Πιο ιερά τα τρίποντα;

Tου Μανώλη Κοττάκη 

Αναζήτησα το απόγευμα του Σαββάτου στην άθρησκη ΕΡΤ3 του Κωνσταντίνου Ζούλα και του Φίλιου Στάγκου τη ζωντανή μετάδοση ενός πολύ σημαντικού γεγονότος για την πόλη της Θεσσαλονίκης και τη Μακεδονία ολόκληρη: της ενθρόνισης του νέου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλοθέου.

Αλλά η ΕΡΤ3 έπρεπε να μεταδώσει έναν αγώνα μπάσκετ ρουτίνας μεταξύ του Άρη και του Προμηθέα Πατρών, ο οποίος διεξαγόταν λίγες εκατοντάδες μέτρα από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας όπου πραγματοποιήθηκε η ενθρόνιση, στο «Αλεξάνδρειο Μέλαθρο».

Κατόπιν υποδείξεως του πατέρα Παλαιολόγου, του άξιου εφημερίου της Αγίας Σοφίας, μπόρεσα να εντοπίσω στον τηλεοπτικό σταθμό 4Ε της αδελφότητας της «Λυδίας», ο οποίος είναι πολύ δημοφιλής στη βόρεια Ελλάδα, τη μετάδοση του γεγονότος.

Είναι ειρωνεία της Ιστορίας ίσως ότι τον λόγο της Εκκλησίας τον μεταδίδουν με υπακοή και πιστότητα οι αδελφότητες και τα ησυχαστήρια που πολεμά η επίσημη Εκκλησία. Φυσικά αποζημιώθηκα. Διότι, όπως έχω σημειώσει κι άλλες φορές από αυτή εδώ τη στήλη, η παρακολούθηση της ενθρόνισης ενός ανώτατου θρησκευτικού λειτουργού όπως ο μητροπολίτης, ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στον Χριστό και στο ποίμνιό του, είναι μια διαδικασία εκπαίδευσης για τον κόσμο σε μια εποχή αποϊεροποίησης των πάντων, κατά τον εύστοχο ορισμό του μητροπολίτη Πατρών.

Τα μυστήρια έχουν νόημα, σου δίνουν να καταλάβεις κάτι. Τα κοσμικά μέσα ενημέρωσης που αναλύουν τις εξελίξεις στην Εκκλησία με επιφανειακό τρόπο «τσίμπησαν» την επομένη του επιβατήριου λόγου του νέου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και επικεντρώθηκαν στο γεγονός ότι ο Φιλόθεος χρησιμοποίησε αποσπάσματα από την κοσμική ποίηση, στιχουργία και εργογραφία των Γιώργου Σεφέρη, Νίκου Πορτοκάλογλου και Γαβριήλ Πεντζίκη.

Πράγμα ακριβές και εντυπωσιακό, γιατί με αυτόν τον τρόπο υπηρέτησε το άνοιγμά του στους νέους της πόλης. Όποιος όμως δεν παρακολούθησε όσα είπαν προηγουμένως ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος (σε μια από τις όχι συχνές εξαιρετικές ομιλίες του), αλλά και ο ίδιος ο νέος μητροπολίτης προφανώς και δεν κατάλαβε πώς εντάχθηκαν σε μια διαδικασία βαθύτατα θρησκευτική οι φράσεις και οι στίχοι. 

Στην πραγματικότητα, ο Αρχιεπίσκοπος με τον τρόπο που μίλησε έστρωσε το χαλί στον μέχρι χθες επίσκοπο Ωρεών να αναπτύξει έναν νέου τύπου θεολογικό λόγο. Ενώ και ο ίδιος ο Φιλόθεος στην πραγματικότητα έφερε στα μέτρα της Εκκλησίας και της θεολογίας τους στίχους του Σεφέρη, του Πορτοκάλογλου και τις σκέψεις του Πεντζίκη, για να περάσει ευρύτερα μηνύματα στο ακροατήριό του. Από κοσμικούς τούς μετέτρεψε σε θεολογικούς!

Χρησιμοποίησε το σεφερικό «φορτώσαμε το τραγούδι με τόσες μουσικές που σιγά σιγά βουλιάζει» για να εξηγήσει ότι απαιτείται λιτότητα και όχι φλυαρία στον εκκλησιαστικό λόγο. Μίλησε για «νίκες και ήττες με λάθη σωστά» του Πορτοκάλογλου και πρόσθεσε ότι υπάρχει «αυτός ο κάποιος που σου γνέφει από το λιμάνι» για να παραπέμψει στον Ιησού Χριστό και στην ανάγκη μετανοίας. Υπενθύμισε τη ρήση του Πεντζίκη ότι «πρέπει να συνάψει η όρασή σας έναν γάμο με τον χαρακτήρα της πόλης για να καταλάβετε τη Θεσσαλονίκη» για να στείλει ένα μήνυμα και προς τους παρόντες, υπουργό Επικρατείας Μάκη Βορίδη, πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Νίκο Ανδρουλάκη, πρόεδρο της ΝΙΚΗΣ (ως γηγενής δεν το χρειαζόταν) Δημήτρη Νατσιό, και κυρίως προς τους απόντες Κυριάκο Μητσοτάκη, βουλευτή Θεσσαλονίκης, και Στέφανο Κασσελάκη αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι σε αυτόν τον τόπο πάνε μαζί οι εικόνες που βλέπει κανείς με την ψυχολογία του λαού. Αλλά, δεν βαριέστε, ψιλά γράμματα αυτά…

Όπως είπα και πριν, όμως, ο επιβατήριος λόγος του Φιλοθέου «πάτησε εντυπωσιακά πάνω σε έναν εξαιρετικό λόγο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου, ο οποίος στην πραγματικότητα ήταν η συνέχεια του λόγου του από την ενθρόνιση του μητροπολίτη Παραμυθιάς. Εκεί όπου είχε θυμίσει ότι ο χριστιανικός λόγος δεν χρειάζεται κοσμικές δομές για να επικρατήσει.

Ο Ιερώνυμος για πρώτη φορά ήταν κεκαλυμμένα οξύς απέναντι στην Πολιτεία, και αυτό είναι προμήνυμα προς αυτήν για τον γάμο των ομοφύλων. Σημείωσε ότι «στις μέρες μας παραγκωνίζεται ο χριστιανικός λόγος», ότι «ο εκσυγχρονισμός του χριστιανικού λόγου οδήγησε στην εκκοσμίκευση». Τόνισε ότι «η Δυτική Εκκλησία ίδρυσε χριστιανοδημοκρατικά κόμματα για να διατηρήσει την πολιτική της επιρροή». Κατήγγειλε ότι «η πρόοδος του δυτικού κόσμου οφείλεται στην εντός εισαγωγικών ηθική του καπιταλισμού και την άκριτη προώθηση του ατομικού συμφέροντος». Κατήγγειλε την αποικιοκρατία με εμπροσθοφυλακή τους ιεραποστόλους με το σχήμα «πρώτα εισβάλλει ο στρατιώτης, μετά ο ιεραπόστολος και τελευταίος ο έμπορος». Ήταν δηκτικός όταν είπε ότι «η ειρήνη δεν είναι του Θεού, αλλά των όπλων» και πως «ο αναπτυγμένος κόσμος είναι μια αφαιρετική γενίκευση».

Μετά τις διαπιστώσεις αυτές ο Ιερώνυμος (θα το χαρακτήριζα αυτοκριτική της ωριμότητας για όσα παρέλειψε στη νεότητα της ηγεσίας του) παρατήρησε ότι χρειάζεται «περισσότερη θεολογία και λιγότερη πολιτική». Αλλά ποια θεολογία; Η θεολογία που λέει ότι «το όραμα μόνο ο Χριστός μπορεί να το δώσει και έχει ο άνθρωπος». Με μακρά αναφορά στην ανάγκη της εσχατολογίας.

Ο λόγος του Αρχιεπισκόπου επηρέασε και τον υπουργό Επικρατείας Μάκη Βορίδη, ο οποίος εγκατέλειψε μέσα στην Αγία Σοφία το συνηθισμένο του, θυμωμένο και αλαζονικό στιλ ρητορείας, συνοδευόμενο με παφλασμό λέξεων και με μια ασυνήθιστη ηρεμία, ίσως και γλυκύτητα, συμφωνώντας ότι «η καπιταλιστική οικονομία χωρίς χριστιανικές αξίες είναι αγριότητα» και ότι «η Πολιτεία είναι φτωχότερη χωρίς συμπόρευση με την Εκκλησία». Λησμόνησε βεβαίως στην κατακλείδα του να αναφωνήσει «Άξιος», αλλά το έπραξαν με επιτυχία στις εξαιρετικές ομιλίες τους ο περιφερειάρχης Απόστολος Τζιτζικώστας και ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ζέρβας. 

Όποιος άκουσε τον Αρχιεπίσκοπο, λοιπόν, κατάλαβε και τι είπε ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ακολούθως. Γιατί ο λόγος του είχε θεολογία και όχι κοσμική παρέμβαση. 

Το κορυφαίο σημείο του ήταν η φράση «μας ενδιαφέρει η εκκλησία-λαός και όχι η εκκλησία-ναός». Πολύ τολμηρή, αλλά εναρμονισμένη με τις διαπιστώσεις του Ιερωνύμου, αλλά και με την πορεία του κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο οποίος δεν είχε ποτέ δικό του ναό για να κηρύξει τον λόγο του.

Ο Φιλόθεος εστίασε στις έννοιες της «κοινότητας μέσα στην οποία μπορούμε να αγαπάμε δυσκολεμένοι και αναγκεμένοι», με τη διευκρίνιση ότι «η χριστιανική κοινότητα είναι μια κοινότητα σε αναμονή για ζωή από το μέλλον. Όχι μια κοινότητα βολεμένων… Είναι κοινότητα που νικάμε τη φθορά του παρόντος κόσμου με τη μετάνοια. Με ήττες και νίκες, με λάθη, σωστά». Εδώ «κόλλησε» τον Πορτοκάλογλου.

Ο Φιλόθεος εστίασε επίσης στην έννοια της «συμπληρωματικότητας», που πρέπει να χαρακτηρίζει την «κοινότητα», όπου «το περίσσευμα του ενός πρέπει να καλύπτει το υστέρημα του άλλου». Στην πραγματικότητα ήταν μια ομιλία που είχε… «δίψα για καθαρό ουρανό», να προσθέσω εγώ. Ο ουρανός είναι η λεωφόρος που μας ενώνει με Εκείνον. «Βασιλεύ ουράνιε» δεν έλεγε η προσευχή μας στο σχολείο; 

Αυτές τις δύο ώρες που παρακολουθούσα στο διαδίκτυο από τον σταθμό 4Ε της αδελφότητας «Λυδίας της Φιλιππησίας» την ενθρόνιση του νέου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης αναλογιζόμουν ότι τελικά ο Θεός, ακόμα και με όρους κοσμικούς, αναδεικνύει νικητές. Έστω και αν αυτοί μοιάζουν με «ηττημένους».

Ο παριστάμενος πρόεδρος της ΝΙΚΗΣ Δημήτρη Νατσιός είχε ως εφαλτήριο για την παρουσία του στα κοινά αυτόν τον συγκλονιστικό ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σταθμό, οι νεαροί στυλοβάτες του οποίου δημιουργούν μόνο θετικά συναισθήματα στους ακροατές και τους τηλεθεατές τους.

Ακούγοντας τον Βορίδη να είναι τόσο νηφάλιος και σεβαστικός, και να ζητά με έμφαση «να ενσωματωθούν οι χριστιανικές αξίες στην οικονομική πραγματικότητα», με παράδειγμα την ανάγκη να καταπολεμηθεί η υπογεννητικότητα, ο Νατσιός σίγουρα θα σκέφτηκε μέσα του πως μπορείς να νικάς μέσα από τα χείλη του «αντιπάλου», ο οποίος μέχρι χθες σε αποκαλούσε «ντεμέκ χριστιανό που εργαλειοποιεί την πίστη του».

Η ομολογία Βορίδη υπέρ του χριστιανισμού μέσα στην Αγία Σοφία είναι η νίκη της ΝΙΚΗΣ απέναντι σε κάποιον ο οποίος τοποθετήθηκε στη Βουλή από τον πρωθυπουργό για να τη μειώσει. Και τελικώς «μειώθηκε» ανυψούμενος ο ίδιος.

Το γεγονός επίσης ότι κάθισε δίπλα στον Νατσιό ο ευσεβής πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος ευτυχώς γνωρίζει τη σημασία του γεγονότος (σε αντίθεση με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, που δεν έστειλε ούτε έναν εκπρόσωπο στην τελετή), δείχνει ότι υπάρχει ελπίδα για αλλαγή.

Και, ναι, με περισσότερη θεολογία και λιγότερη πολιτική. Αναζητούν οι ψυχές μας τον διαφορετικό λόγο. Και, όταν δεν τον βρίσκουν στη Γη, τον αναζητούν στον ουρανό.

Τώρα, γιατί τα τρίποντα των παικτών του Άρη ήταν σημαντικότερα από αυτή τη μεταρρυθμιστική για τις ψυχές μας τελετή, αυτό ας μας το εξηγήσουν ο διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Τηλεόρασης 3 Φίλιος Στάγκος και ο προϊστάμενός του Κωνσταντίνος Ζούλας.

Νομίζαμε ότι διορθώθηκαν, αλλά οι άνθρωποι είναι αδιόρθωτοι…

Πώς μπορείς να είσαι Θεσσαλονικεύς και να μη μεταδίδει η τηλεόρασή σου την ενθρόνιση του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Φίλιε Στάγκε;

Έτσι, είσαι τόσο Θεσσαλονικιός όσο και οι συριζαίοι Θεσσαλονικείς που απαγόρευσαν το 2018 τη μετάδοση του μεγαλειώδους συλλαλητηρίου για τη Μακεδονία…