Εγκυμονεί κινδύνους ο υπερτουρισμός

Του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου*

Ως πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών και ως ενεργός παρατηρητής της οικονομικής και τουριστικής δραστηριότητας της χώρας, παρακολουθώ με ανησυχία την τάση που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια σε ορισμένους δημοφιλείς προορισμούς της Ελλάδας: τον υπερτουρισμό.

Είναι αλήθεια πως ο τουρισμός αποτελεί βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη αύξηση των επισκεπτών -ιδιαίτερα σε νησιά όπως η Σαντορίνη, η Μύκονος, η Ρόδος και η Κέρκυρα- δεν είναι απλώς ένδειξη επιτυχίας. Μπορεί να αποτελέσει και σημάδι επικείμενης απορρύθμισης. Και αυτό διότι, όταν μια περιοχή δέχεται περισσότερους τουρίστες από όσους μπορεί να εξυπηρετήσει, οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές – στο περιβάλλον, στις υποδομές, αλλά και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Έχω τονίσει επανειλημμένα πως η Ελλάδα δεν πρέπει να βασίζεται πλέον αποκλειστικά στους αριθμούς των αφίξεων. Αντίθετα, ο στόχος μας πρέπει να είναι η αύξηση των εσόδων ανά τουρίστα. Και αυτό δεν θα γίνει με μαζικό τουρισμό χαμηλής απόδοσης. 

Πρέπει, λοιπόν, να δούμε σοβαρά τη διαχείριση των τουριστικών ροών, με μέτρα που ήδη εφαρμόζονται σε πόλεις του εξωτερικού. Στόχος πρέπει να είναι τα περισσότερα έσοδα προκειμένου να επενδυθούν σε τοπικές υποδομές.

Παράλληλα, πρέπει να στραφούμε σε έναν τουρισμό υψηλής ποιότητας. Η Ελλάδα έχει όλα τα φόντα για να αναπτύξει θεματικές μορφές τουρισμού – πολιτιστικό, γαστρονομικό, οικολογικό, ιατρικό. Αυτά είναι τα είδη τουρισμού που προσελκύουν επισκέπτες υψηλότερης δαπάνης, που σέβονται το περιβάλλον και την τοπική κουλτούρα και που ενισχύουν την τοπική οικονομία σε βάθος χρόνου.

Η στρατηγική που χρειαζόμαστε σήμερα είναι ξεκάθαρη: λιγότεροι τουρίστες με περισσότερη οικονομική απόδοση. Η μακροχρόνια τουριστική επιτυχία της χώρας μας δεν μπορεί να βασίζεται στον όγκο, αλλά στην αξία.

Καλώ την Πολιτεία να υιοθετήσει άμεσα πολιτικές ρύθμισης της τουριστικής ροής και επαναπροσδιορισμού της τουριστικής ταυτότητας της Ελλάδας. Οι τοπικές κοινωνίες χρειάζονται υποστήριξη και προγραμματισμό, όχι απλώς να γίνουν «βιτρίνες» για τα διεθνή πρακτορεία.

Για παράδειγμα, σήμερα, για κάθε επιβάτη κρουαζιέρας, το οικονομικό όφελος για τον τόπο περιορίζεται σε 2 ευρώ κατά μέσο όρο. Την ίδια ώρα, η περιβαλλοντική και κοινωνική επιβάρυνση που προκαλείται -κυκλοφοριακό χάος, πίεση στα απορρίμματα, υπερκατανάλωση νερού και ενέργειας- είναι δυσανάλογα μεγάλη.

Αυτό το μοντέλο δεν είναι βιώσιμο. Αν δεν παρέμβουμε τώρα, οι προορισμοί μας κινδυνεύουν να χάσουν την αυθεντικότητα και την ελκυστικότητά τους. Πρέπει, λοιπόν, να δούμε σοβαρά τη διαχείριση των τουριστικών ροών, με μέτρα που ήδη εφαρμόζονται σε πόλεις του εξωτερικού. 

Έχω αναφερθεί στο παράδειγμα της Βενετίας, όπου εφαρμόζεται ημερήσιο όριο επισκεπτών και επιβάλλεται ειδικός φόρος στους επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων. Πιστεύω ότι ένα αντίστοιχο μέτρο στην Ελλάδα -με εισιτήριο 10 ή και 15 ευρώ για κάθε επιβάτη που αποβιβάζεται στα νησιά μας- θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα που θα επενδυθούν σε τοπικές υποδομές.

Τα χρήματα αυτά δεν πρέπει να πηγαίνουν στο κεντρικό κράτος, αλλά να επιστρέφουν απευθείας στους δήμους και στις τοπικές κοινωνίες. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε έργα ύδρευσης, αποχέτευσης, καθαριότητας και υγειονομικής περίθαλψης – υπηρεσίες δηλαδή που πιέζονται ασφυκτικά κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου.

Αν δεν επενδύσουμε σε ποιότητα και βιωσιμότητα τώρα, θα πληρώσουμε πολύ μεγαλύτερο τίμημα στο μέλλον. Η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι αυτοσκοπός – πρέπει να είναι προς όφελος όλων: του επισκέπτη, του επαγγελματία και, κυρίως, του τόπου.

*Πρόεδρος ΕΕΑ, επίτιμος διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ. και Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών