H παθογένεια της διαφθοράς

Του Δημήτρη Γαρούφα*

«Και τοις νόμοις και τη άλλη οικονομία ούτω τετάχθαι ώστε μη τας αρχάς κερδαίνειν» (Αριστοτέλης – Πολ. 1308B, 32-34) 

Αυτές τις ημέρες, ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο του Γ. Σούρλα «Ήθος στην πολιτική-νοθευμένη Δημοκρατία», θυμήθηκα τον Αριστοτέλη, που από τα βάθη της ιστορίας μας λέει ότι οι νόμοι και οι θεσμοί πρέπει να είναι τέτοιοι που να μην μπορούν να πλουτίζουν οι ασκούντες εξουσία. Ο Γ. Σούρλας (ο μόνος βουλευτής που με θάρρος στις 13/1/1988 ζήτησε έλεγχο του Κοσκωτά) στο βιβλίο του αναφέρει ότι όταν πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής το 1981 δεν μπορούσε τότε να διανοηθεί ότι υπάρχουν πρωθυπουργοί που προωθούν νομοθετικές ρυθμίσεις για να καλύψουν παρανομίες που διεπράχθησαν για προσωπικά, οικογενειακά και οικονομικά συμφέροντα. Ούτε μπορούσε να διανοηθεί, όπως γράφει, ότι υπάρχουν υπουργοί που διαπραγματεύονται αμοιβές για νομοθετικές ρυθμίσεις ούτε ότι υπάρχουν βουλευτές που υποτάσσονται σε συμφέροντα, παραγοντισμούς και στον πλουτισμό. 

Σε ό,τι αφορά τη διαφθορά Ελλήνων πολιτικών, επιγραμματικά επισημαίνω ότι βαριά ευθύνη έχουν τα πολιτικά κόμματα με τις επιλογές τους, δεδομένου ότι επιλέγουν και προωθούν συνήθως πρόσωπα ελεγχόμενα που δεν δούλεψαν ποτέ στη ζωή τους και μετά τα φοιτητικά χρόνια έχουν μια ισόβια σχέση με την πολιτική, εκδηλώνοντας και αλαζονική συμπεριφορά σαν να τους χρωστά ο πολίτης τα αξιώματα που κατέχουν. 

Στην Ελλάδα είναι χειρότερη η κατάσταση γιατί υπάρχει επιδερμική αντιμετώπιση των οικονομικών σκανδάλων. Κι έτσι «τρέφονται» η «νομότυπη διαπλοκή και η αθέατη απάτη». Οι πολίτες θυμούνται τις υποθέσεις Κοσκωτά, Siemens, Novartis, Xρηματιστηρίου, νοθείας στα καύσιμα, και θυμούνται ότι ελάχιστοι υπεύθυνοι τιμωρήθηκαν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η πεποίθηση στους πολίτες για γενικευμένη διαφθορά… Μάλιστα, πριν από χρόνια η Ε.Ε. είχε κάνει έρευνα σε όλες τις χώρες-μέλη της για το αν και πόσο πιστεύουν οι πολίτες κάθε χώρας για ύπαρξη διαφθοράς στη χώρα τους. Τα αποτελέσματα είχε ανακοινώσει η τότε επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Μάλμστρεμ και στην Ελλάδα ποσοστό άνω του 90% απάντησε ότι η διαφθορά είναι γενικευμένη στη χώρα μας.

Υπάρχουν κάποιοι πολιτικοί, ιδιαίτερα στη χώρα μας, που συνηθίζουν να λένε απευθυνόμενοι στους πολίτες «όποιοι έχουν στοιχεία να τα πάνε στον εισαγγελέα», δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο κάποια ανοχή σε συμπεριφορές παραβατικές. Σε αυτούς υπενθυμίζω αυτά που έλεγε ο Αριστοτέλης: «ως το εν αρχή γινόμενον κακόν γνώναι ου του τυχόντος αλλά πολιτικού ανδρός» (Πολ. 1308^α, 34-36). Δηλαδή ότι είναι ευθύνη του πολιτικού να διακρίνει το κακό όταν αρχίζει να μεγαλώνει γιατί αυτό δεν μπορεί να το διακρίνει ο απλός πολίτης. Από την αρχαιότητα επίσης ο ιστορικός Πολύβιος μας θυμίζει ότι η Ελλάδα υποδουλώθηκε στου Ρωμαίους λόγω γενικευμένης διαφθοράς (Πολυβίου ιστορ. ΙΗ κεφ.34,7-8), «ήδη γαρ κατά την Ελλάδα της δωροδοκίας επιπολαζούσης και μηδένα δωρεάν πράττειν…»

Η παθογένεια της διαφθοράς διαχρονικά ταλανίζει τη χώρα μας, κάνοντας τους πολίτες να απογοητεύονται από τη λειτουργία των θεσμών. Την εποχή που ήμουν πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης είχαμε εκδώσει (22/9/2006) ψήφισμα, στο οποίο μεταξύ άλλων επισημαίναμε: «Ο Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, που υπήρξε σημαιοφόρος στον αγώνα για κάθαρση στον χώρο της Δικαιοσύνης, επισημαίνει ότι δυστυχώς τα φαινόμενα διαφθοράς στη Δημόσια Διοίκηση αποτελούν παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας και επιβάλλεται συστράτευση όλου του πολιτικού και του πνευματικού κόσμου σε αγώνα για θωράκιση των θεσμών, με καθιέρωση αξιοκρατικών διαδικασιών στελέχωσης του κρατικού μηχανισμού και εκσυγχρονισμό της διοίκησης σε βαθμό που δεν θα επιτρέπει αυθαιρεσίες κρατικών οργάνων». Το αναδημοσιεύω και λόγω διαχρονικής επικαιρότητάς του αλλά κυρίως για να επισημάνω ότι οι ανεξάρτητοι φορείς, όπως π.χ. οι δικηγορικοί σύλλογοι, τα ΑΕΙ, το ΤΕΕ κ.ά., θα μπορούσαν με τεκμηριωμένες παρεμβάσεις τους να συμβάλουν στον περιορισμό της διαφθοράς επισημαίνοντας και καταγγέλλοντας τις παρεκτροπές της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας, ενώ ασκώντας αυτόν τον ρόλο θα συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και στη δημιουργία κοινωνίας ενεργών πολιτών.

*Δικηγόρος –  πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης