Δίχως πολιτισμική συναίσθηση εφηύρε ότι αποκατέστησε την αρχική ταυτότητα της Αγια-Σοφιάς επειδή 1.500 χρόνια μετά την έκανε… τζαμί
Του Βασίλη Γαλούπη
Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός προκαλεί δυσανεξία στον Ταγίπ Ερντογάν. Έχει αναγάγει σε εχθρό του οτιδήποτε ελληνικό και βυζαντινό βρίσκεται σε τουρκικό έδαφος. Θέλει να το μεταμορφώσει πάση θυσία και με κάθε μέσο σε «τουρκικό», επιχειρώντας να το βεβηλώσει και να το εξαφανίσει.
Είναι επειδή κατανοεί και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος ότι δεν είναι σε θέση να σηκώσει το τεράστιο βάρος της παγκόσμιας πολιτισμικής ιστορίας, έτσι όπως επικοινωνείται στην ανθρωπότητα επί αιώνες και χιλιετίες μέσα από παντοτινά αριστουργήματα που, όμως, δεν έχουν ούτε και πρόκειται να έχουν καμία σχέση με την Τουρκία.
Είναι πια προφανές ότι ειδικά η Αγια-Σοφιά, και ό,τι αυτή συμβολίζει, προκαλεί τα πιο δυσάρεστα συναισθήματα στον Ερντογάν. Ντροπή, φθόνο, εχθρικότητα ή και τα τρία μαζί. Έχει καταντήσει εμμονή του να την κανιβαλίζει, με πράξεις και λόγια, ξανά και ξανά. Τώρα, σε σύγγραμμα που υπέγραψε ο ίδιος, επιχειρεί να πείσει (άραγε ποιον;) ότι μετατρέποντάς την σε τζαμί αποκατέστησε την… αρχική της ταυτότητα.
Οποιοσδήποτε άνθρωπος, όπου κι αν πιστεύει, όποια χώρα κι αν υπηρετεί, έχει στοιχειώδη γνώση για τον ιερό ναό και τι ακριβώς αντιπροσωπεύει πολιτισμικά, δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ούτε για αστείο ότι με μια τέτοια παρέμβαση στην Αγια-Σοφιά, να τη μετατρέψει σε τζαμί, θα της έδινε την αρχική της ταυτότητα. Ο Ερντογάν το είπε όχι μόνο επειδή το πιστεύει, αλλά επειδή ξέρει και σε τι ακροατήριο απευθύνεται.
Η Αγια-Σοφιά πρωτοχτίστηκε με εντολή του Μεγάλου Κωνσταντίνου στις αρχές του 6ου αιώνα, πριν από σχεδόν 1.500 χρόνια. Είχε καεί και καταστραφεί δύο φορές, μέχρι που το 537 εγκαινιάστηκε στη σημερινή της μορφή, ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό αριστούργημα.
Τόσους αιώνες μετά, η Αγια-Σοφιά παραμένει το κύριο τουριστικό αξιοθέατο στην Τουρκία, το οποίο επισκέπτονται αδιάκοπα εκατομμύρια χριστιανοί προσκυνητές και πολλοί άλλοι. Αυτήν τη δημοτικότητα δεν μπορεί να συγχωρέσει ο Ερντογάν.
Η ασέβειά του προς τον πολιτισμό, τα χριστιανικά μνημεία και τις χριστιανικές κοινότητες «διαφημίζεται» στο εσωτερικό σαν ισλαμιστική ευαισθησία. Αλλά είναι ειδικά απέναντι στην Αγια-Σοφιά που η βαρβαρότητα του Ερντογάν φτάνει σε σημείο να τον γελοιοποιεί διεθνώς ως ανιστόρητο.
Ο Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να μας «ενημερώνει» διαρκώς ότι η επιθετικότητα της Τουρκίας αποτελεί όχι μόνο δομικό χαρακτηριστικό της χώρας, αλλά την ίδια την εθνική της ταυτότητα.
Στον πρόλογο του τρίτομου… συγγράμματος με τίτλο «Στα ίχνη του Ιερού Καλέσματος: Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης», με αφορμή την 571η επέτειο της Άλωσης της Πόλης, ο Ερντογάν γράφει:
«Για εμάς, η κατάκτηση δεν έχει να κάνει μόνο με την κατάκτηση και τη νίκη, είναι επίσης σύμβολο της αναγέννησης, της οικοδόμησης, της αναζωογόνησης και της πίστης».
Για να προσθέσει: «Τώρα, συνεχίζουμε τον αγώνα μας για το έθνος μας σύμφωνα με το όραμα του Τουρκικού Αιώνα και συνεχίζουμε τον δρόμο μας με αποφασιστικότητα για την υλοποίηση νέων σχεδίων. Τα όνειρά μας είναι για την Τουρκία».
Ειδικά για την Αγια-Σοφιά ο Ερντογάν αποφάσισε να εφεύρει μιάμιση χιλιετία μετά, με «πειρατική» φαντασίωση, ότι αρχικώς ήταν… τζαμί: «Η αποκατάσταση (σ.σ.: όπως χαρακτηρίζει τη μετατροπή της σε τζαμί) της Αγια-Σοφιάς στην αρχική της ταυτότητα δεν είναι μόνο το σπάσιμο των αλυσίδων στις πόρτες αυτού του ιερού τόπου, αλλά και το σπάσιμο των δεσμών στις καρδιές και τα πόδια».
Έστω κι αν δεν το ήθελε, προφανώς, ο Τούρκος πρόεδρος παραδέχεται εμμέσως πλην σαφώς ότι στόχος του είναι να σπάσει τα ιστορικά δεσμά της Αγια-Σοφιάς. Είναι αυτές οι «αλυσίδες», όπως λέει, που τελικά τον βαραίνουν, αφού αυτό που είναι η Αγια-Σοφιά δεν πρόκειται ποτέ να ταιριάξει με την Τουρκία.
Η μετατροπή της σε τζαμί τον Ιούλιο του 2020, έπειτα από διαταγή Ερντογάν, χαρακτηρίζεται ένα μεγάλο βήμα για την αναβίωση της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Τουρκίας και του ισλαμικού κόσμου.
Ήταν τότε που η UNESCO είχε εκδώσει μία ανακοίνωση απόλυτα προσβλητική για την Τουρκία και τις πρακτικές Ερντογάν: «Η Αγια-Σοφία είναι κομμάτι των ιστορικών περιοχών της Κωνσταντινούπολης που ανήκουν στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά. Είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα και μια μοναδική μαρτυρία των αλληλεπιδράσεων μεταξύ Ευρώπης και Ασίας ανά τους αιώνες. Αυτή η απόφαση εγείρει το ζήτημα του αντίκτυπου της αλλαγής στο καθεστώς της καθολικής αξίας του μνημείου. Εκφράζουμε τη βαθιά μας απογοήτευση για την απόφαση των τουρκικών Αρχών, που ελήφθη χωρίς προηγούμενη συζήτηση, να τροποποιήσει το καθεστώς της Αγια-Σοφίας».
Ο «σουλτάνος» κρατά τα κλειδιά του πιο αγαπημένου χριστιανικού ιερού στον κόσμο. Γενικότερα, ό,τι σημαντικό ιστορικό και πολιτισμικό μνημείο παναναθρώπινου ενδιαφέροντος υπάρχει στα εδάφη της Τουρκίας είναι είτε ελληνικό είτε βυζαντινό. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, είναι άβολο για τον Ερντογάν. Ναι, τα έχουν «κατακτήσει», όπως τονίζει, αλλά είναι τα επιτεύγματα άλλων. Το μόνο που εν τέλει έχουν να διαφημίζουν είναι η ξένη Ιστορία.
Πίσω από τη συστηματική τακτική του Ερντογάν να μετατρέπει, να κακοποιεί και να αλλάζει ακόμα και την ιστορική αλήθεια των ελληνικών και βυζαντινών μνημείων βρίσκεται απλά η αλήθεια της Τουρκίας. Μια επιθετική χώρα που δεν δημιούργησε ποτέ, μόνο κατέκτησε.
