Η υπερχρέωση του κράτους απειλεί εκ νέου την κοινωνία

Η κυβέρνηση αποκρύπτει επιτηδευμένα τα στοιχεία και σπεύδει να καθησυχάσει πιστωτές, αγορές και κοινή γνώμη με πρόωρες αποπληρωμές χρέους με δανεικά από δημόσιους φορείς

Του Πέτρου Τατούλη*

Η Eurostat στις 25/10/24 έβαλε τέλος στην ψευδαίσθηση ότι το κρατικό και το δημόσιο χρέος της χώρας είναι πολλά δισ. μικρότερα, όπως έδειχναν έως τότε οι εθνικές στατιστικές. Οι απλήρωτοι τόκοι των δανείων διάσωσης από τον ΕΜΧΣ ενσωματώθηκαν στο κρατικό και το δημόσιο χρέος της χώρας. Έπειτα από αυτήν την ενσωμάτωση, το κρατικό χρέος, υπολογιζόμενο σύμφωνα με το ΕΣΛ 2010, στο τέλος του 2023 ανέβηκε στα 424 δισ. και ήταν: (α) 54,7 δισ. μεγαλύτερο από το 2019 (369,3 δισ.), (β) 118,5 δισ. μεγαλύτερο από το 2012 (305,5 δισ. μετά το δραματικό κούρεμά του) και (γ) 56 δισ. μεγαλύτερο από το 2011 (368 δισ. πριν από το κούρεμά του). Η κυβέρνηση αποκρύπτει και υποβαθμίζει την πρωτοφανή διόγκωση του κρατικού χρέους και υποστηρίζει ότι εκείνο που έχει σημασία είναι το δημόσιο και όχι το κρατικό χρέος. Όμως γιατί δεν έχει σημασία ο όγκος του κρατικού χρέους, όταν το 97% του δημόσιου χρέους είναι κρατικό χρέος και μόλις 3% είναι χρέος των υπόλοιπων δημόσιων φορέων ή Φορέων Γενικής Κυβέρνησης (ΦΓΚ);

Αντιστοίχως το δημόσιο χρέος της χώρας ανέβηκε στο τέλος του 2023 στα 369,1 δισ. ή 163,9% του ΑΕΠ) και ήταν: (α) 29,9 δισ. μεγαλύτερο από το 2019 (339,2 δισ., 183,2% του ΑΕΠ), (β) 64 δισ. μεγαλύτερο από το 2012 (305,1 δισ., 162% του ΑΕΠ) και (γ) 12,9 δισ. μεγαλύτερο από το 2011 (356,2 δισ., 175,2% του ΑΕΠ). Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η ισχυρή ανάπτυξη της οικονομίας μείωσε το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρά την πρωτοφανή διόγκωσή του. Ωστόσο, τα στοιχεία για την ανάπτυξη της οικονομίας καταρρίπτουν τον ισχυρισμό της, αφού το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του πραγματικού ΑΕΠ αυξήθηκε από 184,5% το 2019 σε 189,8% το 2023. Κατά συνέπεια, μείωση του δείκτη χωρίς πληθωρισμό δεν θα σημειωνόταν.

Η τεράστια διαφορά 

Η τεράστια διαφορά μεταξύ κρατικού και δημόσιου χρέους στις 31/12/23 προκαλεί το εύλογο ερώτημα: πώς είναι δυνατόν το κράτος μόνο του να έχει 54,9 δισ. μεγαλύτερο χρέος από όλους τους δημόσιους φορείς (ΦΓΚ) μαζί, περιλαμβανομένου του κράτους; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό προκύπτει από τον ορισμό του δημόσιου χρέους. Συγκεκριμένα, το δημόσιο χρέος είναι το άθροισμα του κρατικού χρέους προς μη δημόσιους φορείς (357,8 δισ.) και του χρέους των υπόλοιπων δημόσιων φορέων (ΦΓΚ) προς μη δημόσιους φορείς (11,3 δισ.). Αυτό σημαίνει ότι το κρατικό χρέος προς τους υπόλοιπους δημόσιους φορείς (66,1 δισ. στις 31/12/23) δεν περιλαμβάνεται στο δημόσιο χρέος. Η κυβέρνηση, προκειμένου να περιορίσει την αύξηση του δημόσιου χρέους την τετραετία 2020-23, κάλυψε ένα μεγάλο μέρος των ελλειμμάτων της κρατικής διαχείρισης και πλήρωσε πρόωρα κρατικό χρέος με δανεισμό από δημόσιους φορείς, ο οποίος δεν υπολογίζεται στο δημόσιο χρέος. Ο δανεισμός αυτός έγινε με βραχυπρόθεσμα δάνεια (repos), τα οποία έφτασαν στο εξωπραγματικό ύψος των 52,4 δισ. στις 31/12/23 (ήταν κάτω από 21,9 στις 30/6/19). Ποιοι ήταν οι δημόσιοι φορείς που διέθεταν αυτό το τεράστιο ποσό ταμειακών διαθεσίμων; Τα δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι ΟΚΑ και οι ΟΤΑ μαζί είχαν δανείσει στο κράτος στις 31/12/23, με συμφωνίες επαναγοράς (repos), ταμειακά διαθέσιμα 19,2 δισ. Ήταν η διακράτηση τόσο μεγάλου ύψους ταμειακών διαθεσίμων από τις διοικήσεις αυτών των φορέων αναγκαία και επωφελής για τους οργανισμούς; Γιατί δάνεισαν την κυβέρνηση με συμφωνίες επαναγοράς (repos) και δεν αγόρασαν κρατικά ομόλογα; Ήταν η επιλογή αυτή ορθολογική και έγινε με γνώμονα το συμφέρον των φορέων; ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ συμφωνούν με αυτή την επιλογή για τα κεφάλαια των ΟΚΑ; Ενθυμούνται τι έγινε το 2012, όταν κρατικό και δημόσιο χρέος σχεδόν εξισώθηκαν;

Νέοι όροι 

Στην προσπάθειά της να κρύψει την πρωτοφανή υπερχρέωση του κράτους και να καθησυχάσει τους δανειστές του, η κυβέρνηση εισάγει νέους όρους χρέους και διαβεβαιώνει ότι υπάρχουν ακόμα μαξιλάρια γεμάτα μετρητά. Βαφτίζει το δημόσιο χρέος μεικτό δημόσιο χρέος και εισάγει τον όρο καθαρό δημόσιο χρέος. Δηλώνει ότι, εκτός από τα 66,1 δισ. που είχε δανειστεί το κράτος από δημόσιους φορείς στις 31/12/23, υπήρχαν επιπλέον 33,6 δισ. στα ταμεία τους, τα οποία αφαιρούμενα από το μεικτό δημόσιο χρέος μάς δίνουν το καθαρό δημόσιο χρέος. Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι οι δημόσιοι φορείς (ΦΓΚ) διέθεταν στις 31/12/23 συνολικά κεφάλαια 99,7 δισ., από τα οποία τα 66,1 δισ. τα είχαν δανείσει στο κράτος και τα υπόλοιπα 33,6 δισ. υπήρχαν στα ταμεία τους;

Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι το κρατικό και το δημόσιο χρέος έχουν ήδη υπερβεί κατά πολύ τις «κόκκινες» γραμμές που χάραξε η πρόσφατη κρίση χρέους. Ο εφιάλτης της υπερχρέωσης επιστρέφει και απειλεί να συνθλίψει εκ νέου κοινωνία και οικονομία. Η κυβέρνηση αποκρύπτει επιτηδευμένα την πρωτοφανή υπερχρέωση και σπεύδει να καθησυχάσει πιστωτές, αγορές και κοινή γνώμη με πρόωρες αποπληρωμές χρέους με δανεικά από δημόσιους φορείς. Είναι σε θέση η αντιπολίτευση και θέλει να αποκαλύψει εγκαίρως την αλήθεια πριν είναι πολύ αργά;

*Πρώην περιφερειάρχης Πελοποννήσου

Δημοσιεύεται στη «δημοκρατία»