Του Βασίλη Γαλούπη
«Εγώ δεν θα ζω τότε. Αλλά σε 20 χρόνια ακόμα και οι Βρετανοί θα πουν ότι η Ε.Ε. δεν είναι καλή. Είμαστε όλοι χαμένοι, το οικονομικό μας κέντρο έχει χάσει, οι εξαγωγές υπηρεσιών μας έχουν υποφέρει, η επιρροή μας έχει τελειώσει ή μειωθεί. Σε 20 χρόνια η Ε.Ε. μπορεί να διαλυθεί». Αυτά δήλωνε σε συνέντευξη στους «New York Times» τον Μάρτιο του 2007 ο Ζακ Ντελόρ, ο άνθρωπος τον οποίο πολλοί Έλληνες πρώτα τον «γνώρισαν» ως… πακέτο.
Ο Ντελόρ προειδοποιούσε, σχεδόν προφητικά, σε εκείνη τη συνέντευξη ότι η Ευρώπη ήταν υπερβολικά εύθραυστη: «Το πρόβλημα είναι ότι οι ηγέτες αρνούνται να συζητήσουν μεταξύ τους τι τους χωρίζει, κάτι που θα έπρεπε να είναι στοιχειώδες. Κατηγορώ την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ότι παίζει κρυφτό με τα πραγματικά προβλήματα».
Ο Γάλλος, που ως εκτελεστικό στέλεχος της Ε.Ε. για μια δεκαετία έγινε το σύμβολο μιας πιο ενοποιημένης Ευρώπης και ο πατέρας του ευρώ πέθανε την Τετάρτη στο σπίτι του, στα 98 του χρόνια. Διατήρησε μια αταλάντευτη προσήλωση στον στόχο της ομοσπονδιακής και κοινοτικής Ευρώπης, ακόμα και όταν ξέσπασε η κρίση χρέους της ευρωζώνης, όταν άρχισαν οι μαζικές μεταναστευτικές ροές κι όταν η κοινή γνώμη στις πλούσιες χώρες του Βορρά άρχισε να γκρινιάζει γιατί, δήθεν, χάριζαν χρήματα στους χρεοκοπημένους του Νότου.
Για τον Ντελόρ το ευρωπαϊκό όραμα ήταν πάνω και πέρα από αυτές τις κρίσεις. Όμως ο ίδιος, πολιτικά, ήταν δύσκολο να «διαβαστεί».
Από το 1985 έως το 1994 διετέλεσε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του εκτελεστικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός καθόρισε το χρονοδιάγραμμα για το ευρώ στη λεγόμενη έκθεση Ντελόρ το 1989. Το κοινό νόμισμα υιοθετήθηκε επίσημα 10 χρόνια αργότερα. Στην έκθεση εξηγούσε τη διαδικασία πώς οι χώρες θα παρέδιδαν τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής τους σε μια κοινή κεντρική τράπεζα. Όμως, βασικά σημεία κλειδιά της διαδικασίας παραλείπονταν στην έκθεση.
Το 2011 ο Ντελόρ παραδεχόταν στη βρετανική εφημερίδα «Daily Telegraph» ότι «οι υπουργοί Οικονομικών δεν ήθελαν να δουν τίποτα δυσάρεστο το οποίο θα αναγκάζονταν να αντιμετωπίσουν. Η επιλογή για τις χώρες ήταν να δεχτούν μια μεγαλύτερη μεταβίβαση κυριαρχίας ή υποταγή σε κοινή πειθαρχία».
Κατά τη διάρκεια της θητείας του τα δημοσιονομικά «πακέτα Ντελόρ», σχεδιασμένα με σκοπό να εξυγιάνουν σ’ έναν βαθμό την οικονομική βάση της ευρωπαϊκής κοινότητας, τετραπλασίασαν τη βοήθεια προς τις φτωχότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ο ευρωπαϊκός οικονομικός χώρος επέκτεινε το ελεύθερο εμπόριο στις γειτονικές τρίτες χώρες. Ήταν η έκθεση Ντελόρ για την οικονομική και νομισματική ένωση που έθεσε τις βάσεις για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Για να «κλειδώσει» η ενοποιημένη πια Γερμανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της αποδοχής του ευρώ, η Συνθήκη όριζε το τίμημα να παραδοθεί ο έλεγχος της νομισματικής πολιτικής σε μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, με πρότυπο τη γερμανική Bundesbank.
Το 1981, όταν ο Φρανσουά Μιτεράν κέρδισε την προεδρία, διόρισε τον Ντελόρ υπουργό Οικονομικών με συγκεκριμένη ατζέντα: Η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί να εθνικοποιήσει τράπεζες και μεγάλες βιομηχανίες, να αυξήσει κατά πολύ τις δημόσιες δαπάνες και τους φόρους στους πλουσίους.
Όμως, ο πιο εκσυγχρονιστικός Ντελόρ προσπάθησε να «νερώσει» τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις και, τελικά, έπεισε τον Μιτεράν να στραφεί σε πιο αυστηρή οικονομική πολιτική, με περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και πάγωμα μισθών και τιμών. Ο Μιτεράν αργότερα χαρακτήρισε τον Ντελόρ «ανεπαρκή σοσιαλιστή».
Ο Ντελόρ δεν προσδιόριζε με ακρίβεια τον εαυτό του πολιτικά. Είχε πει ότι «βρίσκομαι πάντα στα δεξιά της Αριστεράς και στα αριστερά της Δεξιάς, που με απέρριψαν και οι δύο».
Για την Ε.Ε. ο Ντελόρ ονειρευόταν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, μια πλήρη ένωση, ικανή να συγκριθεί με τις ΗΠΑ. Τα δύο βασικά εργαλεία με την υπογραφή του ήταν η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986, που προέβλεπε την ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των τότε ακόμα 12 εθνών, και η Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, η οποία άνοιξε τον δρόμο για το ευρώ και δέσμευσε τα κράτη-μέλη σε κοινούς στόχους εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.
Στην Ιστορία έμειναν οι κόντρες του με τη Μάργκαρετ Θάτσερ της Βρετανίας, η οποία ποτέ δεν είδε με καλό μάτι την επιμονή του Ντελόρ για γρήγορη ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Είχαν συχνούς καβγάδες, αφού η Θάτσερ θεωρούσε τις πολιτικές του Ντελόρ ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών-μελών. Ο Γάλλος τα πήγαινε καλά, πάντως, με τον Γερμανό καγκελάριο Χέλμουτ Κολ, που επίσης οραματιζόταν μια ενωμένη Ευρώπη.
Το 2015, όταν η κόντρα Σόιμπλε – Ελλάδας κορυφωνόταν, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών πίεζε ώστε να περάσει η αμφιλεγόμενη πρόταση για κυρώσεις στις χώρες με δημοσιονομική κακοδιαχείριση. Ο Ζακ Ντελόρ επαναστάτησε ανοιχτά ενάντια στην ιδέα των κυρώσεων, θεωρώντας τες περιττές.
Ο συγγραφέας της βιογραφίας του, Τσαρλς Γκραντ, σχημάτισε τη γνώμη ότι ο πολιτικός Ντελόρ ήταν στην ουσία «μια μάζα αντιφάσεων». Έγραφε χαρακτηριστικά: «Είναι ένας σοσιαλιστής συνδικαλιστής που εργάστηκε κάποτε για έναν γκολιστή πρωθυπουργό και περιέγραψε τον εαυτό του κρυφό χριστιανοδημοκράτη. Ένας πανούργος πολιτικός τακτικιστής που απολαμβάνει την εξουσία. Είναι ένας πατριώτης Γάλλος με όραμα για μια ενωμένη Ευρώπη»…
