Όμηροι της αποχής

Του Πάνου Σώκου

Παρά το γεγονός ότι η προεκλογική αντιπαράθεση είναι πολύ έντονη για ευρωεκλογές, επί της ουσίας γίνεται για ένα 40%-45% του εκλογικού σώματος, λίαν επιεικώς. Οι υπόλοιποι ακούν αδιάφορα τι λένε τα κόμματα, οι πολιτικοί αρχηγοί και τα κομματικά επιτελεία, αφού δεν πρόκειται να προσέλθουν στην κάλπη στις 9 Ιουνίου, επιλέγοντας την αποχή. Η αποχή τείνει πλέον να γίνει καθεστώς στη χώρα μας και ιστορικό δεδομένο, αφού σε κάθε εκλογική αναμέτρηση όχι απλά είναι υψηλή, αλλά αυξάνεται συνεχώς όχι μόνο στις εθνικές εκλογές αλλά και στις αυτοδιοικητικές και, εν προκειμένω, στις ευρωεκλογές. Ενδεικτικό είναι ότι, από το 2012 μέχρι και σήμερα, η αποχή κυμαίνεται πάνω από το 35% τα τελευταία 14 χρόνια (με δεδομένες και τις καθυστερήσεις στην εκκαθάριση των εκλογικών καταλόγων), φτάνοντας στις αυτοδιοικητικές εκλογές του περασμένου Οκτωβρίου στο 47,47%. Στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Ιουνίου, η αποχή ήταν 46,26% και σε αυτές του Μαΐου 38,24%. Στις βουλευτικές του Ιουλίου του 2019, το ποσοστό της αποχής ήταν 42,22% και στις ευρωεκλογές τον Μάιο του 2019 ήταν 41,35%. Στις βουλευτικές του Σεπτεμβρίου του 2015 ήταν στο 43,84%, σε εκείνες του Ιανουαρίου του 2015 ήταν 36,06%, ενώ στις αυτοδιοικητικές του Μαΐου του 2014 ήταν 39,16% και στις ευρωεκλογές τον Ιούνιο του 2012 η αποχή έφτασε στο 37,38%.

Για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου οι δημοσκόποι εκτιμούν ότι η αποχή θα ξεπεράσει το 50%. Αν επιβεβαιωθεί αυτή η πρόβλεψη, σημαίνει ότι για πρώτη φορά στην ιστορία των εκλογών οι πολίτες που θα πάνε να ψηφίσουν θα είναι λιγότεροι από εκείνους που θα προτιμήσουν την αποχή, ενώ η καθιέρωση της επιστολικής ψήφου δεν είναι ικανή να μεταβάλει αυτή την τάση, τουλάχιστον σε τούτη την εκλογική αναμέτρηση. Ρόλο στην (πιθανολογούμενη) αυξημένη αποχή αναμένεται να παίξουν τα εξής δεδομένα:

Πρώτον, για πρώτη φορά ύστερα από πολλά χρόνια οι ευρωεκλογές γίνονται σε ουδέτερο πολιτικά και εκλογικά χρόνο (οι εθνικές εκλογές θα γίνουν σε τρία χρόνια, που σημαίνει ότι το πολιτικό ενδιαφέρον είναι αντικειμενικά μειωμένο).

Δεύτερον, και το 2019 και το 2014 οι ευρωεκλογές προηγήθηκαν των εθνικών εκλογών (έγιναν έναν μήνα πριν από τις βουλευτικές του 2019 και οκτώ μήνες πριν του 2014), που σημαίνει ότι τότε τα πολιτικά πάθη ήταν αυξημένα και η διάθεση των ψηφοφόρων για κυβερνητική αλλαγή έντονη, καθώς το μεν 2014 οι ψηφοφόροι ήθελαν να στείλουν μήνυμα ήττας στην κυβέρνηση Σαμαρά, αναδεικνύοντας πρώτο κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα, το δε 2019 οι ψηφοφόροι έκαναν το ίδιο στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αναδεικνύοντας πρώτο κόμμα τη Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Τρίτον, σήμερα αυτό δεν συμβαίνει γιατί η λαϊκή εντολή στον κ. Μητσοτάκη είναι ακόμα νωπή και ισχυρή, επομένως δεν υπάρχει κυβερνητικό διακύβευμα, κυρίως όμως γιατί κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν απειλεί τη Ν.Δ. Και ο ΣΥΡΙΖΑ του Στ. Κασσελάκη και το ΠΑΣΟΚ κινούνται για την ώρα κάτω και αρκετά κάτω από το 18%, αντίστοιχα…

Εκτός αυτών, σημαντικός, και ως έναν βαθμό διαχρονικός, λόγος που οι πολίτες οδηγούνται στην αποχή είναι το γεγονός ότι πιστεύουν πως η ψήφος τους δεν λαμβάνεται υπόψη και δεν επηρεάζει τα πολιτικά δρώμενα, γιατί θεωρούν πως «τα κόμματα όλα ίδια είναι και την ίδια πολιτική εφαρμόζουν». Μια αντίληψη που εδραιώθηκε δυστυχώς στα χρόνια των Μνημονίων, όταν το πολιτικό σύστημα απαξιώθηκε στη συνείδηση των πολιτών. Αξιοσημείωτο είναι πως κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων αυξήθηκε θεαματικά η αποχή.

Ποια κόμματα, όμως, αναμένεται να πλήξει η αποχή στις ευρωεκλογές; Πέρυσι είχε πλήξει περισσότερο τον ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Συγκεκριμένα, στις εκλογές του Μαΐου, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης συγκέντρωσε 1.184.621 ψήφους και τον Ιούνιο 928.874. Στην ουσία έχασε 21,58% των ψήφων. Μάλλον αλώβητη βγήκε η Ν.Δ. Φέτος, στο Μέγαρο Μαξίμου ανησυχούν ότι η αποχή θα «χτυπήσει» και το δικό τους κόμμα, όχι μόνο γιατί δεν υπάρχει κυβερνητικό διακύβευμα, αλλά και λόγω της δυσαρέσκειας από την κυβερνητική πολιτική. «Θέλουν να μας στείλουν μήνυμα δυσαρέσκειας οι ψηφοφόροι μας, αλλά δεν πείθονται κι από την αντιπολίτευση, γι’ αυτό ίσως οδηγηθούν στην αποχή» λένε κυβερνητικοί επιτελείς, ευελπιστώντας ότι θα υπάρξει τουλάχιστον μια αναλογική κατανομή της αποχής.

Όμως, είναι αδιάφορο ποιο κόμμα θα πλήξει περισσότερο η αποχή. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι πλήττει και θα πλήξει ακόμα πιο πολύ την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, και η ευθύνη γι’αυτό ανήκει στον πολιτικό κόσμο της χώρας.