Του Νίκου Παπουτσόπουλου
«H θάλασσα πηγαίνει τη σκέψη μου πολύ μακριά, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη και είμαι πολύ πονεμένος» είχε δηλώσει ο μακαριστός «Πάπας των πτωχών και ανέστιων» Φραγκίσκος, όταν τον πληροφόρησαν για την ισλαμοποίηση της Αγίας Σοφίας και τη μετατροπή της σε τζαμί, προκειμένου να απευθύνει σε οικεία ατμόσφαιρα και περιβάλλον τις προσευχές του ο πρόεδρος κ. Ερντογάν, αφού τις «άγιες» και «ιερές» εικόνες εκάλυψαν και καλύπτουν ακόμη ανίερα βήλα. Μια «θάλασσα» κατεπίκρανε τις σκέψεις του αειμνήστου Ποντίφικα για τη νέα καταστροφή του περιώνυμου ναού της Κωνσταντινούπολης, εκεί όπου ο σύγχρονος επισκέπτης ανακάλυπτε και κατανοούσε τη μοναδικότητα και το μεγαλείο ενός πολιτισμού, μιας σκέψης, μιας τέχνης και μιας θρησκείας η οποία κατέκτησε τη Δύση. Ενός ιδιαίτατου τρόπου ζωής που διατήρησε ανέγγιχτο τον μύθο και την Ιστορία, αλλά κυρίως την επίμονη πίστη στη συνείδηση της συνέχειας, με τη μετακένωση ή μετάγγιση πρωτόγνωρων ιδεών, μακράν ακόμη της επίπλαστης ευμάρειας, ευδαιμονίας και αντιλήψεων του δυτικού κόσμου.
Ο αλήστου μνήμης «Πάπας των πτωχών», ο «καθημερινός άνθρωπος» ή «παγκόσμιος ηγέτης των πιστών», ο οποίος με άνεση κυκλοφορούσε στη Ρώμη ως «απλός θνητός», είχε επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προστασία των ανέστιων της Λέσβου και της Λαμπεντούζα, για την προστασία του πλανήτη και την πολύτιμη «πράσινη ανάπτυξη», όπως ακριβώς την κατανοεί και την εκφράζει η σύγχρονη τεχνολογία, που συμπαρασύρει στη δίνη των οικονομικών συμφερόντων τις ανάλογες πλουτοφόρες επενδύσεις των μονοκαλλιεργειών, στην παγκοσμιότητα της πολιτικής των μηδενικών ρύπων.
Για «μια θάλασσα» είχε ομιλήσει ο αείμνηστος Πάπας Φραγκίσκος, θάλασσα αόριστη και ανώνυμη και μακρινή από τη Ρώμη, θάλασσα την οποία καταδυναστεύουν χάρτες και άνομα συμφέροντα, έρευνες και «πατρίδες» και χωρικά ύδατα και ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης, όπου πρόσφυγες και μετανάστες αναζητούν ελπίδα και καταφυγή και προστασία, καθώς «πονούσε» για όσους πτωχούς και πρόσφυγες, καθώς «πονούσε» και υπέφερε για τους πένητες της Γης, για τα εγκλήματα των ισχυρών του πλανήτη, για την προσβολή της χριστιανικής Ανατολής με την ισλαμοποίηση της Μεγάλης (Maggiore, κατά το δη λεγόμενον) Εκκλησίας, της Αγίας Σοφίας, τον Ιούλιο 2020.
Ο τότε εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν, είχε δηλώσει στο CNN ότι «η Άγκυρα απηύθυνε πρόσκληση στον Ποντίφικα να επισκεφθεί την Αγία Σοφία μετά τη μετατροπή της σε τέμενος». Ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος είχε δηλώσει πως «η απειλή για την Αγία Σοφία είναι απειλή για όλον τον χριστιανικό πολιτισμό, συνεπώς και για την πνευματικότητα και την Ιστορία μας. Έως και σήμερα για κάθε Ρώσο ορθόδοξο χριστιανό η Αγία Σοφία είναι ένα μέγιστο χριστιανικό προσκύνημα. Υποχρέωση κάθε πολιτισμένου κράτους είναι να περιφρουρεί την ισορροπία, να συμφιλιώνει τις αντιθέσεις στην κοινωνία και όχι να τις οξύνει, να συνδράμει στην ενότητα των ανθρώπων και όχι στη διαίρεσή τους».
«Μετά την παύση των ενόπλων συγκρούσεων», είχε επισημάνει στα 1999, σε θεωρητικό πάντοτε πνεύμα, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος (Γιαννουλάτος), «όλες οι θρησκευτικές κοινότητες καλούνται να συνεργασθούν για την ειρήνη και τη συμφιλίωση. Ιδιαίτερος σεβασμός πρέπει να επιδειχθεί σε κάθε θρησκευτικό σύμβολο και μνημείο (τζαμί, ναό, τεκέ ή μονή). Βασική προϋπόθεση για την ειρήνη και τη δικαιοσύνη, που όλοι ζούμε στην περιοχή μας, είναι πρώτα από όλα ο σεβασμός για οτιδήποτε είναι αφιερωμένο στον Θεό της ειρήνης και της δικαιοσύνης. Όταν καταστρέφονται μνημεία λατρείας, τότε τραυματίζεται ό,τι πιο πολύτιμο και ελπιδοφόρο μπορεί να υπάρξει».
Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, «κτισμένος τον 6ο αι. προς τιμήν του Σωτήρος Χριστού», σύμφωνα με τις δηλώσεις και αντιδράσεις του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου για την ισλαμοποίησή της (σε αντίθεση με τις «αλάνθαστες» πάντοτε αναιμικές χριστιανικές παπικές δηλώσεις), «αυτός ο ναός σημαίνει πολλά για όλη την Ορθοδοξία. Και είναι ιδιαίτερα αγαπητός στη Ρωσική Εκκλησία. Οι πρέσβεις του μεγάλου πρίγκιπα Βλαδίμηρου, περνώντας το κατώφλι αυτού του ναού, αιχμαλωτίστηκαν από το ουράνιο κάλλος του. Με το άκουσμα της διηγήσεώς τους ο Άγιος Βλαδίμηρος αποφάσισε να βαπτιστεί ο ίδιος και βάπτισε τη χώρα των Ρως, η οποία τον ακολούθησε σε μια νέα για την ίδια πνευματική και ιστορική διάσταση, τον χριστιανικό πολιτισμό.
Διαμέσου πολλών γενεών κληρονομήσαμε τον θαυμασμό για τα επιτεύγματα αυτού του πολιτισμού, του οποίου αποτελούμε τώρα μέρος. Και ένα από τα ευλαβώς τιμώμενα σύμβολά του ήταν και παραμένει η Αγία Σοφία. Η μορφή της κατέστη διαχρονική για τον πολιτισμό και την Ιστορία μας. Ενδυνάμωνε και ενέπνεε τους αρχιτέκτονές μας στο Κίεβο, στο Νόβγκοροντ, στο Πόλοτσκ, δηλαδή σε όλα τα κορυφαία κέντρα του πνευματικού γίγνεσθαι του μεσαιωνικού κράτους των Ρως».
Ωστόσο, μια «θάλασσα» χωρίζει ακόμα το Βατικανό από την Κωνσταντινούπολη και μέγας, επίσης, ο πόνος για την Κωνσταντινούπολη και τα εγκλήματα που είχαν επιφυλάξει οι παπικοί σταυροφόροι κατά την πρώτη άλωση. «Μαρτύριο και πόνος αβάσταχτος ήταν η οριστικοποίηση του μεγάλου σχίσματος, όταν στην Αγία Τράπεζά της πάνω ρίχτηκε το παπικό ανάθεμα το 1054» γράφει ο Χριστόφορος Δ. Σωφρονίου («Το εισοδικό της Αγίας Σοφίας», εκδόσεις Δόμος). Μέσα στην εκκλησία άρχισε ο ένοπλος και αιματηρός εμφύλιος που προηγήθηκε της φραγκοκρατίας του 1204. Το αίμα και το δάκρυ ανάμεικτα την έπνιξαν στον χαλασμό των δύο αλώσεων και υπέμεινε να βλέπει τα ανείπωτα και έκτοτε να απηχεί στο διηνεκές τα ανήκουστα. Ο βίαιος εξισλαμισμός της ήταν η οδυνηρή απομόνωσή της «από της συγγενείας της». Τι υποτίμηση της Ιστορίας της ο υποβιβασμός της σε μουσείο και η έκθεσή της στην «πολλήν συνάφειαν του κόσμου!».
Στην περίοδο της ακμής της βασιλίδος των Πόλεων, ο Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης, μνημειακό σύνολο δημόσιων χώρων, σύμφωνα με εκτιμήσεις είχε χωρητικότητα περίπου εκατό χιλιάδων θεατών, ενώ εκεί είχαν μεταφέρει από πολλές περιοχές της Ελλάδας περίλαμπρα και μοναδικά έργα μεγάλων καλλιτεχνών του παρελθόντος για να τον διακοσμήσουν. Μεταξύ αυτών, «το ορειχάλκινο μνημείο του 477 π.Χ., που στέκεται ακόμη όρθιο, ο θαυμαστός στριφογυριστός κορμός τριών φιδιών, που στήριζαν πάλαι ποτέ τον χρυσό τριποδικό λέβητα, το λαμπρό ανάθημα που έστησαν θριαμβευτικά οι Έλληνες στους Δελφούς μετά τη νικηφόρο μάχη κατά των Περσών στις Πλαταιές της Βοιωτίας. Με δυσκολία διακρίνει κανείς ακόμη τα ονόματα των τριάντα και μιας πόλεων που πήραν μέρος στην κρίσιμη μάχη, χαραγμένα πάνω στις περιελίξεις του τρισώματου δράκοντα» (όπως περιγράφει ο αείμνηστος Πέτρος Θέμελης), η «πολύχαλκος Ήρα», ο «Πάρις να παραδίδει στην Αφροδίτη τον κόσμο (το χρυσό μήλο)», ο «Ηρακλής» και οι «επίχρυσοι ίπποι» του Λυσίππου, καθώς και το χάλκινο ομοίωμα της «Τυνδαρίδος Ελένης» το «Ερώτων μόσχευμα, Αφροδίτης τημελούχημα, πανάριστον φύσεως δώρημα» (Ν. Χωνιάτης). Η «λευκώλενος Ελένη καλλίσφυρος τε και δολιχόδειρος, η το Πανελλήνιον ες Τροίαν αθροίσασα και καθελούσα Τροίαν» (Ν. Χωνιάτης), κατά τη διάρκεια της Τετάρτης Σταυροφορίας ακολούθησε τη μοίρα των έργων τέχνης, των θρησκευτικών κειμηλίων και των μνημείων πολιτισμού, που είχαν συγκεντρώσει οι αυτοκράτορες στην Κωνσταντινούπολη ήδη από τον πέμπτο αιώνα. Οι «του καλού ανέραστοι βάρβαροι» (Ν. Χωνιάτης), οι απόγονοι του Αινείου, ανταπέδωσαν, βάρβαροι αυτοί ύστερα από αιώνες, την άλωση της προγονικής Τροίας, κατατεμάχισαν το ομοίωμα της Ελένης, την «αιτία» του αφανισμού της πόλης τους, κατέστρεψαν, αφάνισαν τους θησαυρούς της Κωνσταντινουπόλεως, η οποία δεν κατόρθωσε ποτέ να επουλώσει τα τραύματα και τα έλκη που προκάλεσαν το μίσος και η βαρβαρότητα καταστροφικής επιδρομής των Λατίνων, με τις ευλογίες των «αλάνθαστων» Παπών.
Το «αλάθητο» των Παπών είχε την τόλμη και την ευαισθησία και το πνευματικό θάρρος να ακυρώσει με τη «συγγνώμη» του ο αείμνηστος Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’, για τα εγκλήματα της Δύσης στους ομόδοξους χριστιανούς της Ανατολής. «Η διαίρεση των χριστιανών είναι αμάρτημα στα μάτια του Θεού, σκάνδαλο στα μάτια του κόσμου και τροχοπέδη στη διάδοση του Ευαγγελίου» είχε δηλώσει με παρρησία προ του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστοδούλου, ο οποίος είχε προβλέψει την άμεση και άνευ θεωρητικών αναλύσεων και ευχολογίωνανάγκη συσπείρωσηςτων δυνάμεων τηςΔύσηςκαι του χριστιανισμού,με την προκλητική άνοδο των ακραίων στοιχείων του Ισλάμ και την υποχώρηση των ευρωπαϊκών θεσμών και αξιών στη θλιβερή προέλαση της Ανατολής, με την επικίνδυνη αλλά προσφιλή στα φιλάνθρωπα αισθήματα οργανισμών και ενώσεων, επαιτεία και ζητεία.
Επειδή ακριβώς ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος για λόγους φιλανθρωπίας και άφεσης αμαρτημάτων του παρελθόντος προς όλους τους λαούς της Γης, από το Αφγανιστάν στην Αφρική και από τη Λατινική Αμερική των ιησουιτών στους σκλάβους της Ασίας και του Νταρφούρ, «αισθάνθηκε την ανάγκη να ανανεώσει την αίτηση συγγνώμης από τον Θεό και από τους αδελφούς για τα σφάλματα που διέπραξαν οι καθολικοί». Όπου ακριβώς αμετροέπεια και μικρόνοια εξακολουθεί να καταστρέφουν μια πίστη (την ενότητα της πίστεως), μια θρησκεία, ένα πνεύμα και μια συνέχεια.
Εις ένδειξιν σεβασμού προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, τον κυρίως εκπρόσωπο της Ορθοδοξίας, ο οποίος ετίμησε τον «φίλο» του, αείμνηστο Επίσκοπο Ρώμης Φραγκίσκο κατά την εξόδιο ακολουθία του, το πρωτόκολλο του Βατικανού επεφύλαξε με ιδιαίτερο σεβασμό και αξιοπρέπεια ουνιτική επιμνημόσυνη δέηση από έναν πολύχρωμο ιθαγενή θίασο «ελληνόρρυθμων», ο οποίος παράτυπα -ως συνήθως- απέδωσε αναστάσιμους ύμνους. Και τούτο αποτέλεσε την τελευταία πράξη της «μακρινής σκέψης» του Πάπα που αφιέρωσε τη ζωή του στην αποκατάσταση της «αλήθειας» του Χριστού (στα πέρατα της Γης) και την περιπόθητη ένωση της «Εκκλησίας» (που χωρίζει με πόνο μια θάλασσα, μόνον).
«Και ει δεξιά σου χειρ σκανδαλίσει σε, έκκοψον αυτήν και βάλε από σου» (Ματθ. 5,30).
