Πολιτική ορθότητα και βία

Του Α. Π. Δημόπουλου*

Πριν από λίγες ημέρες, γυναίκα με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της έκανε κομμάτια έναν ιστορικό πίνακα στο κολλέγιο Trinity του πανεπιστημίου του Cambridge – φιλοτεχνημένος το 1914 από τον σπουδαίο πορτρετίστα Philip Alexius de László ο πίνακας απεικόνιζε τον  πρωθυπουργό της Βρετανίας (την περίοδο 1902-1905) James Arthur Balfour. Αιτία; Όπως ανακοίνωσε υπερήφανα η οργάνωση «Παλαιστινιακή Δράση» («ακτιβίστρια» της οποίας προέβη στον βανδαλισμό), η επιλογή του πίνακα, ως στόχου «επίθεσης» έχει να κάνει με την περίφημη «Διακήρυξη  Balfour», δηλαδή την ανακοίνωση της Βρετανίας το 1917 (όταν o Balfour ήταν Υπουργός Εξωτερικών κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην κυβέρνηση Asquith), ότι αντιμετώπιζε θετικά την «δημιουργία μιας εθνικής εστίας στην Παλαιστίνη για τον εβραϊκό λαό» (την πρώτη επίσημη κρατική δήλωση στήριξης δηλαδή στο τότε ευρισκόμενο στα σπάργανα ακόμα σιωνιστικό κίνημα), με την οργάνωση, να ισχυρίζεται, ότι «η διακήρυξη ξεκίνησε την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων, υποσχόμενη το έδαφός τους». Και μπορεί η καταδίκη της επίσημης πολιτικής, να υπήρξε ομόθυμη αλλά δεν ήταν και λίγοι εκείνοι, που ερμήνευσαν τον βανδαλισμό, ως θετική «πράξη αντίστασης». Είναι ενδεικτικό μάλιστα της έκτασης της  ηθικής σύγχυσης, ότι το ίδιο το διάσημο πανεπιστήμιο (σε πανικό μήπως δυσαρεστήσει την κρατούσα πολιτική ορθότητα, για την οποία το θέμα της «Παλαιστίνης» αποτελεί το απόλυτο α-κριτικό τοτέμ) περιορίστηκε σε μια λακωνική ανακοίνωση του γεγονότος χωρίς πολλά σχόλια(ομολογώ, ήταν από τις στιγμές, που θα προτιμούσα, να μην έχω υπάρξει απόφοιτος). Ή μήπως η τέχνη αποτελεί πράγματι θεμιτό στόχο, όταν διακυβεύεται κάτι υπέρτερο;

Φυσικά, οι καταστροφές έργων τέχνης δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο, όμως, μέχρι  πριν από λίγα μόνο χρόνια, συνδέονταν συνήθως με εκδηλώσεις διαπιστωμένης ψυχικής νόσου – η «Μόνα Λίζα» του Leonardo Da Vinci, η «Νυχτερινή Περίπολος» του Rembrandt αλλά και η Pietà του Michelangelo είναι μερικά μόνο διάσημα έργα, που έχουν γίνει στόχος ψυχοπαθών. Αλλά ακόμα και όταν στο απώτερο παρελθόν υπήρξαν μεμονωμένες επιθέσεις στο όνομα κάποιου υποτιθέμενου «πολιτικού αγαθού» (όπως η καταστροφή με μαχαίρι της «Αφροδίτης στον Καθρέφτη» του Velázquez από φανατικές σουφραζέτες το 1914 ή η καταστροφή και μάλιστα με δυναμίτιδα(!) του «Σκεπτομένου» του Rodin από αντιτιθέμενους στον πόλεμο του Βιετνάμ το 1970), κανείς δεν διανοείτο, να τις υπερασπίσεις, ως δήθεν θεμιτές. Πολύ απλά, η τέχνη θεωρείτο «άβατο» απέναντι στην βία της πολιτικής, μάλιστα ακόμα και για τις μεμονωμένες εκείνες επιθέσεις με πολιτικά συμφραζόμενα παρέμενε η υποψία, ότι συνυπήρχε ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο. Είναι μόνο τα τελευταία χρόνια, που στην Δύση τουλάχιστον, έχει ιδεολογικοποιηθεί, ως εν δυνάμει «θεμιτό» αυτό το άλλοτε αδιανόητο – η καταστροφή έργων τέχνης δηλαδή στο όνομα αξιακά υπέρτερων (υποτίθεται) ζητουμένων πολιτικής. Και ο λόγος που τα «ζητούμενα» αυτά ταυτίζονται με την ατζέντα της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας είναι γιατί η καταστροφή έργων τέχνης αποτελεί εκδήλωση του ίδιου ιδεολογήματος βίας, που συνιστά το θεμέλιο της σύγχρονης πολιτικής ορθότητας. Η πολιτική ορθότητα είναι εξ ορισμού μια έλλειψη ανοχής στην διαφωνία, οι επιθέσεις στην τέχνη εκπορεύονται από την ίδια μήτρα συμβολικής βίας.

Συμβολική δε βία σημαίνει «βία για την βία», η βία ασκείται χωρίς πραγματική έλλογη αναφορά στον στόχο της, απλώς ως δήλωση ετοιμότητας, να πληγούν τα πάντα στο όνομα αμφιλεγόμενων ζητουμένων πολιτικής, στην α-κριτική αποδοχή των οποίων ο δράστης αποσκοπεί να πειθαναγκάσει – τελικά η συμβολική βία της καταστροφής έργων τέχνης αποτελεί μορφή τρομοκρατίας. Γιατί μόνο έτσι μπορούν, να ερμηνευτούν οι επιθέσεις λ.χ. που έχουν λάβει χώρα τα τελευταία χρόνια σε αριστουργήματα της παγκόσμιας τέχνης στο όνομα της «οικολογικής ατζέντας», όπως και πάλι στην «Μόνα Λίζα» (με σπρέι) ή στις «Θημωνιές» του Monnet ή στα περίφημα «Ηλιοτρόπια»» του Vincent Van Gogh, με τους οικολόγους-ναζί μάλιστα, να καμαρώνουν μπροστά στις κάμερες και να μιλάνε για το δίλημμα «τέχνη ή ζωή;» μπροστά στα βανδαλισμένα αριστουργήματα. Μόνο που πρόκειται για ψευδοδίλλημα φυσικά, τα «Ηλιοτρόπια» (ή οι «Θημωνιές») δεν έχουν καμία σχέση με την ατζέντα της κλιματικής αλλαγής και η καταστροφή τους αποτελεί, όπως είπα, πράξη τυφλής τρομοκρατίας, με τον στόχο να μην συνδέεται ελλόγως με το υποτιθέμενο αξιακά υπέρτερο ζητούμενο και να επιστρατεύεται μόνο και μόνο με την λογική του πειθαναγκασμού όσων τολμούν να διαφωνούν ακόμα. Και το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τον βανδαλισμό στο Cambridge, μόνο οι τίτλοι και τα ονόματα αλλάζουν.

Γιατί φυσικά και πάλι η καταστροφή ενός ιστορικού πορτρέτου δεν έχει σχέση με αυτό, που συμβαίνει σήμερα στην Γάζα, είναι απλή πράξη τρομοκρατίας. Εντός ενός πλαισίου παραχάραξης της ιστορίας μάλιστα.  Γιατί η «Διακήρυξη Balfour» δεν είχε την παραμικρή πραγματική επιρροή στην δημιουργία του κράτους του Ισραήλ τριάντα δυο χρόνια μετά(η «Διακήρυξη Balfour» μάλιστα δεν έκανε καν λόγο για κράτος ενώ επίσης ξεκινούσε από μια βάση διασφάλισης κάθε κεκτημένου του γηγενούς πληθυσμού). Όχι, αυτό, που κατέστησε ιστορικά αναπόφευκτη την δικαίωση της σιωνιστικής ιδέας ήταν  το Ολοκαύτωμα, αυτός, που έκανε χωρίς να το θέλει νομοτελειακή την δημιουργία του κράτους του Ισραήλ ήταν ο Χίτλερ (όπως το αναλύει ο Sebastian Haffner στο «Anmerkungen zu Hitler»). Αλλά πώς οι φιλοπαλαιστίνιοι χρήσιμοι ηλίθιοι της Δύσης, να σκίσουν ένα πορτρέτο του Χίτλερ άραγε, δεν ήταν ο Führer μαζί με τον Al-Husseini (και τους Παλαιστίνιους εκείνης της εποχής), που συμφωνούσαν, ότι το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια «οριστική λύση στο εβραϊκό πρόβλημα»;

*Πολιτικός Επιστήμων, Παν. Cambridge