Το σχέδιο συμφωνίας καλύπτει μόνο τα πλοία που φέρουν ελληνική σημαία, αλλά είναι αμερικανικής ιδιοκτησίας
Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Θετική συνεισφορά στα μέτρα προστασίας των πληρωμάτων και των πλοίων, αλλά και στη μείωση ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών χρεώσεων και άλλων δαπανών αναμένεται να έχει μια -αμερικανικής έμπνευσης- συμφωνία για την κάλυψη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ.
Η συμφωνία, που βρίσκεται στο στάδιο οριστικοποίησης σημαντικών πολιτικών και τεχνικών λεπτομερειών της, δεν αφορά, ασφαλώς, το σύνολο των πλοίων ελληνικών συμφερόντων που κινούνται στον Περσικό Κόλπο ή σε άλλες επικίνδυνες θαλάσσιες περιοχές. Το σχέδιο συμφωνίας καλύπτει μόνο τα πλοία που φέρουν ελληνική σημαία, αλλά είναι αμερικανικής ιδιοκτησίας. Δεν διευκρινίζεται, εξάλλου, αν με τον όρο «ιδιοκτησία» νοείται ο απόλυτα πλειοψηφικός μετοχικός έλεγχος ενός εταιρικού σχήματος ή και η μειοψηφική συμμετοχή. Επίσης, παραμένουν ασαφείς οι ρυθμίσεις για τις περιπτώσεις επενδύσεων μέσω της χρηματιστηριακής αγοράς των ΗΠΑ (όπως συμβαίνει με αυξανόμενο ρυθμό την τελευταία 15ετία) σε ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες, καθώς την ώρα επιχειρησιακής δράσης δεν είναι, πρακτικά, δυνατόν να εξετάζονται τα περίπλοκα μετοχολόγια. Σημειώνεται ότι, συμπτωματικά, αυτή την εποχή αμερικανικό δικαστήριο εξετάζει τη δυνατότητα «ανοίγματος» ακόμα και του μυστηριώδους μητρώου εταιριών των Νήσων Μάρσαλ με σκοπό τη διαφάνεια και την πιστοποίηση των πραγματικών δικαιούχων τους.
Αν και η πρωτοβουλία της Ουάσινγκτον για τη σύναψη της συμφωνίας είναι πολύ πρόσφατη, η ανάγκη προστασίας των Ελλήνων ναυτικών, των πλοίων και των μεταφερόμενων φορτίων έχει επανέλθει, με δραματικό τρόπο, στο προσκήνιο από τον Μάιο του 2022. Επίλεκτοι άνδρες των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν είχαν τότε καταλάβει τα ελληνικά πλοία «Delta Poseidon» και «Prudent Warrior» που είχαν αποπλεύσει από τη Βασόρα του Ιράκ, με ενδιάμεσο σταθμό τη Φουτζέιρα των ΗΑΕ, έχοντας ως προορισμό -αντίστοιχα- τους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας και το Χιούστον των ΗΠΑ. Κατά το ιρανικό σκεπτικό, η καταδρομική επιχείρηση έγινε σε αντίποινα της κατάσχεσης από τις ελληνικές Αρχές φορτίου καυσίμων ύστερα από αίτημα δικαστικής συνδρομής των ΗΠΑ. Ύστερα από άκαρπες μεσολαβητικές προσπάθειες τρίτων μερών, η Αθήνα και η Τεχεράνη πραγματοποίησαν πολύμηνες απευθείας διαπραγματεύσεις, οι οποίες κατέληξαν στην υπογραφή μνημονίου κατανόησης για την απελευθέρωση των Ελλήνων ναυτικών-ομήρων και την αποδέσμευση των τριών εμπλεκόμενων πλοίων. Πάντως, η ιρανική πλευρά φέρεται ότι παρακράτησε το πολύτιμο φορτίο των δύο ελληνικών πλοίων.
Παράλληλα, οι εξελίξεις επηρεάζονται από τις διάφορες περιόδους βελτίωσης και επιδείνωσης των ελληνοϊρανικών σχέσεων. Επί δεκαετίες, η ιρανική πλευρά δεν ανταποδίδει την -παραδοσιακά- πιο μετριοπαθή στάση της Ελλάδας, συγκριτικά με άλλα μέλη της Ε.Ε., έναντι του θεοκρατικού καθεστώτος. Η μοναδική εξαίρεση καταγράφηκε το 2010-2011, όταν η εθνική εταιρία πετρελαιοειδών του Ιράν (NIOC) συνέχισε τις εξαγωγές και τις πωλήσεις προς τα ΕΛ.ΠΕ. (νυν Helleniq Energy) παρά την κορύφωση της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Λόγω πρακτικής αδυναμίας και -αργότερα- των διεθνών κυρώσεων, η ελληνική πλευρά ανέστειλε τις πληρωμές της ως το 2016, αλλά τη διετία που ακολούθησε κατέβαλε το μεγαλύτερο μέρος τους μαζί με την αξία πρόσθετων, τρεχούμενων παραγγελιών.
Η εκ νέου επιβολή κυρώσεων (μόνο αμερικανικών) το 2018 είχε ως αποτέλεσμα τον τερματισμό των συναλλαγών και τη νέα αναστολή πληρωμών, προκαλώντας οξείες ιρανικές αντιδράσεις. Από το 2018 ως σήμερα η Τεχεράνη αξίωσε, σε πρώτη φάση, άμεσες πληρωμές, οι οποίες δεν μπορούσαν να γίνουν, αφού θα παραβίαζαν τις κυρώσεις και τους όρους συνεργασίας μεταξύ του ελληνικού ομίλου και των πιστωτριών τραπεζών. Σε δεύτερο στάδιο αξιώθηκε η πληρωμή «σε είδος» (τρόφιμα και φάρμακα) που βρίσκονται μεν σε γκρίζα περιοχή των κυρώσεων (απαγορεύονται από τις ΗΠΑ, ενώ επιτρέπονται από την Ε.Ε.), αλλά η ίδια η Τεχεράνη διέκοψε τις σχετικές συζητήσεις. Στην παρούσα περίοδο, η NIOC, χρησιμοποιώντας ένα πλέγμα offshore ανά την υφήλιο, αξιώνει την εκτέλεση διαιτητικής απόφασης για πληρωμή άνω των 2,5 δι. ευρώ.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
