Πώς ο μητσοτακικός παρασιτισμός διαβρώνει κράτος και παράταξη

Του Μανώλη Κοττάκη

Μία από τις μεγάλες αλλαγές που επέφερε στον πολιτικό λόγο και στην οργανωτική δομή της Ν.Δ. ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1985 ήταν η εγκατάλειψη του όρου «παράταξις» και η προσφυγή στην ευρεία χρήση του όρου «κόμμα». Το κόμμα απέκτησε πρώτη φορά μεγάλη ισχύ μέσα στην παράταξη από της ιδρύσεως της Ν.Δ.

Και για λόγους ευρύτερα πολιτικούς -μόνο με μία άρτια οργάνωση ενός εκατομμυρίου μελών σε όλη την επικράτεια θα μπορούσε να κτυπήσει στα ίσια το παντοδύναμο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου-, και για λόγους εσωκομματικούς, όμως.

Ο επίτιμος γνώριζε ότι μόνο διά της βάσεως της Ν.Δ. και διά παροχής προνομίων προς αυτήν θα μπορούσε να υποβαθμίσει την ισχύ και επιρροή των ιδρυτών του κόμματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η διενέργεια μη δεσμευτικών εσωκομματικών εκλογών για την ανάδειξη υποψήφιων βουλευτών.

Επίσης, η ισχύς που απέκτησαν οι πρόεδροι των Νομαρχιακών Επιτροπών (ΝΟΔΕ) έναντι των βουλευτών. Η πλέον σοφή μέθοδος όμως για την απόκτηση του πλήρους ελέγχου της Ν.Δ. ήταν η μετατροπή της σε ένα απόλυτα κρατικό κόμμα, με ισχυρή ηγεσία κατά τόπους. Κοινώς, κομματάρχες που αντλούσαν τη δύναμή τους απευθείας από τον αρχηγό, πέραν των επισήμων. 

Το μοντέλο της επιβίωσης του μητσοτακισμού ως μειοψηφίας εντός της παρατάξεως μέχρι να καταφέρει να γίνει με δανεικό όχημα το κόμμα πλειοψηφία ήταν ακριβώς αυτό: ισχυρά ερείσματα μέσα στο κράτος (Δικαιοσύνη, Αστυνομία, μυστικές υπηρεσίες, Ένοπλες Δυνάμεις, Εκκλησία, διπλωματικές Αρχές, πρεσβείες συν τις δυνάμεις της αγοράς και τα ΜΜΕ) και βεβαίως ισχυρά ερείσματα στη βάση των νεοδημοκρατών και την κομματική οργάνωση που ευνοούνταν ποικιλοτρόπως από το κράτος.

Η διαφορά του συστήματος αυτού (που μόνο φιλελεύθερο δεν θεωρείται) από τη ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Γεωργίου Ράλλη, του Κώστα Καραμανλή και του Αντώνη Σαμαρά είναι ότι αξιοποιεί το κράτος ως μηχανισμό επιβολής ισχύος μέσα στο ευρύτερο σύστημα εξουσιών, περιλαμβανομένων των μιντιακών και των επιχειρηματικών, και μέσα στο κόμμα.

Το αξιοποιεί με κρατικές ή άλλες ενισχύσεις σε κλειστό αριθμό μεγαλοεπιχειρηματιών (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, αναπτυξιακός νόμος, λίστα Πέτσα, Ταμείο Μικροπιστώσεων κ.ά.), το αξιοποιεί για να διοικεί με τον φόβο το πολιτικό προσωπικό (υποκλοπές), το αξιοποιεί για να κουκουλώνει σκάνδαλα (Δικαιοσύνη), το αξιοποιεί με παράνομες επιδοτήσεις, επιδόματα, τριγωνικούς διορισμούς μετακλητών σε γραφεία υπουργών για να διατηρεί ατόφιο το πελατειακό κομματικό κράτος κ.λπ.

Αντιθέτως, η μεταπολιτευτική Ν.Δ. του Κωνσταντίνου Καραμανλή αξιοποίησε το κράτος για να υλοποιήσει κυρίως κρατικές πολιτικές στην οικονομία επί ζημία των διαπλεκόμενων ολιγοπωλίων. Όχι για να επανιδρύσει το κομματικό κράτος της προδικτατορικής ΕΡΕ. Γι’ αυτό άλλωστε ο δημόσιος τομέας κατεκλύσθη από αριστερόστροφους υπαλλήλους.

Αξιοποίησε επίσης με τη σοσιαλμανία Παπαληγούρα το κράτος για να δώσει τον τόνο ότι στη δημοκρατία η πολιτική έχει τα πρωτεία, όχι η αγορά. Το αναγνωρίζει και η καγκελάριος Μέρκελ στο βιβλίο της «Ελευθερία» (κεφάλαιο Βιωσιμότητα): «Φαίνεται πως ήμουν αφελής παραμένοντας πιστή στο ιδεώδες της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Στην ιδέα ότι οι επιχειρήσεις και η πολιτική μοιράζονται την ευθύνη ακόμη και για δύσκολα ζητήματα. Η πραγματικότητα κατέδειξε πως πρόκειται για μια πλάνη. Η πολιτική έχει εν τέλει τα πρωτεία. Σήμερα είμαι απλώς πεπεισμένη ότι αυτό είναι και το σωστό. Η ευθύνη για το κοινό καλό, για την ευημερία όλων ανήκει στο κράτος και όχι στις επιχειρήσεις, ασχέτως του μεγέθους ή της επιρροής τους». Προσοχή: Άλλο το πελατειακό κράτος, άλλο οι δημόσιες πολιτικές. 

Αν μας επιβεβαιώνουν κάτι, λοιπόν, το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ (που ακουμπά ευθέως όλο τον οργανωτικό πυρήνα του κόμματος μέσα στο κράτος) καθώς και η απάτη με τις επιδοτήσεις, είναι αυτό: Αυτή η Ν.Δ. δεν είναι φιλελεύθερο κόμμα. Είναι ένα βαθιά κρατικό κόμμα.

Σε κάθε τομέα της οικονομίας, είτε αυτός ονομάζεται αγροτική παραγωγή είτε δημόσια έργα ή σούπερ μάρκετ ή ακτοπλοΐα ή ενέργεια, το κόμμα έχει έναν αριθμό ολίγων εκλεκτών που χρηματοδοτεί μέσω από κρατικά ή κοινοτικά κονδύλια για να διατηρεί ακατάλυτους τους δεσμούς μαζί τους. Ακόμα και για τα μη κρατικά ΑΕΙ αυτό είναι το σχέδιο. «Πλειοδοτικός διαγωνισμός» ολίγων και εκλεκτών για τις τελικές άδειες, όχι άνω των πέντε.

Άλλοι αυτό το λένε «καρτέλ». Άλλοι, όπως ο Νίκος Πουλαντζάς, το ονομάζουν «κομπραδόρικο καπιταλισμό». Και άλλοι, όπως εμείς, κρατικομονοπωλιακό παρεμβατισμό. Φιλελευθερισμός πάντως δεν είναι.

Οι πλέον εμβληματικές ιδιωτικοποιήσεις άλλωστε χωρίς την παραμικρή σκιά έγιναν το 2007-2009 (Ολυμπιακή, ΟΤΕ, λιμάνι Πειραιώς κ.ά.) και το 2023 (περιφερειακά αεροδρόμια). Και τις έκαναν συμπτωματικά κάποιοι που το σύστημα ονόμαζε κρατιστές και λαϊκιστές για να απονείμει στον εαυτό του τη στέφανο του πεφωτισμένου. Ενώ αυτοί ήταν οι βαθιά φιλελεύθεροι.