Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Οι επιδεινούμενες σχέσεις Ελλάδας – Λιβύης και η ταχεία προώθηση των ενεργειακών σχεδίων της Τουρκίας νότια της Κρήτης (που παλαιότερα ακουγόταν σαν ακραίο κινδυνολογικό σενάριο) πλήττουν τα διπλωματικά και οικονομικά συμφέροντα της χώρας, χωρίς ορατή προοπτική ανάταξης.
Οι συνέπειες διαφαίνονται ως ισοδύναμες της θεωρίας των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο και της πολυετούς αμφισβήτησης του ενιαίου συνόλου των θαλάσσιων ορίων Ελλάδας – Τουρκίας από τις εκβολές του Έβρου μέχρι το Καστελόριζο. Άλλωστε ο χάρτης, που μόλις προ ημερών κατέθεσε η Τουρκία στην UNESCO, αμφισβητεί συνολικά το ενιαίο όριο, την υφαλοκρηπίδα των νησιών και τον πρόσφατο χωροταξικό σχεδιασμό των θαλάσσιων πάρκων.
Οι ρίζες της κρίσης βρίσκονται στην ακατανόητη αδράνεια του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, το 2019. Παρά τις έγκαιρες προειδοποιήσεις από τον τότε υπουργό Εξωτερικών (και νυν Πρόεδρο) της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη και από τον Αιγύπτιο υπουργό Άμυνας, στρατηγό Μοχάμεντ Ζάκι, δεν ανέλαβε καμία πρωτοβουλία αποτροπής των τουρκολιβυκών μνημονίων για στρατιωτική συνεργασία και οριοθέτηση ΑΟΖ με παράκαμψη των νησιών του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας τους (συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης). Το τρίτο μνημόνιο, που υπεγράφη τον Οκτώβριο του 2022 και αφορά τη συνεκμετάλλευση των λιβυκών υδρογονανθράκων με τον τουρκικό ενεργειακό όμιλο TPAO, αιφνιδίασε πλήρως την ελληνική πλευρά, που θεωρούσε ότι τα πάντα είχαν παγώσει εν όψει εκλογών στη διαιρεμένη χώρα (σ.σ.: οι εκλογές ακόμα δεν έχουν διεξαχθεί).
Κατόπιν αυτών, οι πρόσφατες και οι τρέχουσες εξελίξεις ξεκινούν από τον Μάρτιο του 2025, όταν ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (με έδρα την Τρίπολη) Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά και ο προεδρεύων της Εθνικής Εταιρίας Πετρελαίου (NOC) Μασούντ Σουλεμάν ανακοίνωσαν την προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού εκμετάλλευσης 22 χερσαίων και θαλάσσιων οικοπέδων υδρογονανθράκων. Το γεγονός ότι μόνον δύο οικόπεδα, εκ των 22, απλώς εφάπτονται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, όπως έχει καθοριστεί με τον σημαντικότατο νόμο 4001/2011 (ο λεγόμενος «νόμος Μανιάτη»), έγινε αντικείμενο -βιαστικών και αδικαιολόγητων- πανηγυρισμών από την κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ. Δεν είδαν τη «φάκα» ότι η NOC απλώς προέβαινε σε μια πρώτη φάση προσεκτικών ανακοινώσεων (έπειτα από 17 ολόκληρα χρόνια) για συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές, ώστε να μην υπάρξουν επιφυλάξεις από τις ενδιαφερόμενες διεθνείς εταιρίες πετρελαιοειδών, και ότι θα ακολουθούσε και δεύτερη φάση. Παραμένει ασαφές αν οι πανηγυρισμοί είχαν εκδηλωθεί μόνο στο πλαίσιο των συνήθων επικοινωνιακών παιγνίων. Ή αν κάποιοι, πραγματικά, πίστευαν ότι η Τουρκία και η Λιβύη, βαθέως μετανοούσες, αναιρούσαν το παράνομο μνημόνιό τους έπειτα από έξι χρόνια και ατάκτως υποχωρούσαν σεβόμενες τον «νόμο Μανιάτη».
Το δεύτερο σκέλος της τακτικής της NOC αποκαλύφθηκε την περασμένη εβδομάδα. H ηγεσία της Ανατολικής Λιβύης (με έδρα τη Βεγγάζη και το Τομπρούκ) αποφάσισε την κύρωση του μνημονίου με την Τουρκία, ενώ η κυβέρνηση της Τρίπολης αμφισβήτησε τους διαγωνισμούς του ελληνικού υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε θαλάσσια οικόπεδα κοντά στην Κρήτη. Ακολουθεί, δυστυχώς, και επόμενη «φάκα» με την πιθανότατη εκμετάλλευση, από την TPAO, των δύο λιβυκών οικοπέδων που εφάπτονται στην υφαλοκρηπίδα, οπότε θα τεθεί, δολίως, και ζήτημα συνεργασίας με τις εταιρίες που εμπλέκονται στα ελληνικά οικόπεδα.
Χωρίς ανταλλάγματα
Λίγο αργότερα, στις αρχές Απριλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης φέρεται ότι ενέκρινε την πραγματοποίηση αναβαθμισμένων διπλωματικών επαφών με εκπροσώπους της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας.
Ουδείς μπορεί να κακίσει τον κ. Γεραπετρίτη για την αναζήτηση μεθόδων άρσης του αδιεξόδου, αφού είναι πάντα προτιμητέος ο διάλογος αντί της έλλειψης επικοινωνίας με την απέναντι πλευρά. Ωστόσο, κεντρική ιδέα των επαφών ήταν ότι οι διμερείς σχέσεις μπορούν να προχωρήσουν, «βάζοντας στο ράφι» το εμπόδιο των τουρκολιβυκών μνημονίων. Ενδεχομένως, ο -προερχόμενος από το ΠΑΣΟΚ- κ. Γεραπετρίτης να αντέγραψε το «ράφι» στο οποίο έβαλε, πρόσκαιρα, το Κυπριακό το 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου με σκοπό την αυτόνομη πρόοδο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ξέχασε, όμως, ότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αναγνώρισε το βαρύ λάθος του, εντός μόλις λίγων μηνών, αναφωνώντας το ιστορικό «mea culpa» μετά το κοινοβουλευτικό σφυροκόπημα που υπέστη από τους Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Ευάγγελο Αβέρωφ. Επιπλέον, κατά τις επαφές του φετινού Απριλίου, προγραμματίστηκε επίσκεψη του κ. Γεραπετρίτη (πιθανώς στις αρχές Ιουλίου) στην Τρίπολη και τη Βεγγάζη. Όχι μόνον η Αθήνα δεν έθεσε οποιονδήποτε προηγούμενο όρο για την πραγματοποίηση του ταξιδιού, αλλά εξέφρασε και την πρόθεση να ικανοποιήσει το αίτημα επανάληψης της απευθείας αεροπορικής σύνδεσης Αθήνας – Τρίπολης. Το ίδιο αίτημα είχε απορριφθεί, προ τριετίας, από τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών Κων. Φραγκογιάννη, ενώ συνεχίζονται ως σήμερα οι αυστηρές απαγορεύσεις της Ε.Ε. στη λιβυκή πολιτική αεροπορία.
Το δίδυμο λάθος του «ραφιού» και της έλλειψης αυστηρών όρων και ανταλλαγμάτων για το ταξίδι του διορισμένου -μη εκλεγμένου- κ. Γεραπετρίτη αποδεικνύονται αυτές τις μέρες. Αφενός, αν ο υπουργός Εξωτερικών επισκεφθεί τελικά τις ηγεσίες της Τρίπολης και της Βεγγάζης, η Ελλάδα θα εμφανιστεί ανήμπορη να αντιδράσει στις προκλήσεις αμφότερων και σαν ανεχόμενη τις παράλογες θέσεις τους για τα θαλάσσια οικόπεδα υδρογονανθράκων και τον ρόλο της Τουρκίας. Αφετέρου, αν ο κ. Γεραπετρίτης αναβάλει ή ματαιώσει το ταξίδι, θα ακολουθήσει νέος γύρος όξυνσης των διμερών σχέσεων. Πρακτικά, ό,τι από τα δύο κι αν συμβεί, μοναδική ωφελημένη θα είναι η Τουρκία.
Λάθος εικόνα
Παράλληλα, στα μέσα Μαΐου η κυβέρνηση αναθάρρησε με βάση όσα συμπέρανε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου κατά τις επαφές του στο Χιούστον και στην Ουάσινγκτον. Ο (επίσης διορισμένος και μη εκλεγμένος) κ. Παπασταύρου μετέφερε στην Αθήνα ένα -σχεδόν πανηγυρικό- κλίμα άμεσης ανάδειξης της Ελλάδας σε κόμβο ενεργειακών δικτύων, διεθνών εμπορευματικών μεταφορών και ναυπηγικών κατασκευών.
Στην πραγματικότητα, καμία αμερικανική πηγή δεν επιβεβαιώνει, πέραν του παραγωγικού πλαισίου εργασίας, μια τόσο υπεραισιόδοξη εικόνα. Αντιθέτως, οι επίσημοι συνομιλητές του κ. Παπασταύρου απέρριψαν πλήρως -με ευγενή διπλωματικό τρόπο- τη μονομανία της ελληνικής κυβέρνησης με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εξηγώντας τη μείζονα σημασία και μακροπρόθεσμη χρησιμότητα των ορυκτών καυσίμων. Επίσης, παρά την εκτεταμένη ανταλλαγή απόψεων για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (Great Sea Interconnector) και το σχήμα συνεργασίας «3+1» (μαζί με τις ΗΠΑ), δεν προκύπτει -από κανένα απολύτως στοιχείο- διάθεση παρέμβασης της Ουάσινγκτον προς την αντιδρώσα Τουρκία. Τα δε ορόσημα του προσεχούς φθινοπώρου στην Αθήνα, με τον 6ο γύρο του Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ και την 6η συνάντηση του «Συνεταιρισμού για τη Διατλαντική Συνεργασία στην Ενέργεια και το Κλίμα» (P-TECC), αντιμετωπίζονται από την υπηρεσιακή γραφειοκρατία της Ουάσινγκτον ως απλώς επιβεβαιωτικά των ήδη εφαρμοζόμενων πολιτικών, χωρίς συζήτηση για νέες πρωτοβουλίες.
Αντίστοιχο περιεχόμενο είχαν οι επισημάνσεις προς τον κ. Παπασταύρου από τους εκπροσώπους των ιδιωτικών ενεργειακών ομίλων. Έδωσαν έμφαση στην αυτονόητη διαβεβαίωση ότι δεν θα πράξουν τίποτα που να θίγει κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στη ΝΑ Μεσόγειο, χωρίς να αναλάβουν καμία δέσμευση συνεργασίας βραχυπρόθεσμα. Επισήμαναν ακόμα ότι, εν μέσω παγκόσμιας αναταραχής, ίσως απαιτηθεί περισσότερος χρόνος για τον σχεδιασμό τους (και, απαραιτήτως, μακριά από περιττή δημοσιότητα) ως προς τους ελληνικούς διαγωνισμούς νοτίως της Πελοποννήσου και νοτίως της Κρήτης.
*Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
Λιβύη και Τουρκία υπέγραψαν σήμερα μνημόνιο συνεργασίας για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονται εντός του λεγόμενου Τουρκολιβυκού μνημονίου.
Το ελληνικό ΥΠΕΞ πάλι ύπνο βαθύ.
Βεβαίως, οι άριστοι νομικοί και διπλωμάτες πολιτικοί προϊστάμενοι του ΥΠΕΞ ξέρουν καλύτερα για το πως αντιμετωπίζει κανείς το πρόβλημα.
Εγώ πάλι, που είμαι ένας απλός Ιεροφάντης, αν ήμουν σε σοβαρό και ισχυρό, όπως μου διαφημίζουν, κράτος, θα ανέμενα τις εξής «ακραίες» ενέργειες.
1. Κατάθεση συντεταγμένων στον ΟΗΕ και ανακήρυξη μονομερώς από την Ελλάδα ΑΟΖ στην πλευρά της Λιβύης με βάση την αρχή της μέσης γραμμής σύμφωνα με την UNCLOSΙΙ.
2. Κατάτμηση οικοπέδων για έρευνα.
3. Ανάθεση σε πετρελαϊκές εταιρείες ερευνών στα οικόπεδα.
4. Πολιτική τοποθέτηση ότι η αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ΑΟΖ θα έχει συντριπτική απάντηση.
5. Αν οι Λίβυοι καλούσαν Τούρκους για έρευνες σε ελληνικά οικόπεδα, απελευθέρωση κανόνων εμπλοκής στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και βύθιση όποιου πλοίου αμφισβητούσε τις ΝΟΤΑΜ της Ελλάδος και επιχειρούσε έρευνες σε ελληνική ΑΟΖ.
6. Διπλωματικός μαραθώνιος σε ΕΕ, ΗΠΑ και συμμάχους στην περιοχή για να θέσουμε τη θέση της χώρας και να καθορίσουμε το όριο ανοχής μας ώστε όλοι να είναι ενήμεροι αν και εφόσον κάποιος θα ήθελε να τεστάρει την αποφασιστικότητά μας.
Αυτά, όπως είπαμε, αν είμαι σε ισχυρό και σοβαρό κράτος.
Εκτός και αν δεν είμαι…
Μφχ
Ιεροφάντης
Ιεροφάντη, επειδή είσαι απλός κι όχι σύνθετος Ιεροφάντης, όπως είναι η Εξωτερική Πολιτική, γι αυτό τα γράφεις
Συναισθηματικά, μαζί σου!
Όμως..
η κατάσταση είναι χειρότερη απ΄ότι φαίνεται και διαδίδεται στην Μεσόγειο – Μέση Ανατολή.
Συμβουλή: μην προτρέχεις!
Σύμπλευση δύο μουσουλμανικών χωρών κι ενός ορθόδοξου σε αντίποινα για την τριμερή και όχι μόνο!
Έχουν προηγηθεί,το Σινά, οι αιφνίδιες ροές αποκλειστικά σε Γαύδο, η εκτέλεση Χριστιανών στην Τζολανοσυρία
Ανέμενε κι άλλα παρόμοια.
Ήδη το πολεμικό ναυτικό πλέει ανοικτά της Λιβύης. Μόνο για τους διακινητές άραγε;;
Γνώμη μου : οπή στο Λυβικόν ύδωρ το μνημόνιο συνεργασίας για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων.
@ Νεφέλη
Μάλλον εννοείς πως ζούμε στην εικονική πραγματικότητα του Σκάι σε ότι αφορά την εξωτερική πολιτική ενώ στην αληθινή ζωή ισχύει ο ενδοτισμός, η υποχώρηση και η άρνηση υποστήριξης των ελληνικών συμφερόντων.
Δεν λέω, μας τιμά το γεγονός πως το ΥΠΕΞ έχει ανθρώπους που βάζουν υψηλά τον πήχη των ανθρωπίνων αξιών, οπως ο Έλληνας υφυπουργός εξωτερικών που δεν δίστασε να ορθώσει το ανάστημα του και να κηρύξει ολομόναχος τον πόλεμο στην Ρωσία στο όνομα της δημοκρατίας ή ο σημερινός ΥΠΕΞ που άφησε στην άκρη την στρωμένη ζωή του και βούτηξε στα δύσκολα υποστηρίζοντας την χώρα στο εξωτερικό ως γνήσιος φιλέλληνας.
(Αλήθεια πότε σκοπεύει ο το υπουργείο εσωτερικών να προχωρήσει σε τιμητική πολιτογράφηση;)
Γενικως βρισκόμαστε σε μια γειτονιά με ζηλιαρηδες που φθονούν την τύχη μας να έχουμε για καπετάνιο στην θύελλα τον Ποσειδώνα προσωποποιημένο.
Γι’αυτό και ο Ράμα μας δουλεύει, τα Σκόπια μας έχουν γραμμένους, η Τουρκία καταθέτει χρησικτησία για το μισό Αιγαίο και βλέπουμε, η Αίγυπτος πήρε 60-40 την αοζ και δώρο την μονή στο Σινά, η Ιταλία μας κάνει την χάρη να ψαρεύει στην ΑΟΖ μας, η ΕΕ μας βλέπει σαν τα μαλακά μόρια της και εν τέλει μετά από έξι χρόνια διακυβέρνησης του Μητσοτάκη η μόνη επιτυχία ήταν το χειροκρότημα που πήρε ο Μητσοτάκης στο Κογκρέσο όταν πήγε και είπε πως οι ΗΠΑ πήραν μια καλή ιδέα ( την ελληνική δημοκρατία) και την έκαναν καλύτερη ξεπουλώντας το πολιτισμικό κεφάλαιο της χώρας.
“Ήδη το πολεμικό ναυτικό πλέει ανοικτά της Λιβύης.”
Επειδή ανακοινώθηκε ότι η κίνηση γίνεται για παρατήρηση των παράνομων δια θαλάσσης μετακινήσεων (χωρίς καμία αρμοδιότητα παρέμβασης), εάν αυτό αποτελεί πρόφαση ώστε να γίνει επίδειξη σημαίας στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή τότε κάποιοι μάλλον δεν γνωρίζουν ότι σε διεθνή ύδατα μπορεί να πλέει οποιοσδήποτε οποτεδήποτε. Όπως τα τουρκικά πολεμικά στα έξι μίλια έξω από την Κάσο.
Λυμπέρη, ακόμη κι αν κάνω την υπέρβαση και υιοθετήσω, προς στιγμήν, την δική σου άποψη προς χάριν της παλιοφιλίας και της ενοχής μου από το παρ’ ολίγον πνίξημο σου, για πες μου:
τι κέρδισαν ο Ράμα που μας δουλεύει, τα Σκόπια που μας έχουν γραμμένους, η Τουρκία που κατέθεσε χρησικτησία (επιθυμία λέγεται όχι χρησικτησία) για το μισό Αιγαίο;
ή τι χάσαμε εμείς από το δούλεμα, το γράψιμο και την χρησικτησία;
Στην διεθνή πολιτική σκηνή οι συμφωνίες μετράνε κι οι συνοδές υπογραφές τους.
Ούτε το δούλεμα ούτε το γράψιμο ούτε κι οι καταθέσεις χρησικτησίας.
Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν..
Οι συμφωνίες ΑΟΖ με Αίγυπτο, Ιταλία έχουν υψηλή αποδοχή από αλλεπάλληλες δημοσκοπήσεις κι η Ελληνογαλλική συφωνία καθώς και της Αλεξανδρούπολης. Όπως και οι επιμέρους με Άραβες, Ισραήλ Ινδία κι έπονται οσονούπω κι άλλες.
Η ομιλία στο Κογκρέσο το μακρινό ’22, γιατί ακόμη σε ενοχλεί; να το “κοιτάξεις”
Έπαινος και Τιμή για τους Έλληνες και τους προγόνους μας είναι και υπόμνηση στην Αμερικανική κοινή γνώμη.
“Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για τον εκλεγμένο ηγέτη του λαού που δημιούργησε τη Δημοκρατία, να απευθύνεται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού που θεμελίωσε τη χώρα του πάνω στο ελληνικό πρότυπο και έκτοτε προωθεί και υπερασπίζεται τις δημοκρατικές αξίες.”
Η ομιλία του, να σου θυμίσω έτυχε διθυράμβων από μεγάλα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, ιστολογια περιοδικά κι η προβολής της κράτησε μέρες..
Καλά τα γράφεις “…βρισκόμαστε σε μια γειτονιά με ζηλιάρηδες..Τι να κάμωμεν; είμαστε ανάδελφον Έθνος…
Δστυχώς αγαπητέ μου, έχουμε και εσωτερική μπόλικη ζήλεια και μάλιστα με μνησίκακους ζηλιάριδες ..
ας πάει το παλιάμπελο αρκεί να πέσει ο Μητσοτάκης.
Προαιώνια κι αυτή “αρετή” της φυλής μας, της ράτσας μας..
@ Νεφέλη
Σύμφωνα με το σκεπτικό σου:
Η Αίγυπτος κέρδισε 60-40 την ΑΟΖ, ο Μητσοτάκης ( όχι η χώρα, προσοχή) τις δημοσκοπήσεις.
Η Ιταλία αλιευτικά δικαιώματα μέχρι το Αιγαίο, ο Μητσοτάκης ( όχι η χώρα, προσοχή) τις δημοσκοπήσεις.
Για την Τουρκία μπορείς να ανατρέξεις στα γεγονότα των Ιμίων όπου η τότε κυβέρνηση αναγνώρισε ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας μεχρι να έρθει η σημερινή και να αποσυρθεί από το Αιγαίο πέραν των έξι ναυτικών μιλίων, και με δηλώσεις (Γεραπετριτης) αλλά και de facto ( Κάσος).
Τα Σκόπια μπηκαν στο ΝΑΤΟ και στον ευρωπαϊκό χάρτη χωρίς να τηρούν την συμφωνία των Πρεσπών.
https://www.kathimerini.gr/politics/563120341/mitsotakis-i-symfonia-ton-prespon-prepei-na-tireitai/
Ο Ράμα από την μία κάνει όσα κάνει στην ελληνική μειονότητα και από την άλλη έρχεται και κάνει εθνικιστικές εκδηλώσεις στην Θεσσαλονίκη και το Γαλάτσι.
https://eleftherostypos.gr/politiki/enti-rama-sto-galatsi-paralirima-aseveias-pros-tin-ellada-kai-tin-istoria-tis-apo-ton-alvano-prothypourgo-o-beleris-i-bouboulina-kai-oi-tsamides
Όσο για την ομιλία του Μητσοτάκη στο Κονγκρέσο ήταν για εμάς εθνική ντροπή και για τους Αμερικανούς προφανώς μια ευχάριστη έκπληξη.
Μάλλον δεν περίμεναν πως ο πρωθυπουργός ενός λαού με ιστορία χιλιετιών θα τους παραχωρούσε τόσο εύκολα το πολιτισμικό μας κεφάλαιο σε ένα άγουρο έθνος των 200 ετών ύπαρξης για να δικαιολογήσει τον πόλεμο που προκάλεσε.
Με άλλα λόγια πήγε ο “κληρονόμος” της αθηναϊκής Δημοκρατίας να ξεπουλήσει τα ασημικά στους Αμερικανούς για να δικαιολογήσουν την σύμπραξη τότε με τους ναζί του Κιέβου και σήμερα με τους γενοκτονους.
(Βέβαια και οι ρίζες της ύπαρξης των ΗΠΑ πάνω στην γενοκτονία των ιθαγενών εδράζονται, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση.)
Πως λοιπόν να μην τον χειροκροτούν;
Είχαν μπροστά τους τον Forest Gump έτοιμο να κατεβάσει τα παντελόνια αν το ζητούσε ο Πρόεδρος( ευτυχώς είχαν δει την ταινία και δεν είπαν τίποτα απερίσκεπτο).