Και Reagan και Trump

Του Α. Π. Δημόπουλου*

Σε πρόσφατη πολιτική εκδήλωση με συντηρητικό ακροατήριο στον Καναδά, ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Boris Johnson, αναφερόμενος στην επίδραση που θα έχει μια νέα θητεία του κ. Trump στον πόλεμο στην Ουκρανία, θυμήθηκε τον Ronald Reagan: «Εάν είστε το κόμμα του Ronald Reagan, εάν θέλετε να κάνετε την Αμερική μεγάλη ξανά, τότε δεν θα αρχίσετε μια νέα ρεπουμπλικανική προεδρία… χαρίζοντας την νίκη στον Vladimir Putin… Θα ήταν καταστροφή για την Δύση και θα ήταν καταστροφή για την Αμερική». Με τον κ. Johnson, να προσθέτει ότι δεν πιστεύει πως ο κ. Trump «θα θελήσει να μείνει στην ιστορία, ως ο πρόεδρος που εγκατέλειψε μια χώρα… προσανατολισμένη στην Δύση». Ή μήπως δεν είναι και τόσο πειστικές αυτές οι ιστορικές αναλογίες του κ. Johnson; Γιατί μπορεί ο Ronald Reagan να ήταν εθνικιστής στην ουσία της πολιτικής του αλλά ήταν διεθνιστής στην μέθοδο. Σήμερα όμως, μιλάμε για ένα Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το οποίο δείχνει να παλινδρομεί σε εκείνον τον προπολεμικό απομονωτισμό, που  αποτελούσε ανάθεμα για πολιτικούς που είχαν κάνει σημαία τους την ήττα του παγκόσμιου κομμουνισμού, όπως ο Reagan. Και αυτό ακριβώς το αφήγημα της  επιστροφής της Αμερικής στον εαυτό της εκφράζει και ο κ. Trump. Αλήθεια, δεν το βλέπει ο κ. Johnson;

Το βλέπει φυσικά αλλά βλέπει και κάτι άλλο. Ότι, παρά τις σχηματοποιήσεις, υπάρχει κάτι το εγγενώς ρευστό σε αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις των Αμερικανών, ως προς τον ρόλο της Αμερικής στον κόσμο. Όχι μόνο ιδεολογικά και πολιτικά (γιατί κάθε Ρεπουμπλικάνος που αρέσκεται στον κ. Trump δεν έχει πάψει να θέλγεται από την εικόνα παγκόσμιας ισχύος που εξέπεμπε ο Reagan) αλλά και καθαρά πρακτικά. Πάρτε για παράδειγμα το πώς μέσα σε λίγες μέρες έπαυσε η στασιμότητα μηνών για την Ουκρανία σε αυτήν την γεμάτη αμφιβολίες για τον ρόλο της Αμερική. Ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Mike Johnson, αφού αγνόησε τις απειλές για καθαίρεσή του από μερίδα του κόμματός του, επέτυχε μέσα σε μια νύχτα να περάσει με ισχυρότατη διακομματική στήριξη τρία αμφιλεγόμενα νομοσχέδια στρατιωτικής βοήθειας (σε Ουκρανία, Ισραήλ και Ταιβάν), τα οποία εκκρεμούσαν για μήνες στο Κογκρέσο και είχαν οδηγήσει την Ευρώπη και την Ουκρανία σε απόγνωση. Και πως έγινε αυτό; Πολύ απλά, ο κ. Trump έδωσε τις ευλογίες του. Πώς όμως μεταστράφηκε έτσι ο κ. Trump, όταν σε πρόσφατη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Viktor Orbán φαινόταν να υιοθετεί το αντίθετο;

Είπαμε, είναι ρευστό και διαμορφούμενο ακόμα, το GOP θέλει να είναι (έστω αντιφατικά) και κόμμα του Regan και κόμμα του Trump. Στην πραγματικότητα, ήταν μια συνάντηση με τον Πολωνό πρόεδρο Andrzej Duda, που φάνηκε να αλλάζει την στάση του κ. Trump και να οδηγεί σε απεμπλοκή στο Κογκρέσο. O κ. Duda ήταν ο τρίτος ξένος ηγέτης (μετά τον κ. Milei και τον κ. Orbán), που έσπευσε να δει έναν ιδιώτη, όπως ο κ. Trump, με στόχο να επιτύχει αυτό που δεν μπορούσε η ίδια η αμερικανική κυβέρνηση. Και τα κατάφερε ομολογουμένως πολύ καλά (ο Λιθουανός πρόεδρος Gitanas Nausėda του πίστωσε μάλιστα δημόσια αυτή του την προσπάθειά). Φυσικά, κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς διαμείφθηκε, όμως η αλλαγή της ροής των γεγονότων υπήρξε σαφής και αποτυπώνει την ρευστότητα για την οποία μίλησα. Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα είναι σαν Ιανός – είναι και Reagan και Trump. Και αυτό ακριβώς αξιοποίησε ο κ. Duda. Μια πολιτική ρευστότητα, που αντανακλάται και σε μια προσωπική ρευστότητα. Γιατί μπορεί ο κ. Trump να μην είναι Ronald Reagan (κάθε άλλο ο «τραμπισμός» και ο «ρηγκανισμός» γίνονται σήμερα αντιληπτοί ως αντίρροπα πολιτικά αφηγήματα), αλλά δεν σημαίνει ότι δεν θα ήθελε να γίνει κιόλας. Και ενώ ο κ. Duda προσήλθε στον ομοϊδεάτη και φίλο του κ. Trump με όρους πολιτικούς (αντίθετα με τον κ. Orbán, ο κ. Duda  αποβλέπει στην καθαρή ήττα της Ρωσίας), ήταν ο πάντοτε ευφυής κ.  Johnson, που ανέδειξε το προσωποπαγές αυτών των επιλογών με όσα είπε πρώτος στον Καναδά.

Γιατί αν ξέρει κάτι για την πολιτική ο κ. Johnson (και η πολιτική του ζωή σίγουρα το αντανακλά), είναι ότι δεν είναι μόνο οι περιστάσεις που γεννούν βιογραφίες αλλά και οι βιογραφίες που  γεννούν περιστάσεις. Κανείς φυσικά δεν γνωρίζει εάν ο κ. Trump θα εκλεγεί πρόεδρος των Η.Π.Α. τον Νοέμβριο, οι αριθμοί μπορούν πάντοτε να ανατραπούν από μια αρνητική δικαστική εξέλιξη. Αν όμως ο κ. Trump εκλεγεί, και με την θητεία αυτή να είναι η τελευταία του, θα έχει πράγματι να αναμετρηθεί με την ιστορία, σε μια στιγμή που η πολιτική του θα έχει καίρια σημασία για το όλο υποκείμενο που αποκαλούμε «Δύση». Τελικά, όταν ο κ. Johnson υποδεικνύει στον κ. Trump να γίνει Reagan, δεν του λέει απλώς κάτι πολιτικό αλλά και κάτι προσωπικό. Του λέει να μην ποντάρει για την υστεροφημία του στον απομονωτισμό. Του λέει ότι όλοι οι πρόεδροι της Αμερικής που καταγράφηκαν ιστορικά σημαίνοντες το πέτυχαν μέσω της ενεργού εμπλοκής της Αμερικής στον κόσμο – όχι αντιστρόφως. Με άλλα λόγια, βάζει τον κ. Trump σε εκείνη την ατραπό όπου η φιλοδοξία συναντάται με την πολιτική ανάγκη και, αντίθετα με όσα γράφονται σήμερα στον Τύπο, ο Trump μιας δεύτερη θητείας είναι ακόμα διαμορφωτός.

*Πολιτικός Eπιστήμων, Παν. Cambridge