Του Νίκου Παπουτσόπουλου
Ευτελίζουν το αίτημα επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα οι δηλώσεις της κυρίας υπουργού Πολιτισμού ύστερα από τη διοργάνωση επίδειξης μόδας στο Βρετανικό Μουσείο. Τον μηδενικό σεβασμό του προς τα αριστουργήματα του Φειδία απέδειξε για ακόμη μία φορά, σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις της (17/02/24), το Μουσείο. «Οι ιθύνοντες του Βρετανικού Μουσείου ευτελίζουν και προσβάλλουν όχι μόνο το μνημείο, αλλά και τις οικουμενικές αξίες που αυτό εκπέμπει. Οι συνθήκες έκθεσης και φύλαξης των Γλυπτών, στην Duveen Gallery, συνεχώς επιδεινώνονται. Είναι η ώρα τα κλεμμένα και κακοποιημένα Γλυπτά αριστουργήματα να αστράψουν στο αττικό φως». Επίδειξη μόδας στο αττικό φως, ασφαλώς είναι διαφορετική από εκείνην της μεγάλης δημοσιότητας αλλά και των φώτων του Μουσείου της βρετανικής πρωτεύουσας. Ενός Μουσείου που κακοποιεί τα αριστουργήματα του Φειδία με την επίδειξη μόδας ή ενός ντεφιλέ του Τούρκου σχεδιαστή Εrdem Μoralıoglu, τον οποίο ενέπνευσε η Μαρία Κάλλας και η εμβληματική εμφάνισή της ως Μήδεια το 1953 στη Σκάλα του Μιλάνου.
«Τα Γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως απλά διακοσμητικά στοιχεία, χωρίς να υπάρχει η οποιαδήποτε διαλεκτική σχέση της συλλογής με την ελληνική αρχαιότητα, χωρίς να υπάρχει καμία σχέση με τις αξίες που τα φειδιακά έργα εκπέμπουν και συμβολίζουν. Μία επίδειξη μόδας κακοποίησε, προφανώς, τα Γλυπτά αριστουργήματα του Φειδία», όπως ακριβώς δήλωσε η κυρία υπουργός. «Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η μόδα είναι τέχνη, είναι πολιτισμός, όπως τουλάχιστον εμείς οι αρχαιολόγοι μελετάμε το ντύσιμο της γυναίκας για παράδειγμα στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης ή της Κνωσού. Κάποια στιγμή θα πρέπει να μελετήσουν, και είναι φυσικό, τα φορέματα τα οποία φορούμε όλοι σήμερα και τα οποία σχεδιάζονται σήμερα», όπως η κυρία υπουργός είχε δηλώσει ύστερα από την επίδειξη μόδας γνωστού οίκου μόδας στο Καλλιμάρμαρο, στην επέτειο των διακοσίων ετών από την Επανάσταση του 1821 (Dior celebrates Greece, Ιούνιος 2021 – ή μια Ωδή στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, όπου στα σχέδια είχαν επικρατήσει το λευκό και το μπλε), αλλά και φωτογραφίσεις σε εμβληματικά σημεία, όπως η Ακρόπολη, το Ηρώδειο και ο Ναός του Ηφαίστου, με σεβασμό στην ιστορικότητα των μνημείων, με επίκεντρο το λαμπερό ντεφιλέ μόδας στο Καλλιμάρμαρο. «Ένα πολύ ενδιαφέρον μνημείο, το οποίο μπορεί να μην είναι αρχαίο, αλλά που είναι στην ίδια θέση που ήταν ένα παλιό στάδιο, ένα ολομάρμαρο μνημείο το οποίο είναι τοπόσημο για την Αθήνα. Αυτή, λοιπόν, η εικόνα βγήκε, νομίζω, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο» είχε δηλώσει η κυρία υπουργός Πολιτισμού, τότε.
Όπως έχω υποστηρίξει πολλές φορές, δεν είμαστε αρνητικοί στη διοργάνωση ντεφιλέ σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία. Η μόδα περιλαμβάνεται στη σύγχρονη πολιτιστική και δημιουργική βιομηχανία και μπορεί να συνάδει με τους χώρους αυτούς. Όμως, μείζονα σημασία έχει πού και πώς γίνονται οι εκδηλώσεις αυτές. Στο Βρετανικό Μουσείο τα αριστουργήματα του Φειδία αποτέλεσαν ντεκόρ για το ντεφιλέ. Με τον τρόπο αυτό ευτελίζονται και υποτιμούνται. Τα Γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως απλά διακοσμητικά στοιχεία, χωρίς να υπάρχει η οποιαδήποτε διαλεκτική σχέση της συλλογής με την ελληνική αρχαιότητα, χωρίς να υπάρχει καμία σχέση με τις αξίες που τα φειδιακά έργα εκπέμπουν και συμβολίζουν. Τα Γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως σκηνικό, γεγονός που ευτελίζει την οικουμενική τους αξία, την οποία προβάλλει το Βρετανικό Μουσείο υιοθετώντας για τον εαυτό του τον χαρακτηρισμό του οικουμενικού μουσείου. Πιθανώς τα Γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν ως σκηνικό για μια πασαρέλα ή μια επίδειξη μόδας στο Βρετανικό Μουσείο, ωστόσο απέχουν από τη σκηνική εκμετάλλευση των μνημείων της Ελλάδος, αφού «events» όπως εκείνο στο Καλλιμάρμαρο ή άλλα εμβληματικά τοπόσημα της χώρας εκφράζουν, σύμφωνα με την κυρία Μενδώνη, μια σύγχρονη, δημιουργική, εξωστρεφή Ελλάδα, η οποία, χωρίς συμπλέγματα και εκπτώσεις, διεκδικεί τη θέση που της ανήκει στο διεθνές περιβάλλον.
«Θέλω πίσω τα Μάρμαρά μου» είχε δηλώσει το 1983 η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη στον σερ Ντέιβιντ Ουίλσον, διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου. Έκτοτε, το αίτημα της Μελίνας Μερκούρη ενέπνευσε κυβερνήσεις και υπουργούς Πολιτισμού να διεκδικούν δήθεν και να ετάζουν επιστροφές, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύουν αδυναμία προστασίας της μεγάλης πολιτιστικής κληρονομίας. Άλλωστε και στην πρόσφατη ακόμη εκκωφαντική αδιαφορία της Πολιτείας, την έλλειψη επαγγελματικού σχεδιασμού αξιοποίησης για την προώθηση και προβολή της ιστορίας και των μνημείων τέχνης και πολιτισμού, το περιώνυμο υπουργείο Πολιτισμού έχει περιορίσει τις δράσεις του σε εκφράσεις ευγνωμοσύνης προς τους μεγαλοχορηγούς έργων προβολής (ή βιτρίνας μόνον, με λαμπρές ιδρυματικές φωτοχυσίες) και διαφήμισης. Χορηγίες οι οποίες υποστηρίζουν τον πολιτισμό και ενισχύουν τη διαφύλαξη και την ανάδειξη έργων τέχνης του παρελθόντος, τα οποία θαυμάζουν και εκπλήσσουν ασφαλώς και τους επισκέπτες του Βρετανικού Μουσείου.
Χορηγοί οι οποίοι ανέλαβαν και την πρόσφατη ολοκλήρωση έργων, όπως εκείνα για την αναβάθμιση των υποδομών στην Ακρόπολη των Αθηνών, το κυρίως τοπόσημο της χώρας. Στην αδυναμία των ελληνικών κυβερνήσεων και την πλήρη ένδεια του υπουργείου Πολιτισμού, αγαθή τύχη θέλησε να υιοθετήσει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλ. Ωνάσης την αναβάθμιση των υποδομών και των παρεχομένων υπηρεσιών στην Ακρόπολη των Αθηνών, το οποίο προσφέρθηκε ευγενώς να αναλάβει τη σημαντική χορηγία για μια σειρά έργων στην Ακρόπολη. «Τα σημαντικότερα είναι ο φωτισμός που πλέον καταυγάζει τα μνημεία, στέλνοντας μήνυμα κάλλους και αισιοδοξίας σε όλο τον πλανήτη, καθώς και η κατασκευή και η αντικατάσταση του ανελκυστήρα πλαγιάς, ενός πρωτοποριακού και εξαιρετικά σύνθετου έργου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η προσβασιμότητα στον αρχαιολογικό χώρο με απόλυτη ασφάλεια, όχι μόνο για ΑμεΑ, αλλά και για όλους όσοι έχουν δυσκολίες στην προσέγγιση της Ακρόπολης», όπως με την προσήκουσα υπερηφάνεια είχε δηλώσει (30/09/2020) η κυρία υπουργός Πολιτισμού.
Ευγενείς χορηγίες για την ανάδειξη μνημείων πολιτισμού και έργων τέχνης αλλά και εξασφάλισης πόρων για την ορθή συντήρηση και ανάδειξη. Χορηγίες ιδιωτών απαραίτητες και αναγκαίες και στο Βρετανικό Μουσείο, για την προβολή και συντήρηση των εκθεμάτων, όπως επίσης και στο ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού.
Μια επίδειξη μόδας στην αίθουσα των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο ευτελίζει και υποτιμά τα Γλυπτά του Φειδία, σύμφωνα με την κυρία υπουργό Πολιτισμού: «Οι συνθήκες έκθεσης και φύλαξης των Γλυπτών, στην Duveen Gallery, συνεχώς επιδεινώνονται. Είναι η ώρα (ύστερα από το άηθες ντεφιλέ) τα κλεμμένα και κακοποιημένα Γλυπτά αριστουργήματα να αστράψουν στο αττικό φως. Στο αττικό φως, εκεί όπου ούτε σης και βρώσις αφανίζει και όπου κλέπται διορύσσουσιν και κλέπτουσιν, αφού παρόμοια events εκφράζουν μια σύγχρονη, δημιουργική, εξωστρεφή Ελλάδα, η οποία, χωρίς συμπλέγματα και εκπτώσεις, διεκδικεί τη θέση που της ανήκει στο διεθνές περιβάλλον».
Τον Τούρκο σχεδιαστή Εrdem Μoralıoglu ενέπνευσε η Μαρία Κάλλας και η εμβληματική εμφάνισή της ως Μήδεια το 1953, τον Dior η Ελληνική Επανάσταση, ενώ τα μοναδικά μνημεία της αρχαίας Ελλάδος αποτελούν ακόμη σταθερά σημεία παγκόσμιας έμπνευσης και δημιουργίας ή και προβολής της σύγχρονης έκφρασης.
«Προσπαθώ εναγωνίως να συνεχίσω και να ολοκληρώσω το πρόγραμμα των εργασιών αναστήλωσης, διαμόρφωσης και ανάδειξης της Αρχαίας Μεσσήνης» είχε υπογραμμίσει σε δηλώσεις του ο αείμνηστος φίλος, αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, στηριζόμενος αποκλειστικά σε χορηγίες ιδιωτών και ιδρυμάτων. Είναι ακριβός ο πολιτισμός και ακριβότερη η αποκάλυψη, η ανάδειξη, η συντήρησή του. Καλοδεχούμενος εκείνος που προαιρείται να συμβάλει. Με την αδικαιολόγητη και πρωτοφανή διακοπή χρηματοδότησης και εκτέλεσης έργων αναστήλωσης από το υπουργείο Πολιτισμού και την κατάργηση του θεσμού των επιστημονικών επιτροπών, οι οποίες λειτουργούσαν με επιτυχία επί σειρά ετών και είχαν συσταθεί ακριβώς με στόχο τη δυνατότητα εκτέλεσης έργων και από μη κρατικούς φορείς, ιδιώτες μόνον ενισχύουν και στηρίζουν το έργο της αναστήλωσης και ανάπλασης της Αρχαίας Μεσσήνης, ενός από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας.
Ο Πέτρος Θέμελης πίστευε πως ο προσφορότερος δρόμος για την ανάδειξη της Αρχαίας Μεσσήνης ήταν το άνοιγμά της στην κοινωνία. Να γίνει χώρος εκδηλώσεων, εκθέσεων, καλλιτεχνικών εκφράσεων. «Αγάπησε τους αρχαίους καλλιτέχνες. Αλλά και τους σύγχρονους. Απόλαυση οι μαγικές μουσικές νύχτες στο Εκκλησιαστήριο, μέρος αδιάσπαστο του συμπλέγματος του Ασκληπιείου κι αργότερα στο Θέατρο» τόνισε η κυρία υπουργός Πολιτισμού στην αποχαιρετιστήρια ομιλία της κατά την εξόδιο ακολουθία του Πέτρου Θέμελη (01/11/23). «Είναι ακριβός ο πολιτισμός και ακριβότερη η αποκάλυψη, η ανάδειξη, η συντήρησή του. Καλοδεχούμενος εκείνος που προαιρείται να συμβάλει» έλεγε, όταν τον σχολίαζαν για τις χορηγίες που δεχόταν για την υποστήριξη του έργου του, πολύ πριν το fundraising γίνει μόδα. Έβρισκε χρήματα, δημόσια, αλλά και ιδιωτικά, για το εξαιρετικά απαιτητικό και πολυδάπανο έργο στην Αρχαία Μεσσήνη λόγω της έκτασης του χώρου και της πληθώρας των οικοδομημάτων του. Είχε από την αρχή στον σχεδιασμό του: την ανάδειξη ενός μείζονος αρχαιολογικού χώρου, ιδιαίτερου ιστορικού ενδιαφέροντος, ακολουθώντας πιστά την αντίληψη της αναπτυξιακής διάστασης του πολιτισμού. Σχεδιασμό και δράσεις που πρέπει να αποτελούν πυξίδα μας για εγχειρήματα ανάλογου μεγέθους. Αυτός ήταν ο τρόπος της δουλειάς του, αυτό πρέπει να εμπεδωθεί ως πρότυπο.
Fundraising ή έρανοι και χορηγίες και εξεύρεση κεφαλαίων για την προβολή, ανάδειξη και προώθηση των μνημείων πολιτισμού, ενός πολιτισμού πολύτιμου και ακριβού που διαφημίζει την Ελλάδα και κοσμεί τα μουσεία του κόσμου, Κοσμοπολίτης, άλλωστε, υπήρξε ο ελληνικός πολιτισμός που ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει και να εξακτινίζει το αττικό φως στον κόσμο.
