Πώς θα ηττηθεί ο μητσοτακισμός!

Του Αλκιβιάδη Κεφαλά*

Χθες με τον Σταύρο Μυλωνά ανεβήκαμε στην Παλουκόραχη,  στη Σκάλα Μεσσηνίας, δύο χιλιόμετρα νότια του Μελιγαλά. Εδώ γράφτηκε ένα από τα φρικιαστικότερα κεφάλαια της προεπαναστατικής ιστορίας. Στον Μεγάλο Διωγμό του 1805 οι Τούρκοι παλούκωναν τους Κλέφτες του Μοριά, μετατρέποντας τον λόφο σε σκηνή μαρτυρίου και φρίκης. Ακόμη και σήμερα, για όποιον μπορεί να δει την Ιστορία με τα μάτια της ψυχής, τα βογγητά ηχούν στο τοπίο. 

Στην ίδια περιοχή, στις 18 Μαρτίου 1821 οι Κλέφτες Γιάννης Καρακίτσος από του Κατσαρού, Δημήτρης Δρούλιας και Νίκος Τσιλίκας συνέλαβαν τον Τούρκο ταχυδρόμο (Τάταρη). Αυτός έφερε φιρμάνι από την Τριπολιτσά  για την καθολική σφαγή  των Ελλήνων στον Μοριά. Στα 1805 μικρό παιδί ο Καρακίρσος υποχρεώθηκε να παρακολουθήσει τον μαρτυρικό θάνατο του πατέρα του πάνω στο παλούκι. Στα παρακάλια και στις ικεσίες του τότε «φιλλέληνα» κοτσάμπαση Πουλόπουλου να «μη του σκοτώσει της Σουλτάνας το παιδί», ο Καρακίτσος απάντησε «άντε μέσα στο λώζιο (σταύλο) σου, γουρούνα», κόβοντας το κεφάλι του Τάταρη. Κι όμως, σε αυτόν τον ιστορικό τόπο μαρτυρίου και θυσίας δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή. Καμία μνημειακή υπενθύμιση, καμία πέτρα χαραγμένη με μνήμη. Η ιστορία σβήστηκε. Την έσβησαν οι απόγονοι του Πουλόπουλου, εθνικόφρονες κοτσαμπάσηδες, β(ο)υλευτές και «υπερμπατριώτες φιλέλληνες» της Μεσσηνίας. 

Σήμερα, με την ενθάρρυνση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της περιφέρειας ο τόπος εποικίζεται ξανά με μουσουλμάνους, χωρίς αντίσταση.  «Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει και το μέλλον». Η επιβολή της ιστορικής λήθης είναι το αποτελεσματικότερο μέσο της αναίμακτης γενοκτονίας και σχετίζεται με τον έλεγχο της μνήμης ως εργαλείο εξουσίας, ανέφερε ο Τζορτζ Όργουελ στο έργο του «1984». Όπως τότε, έτσι και σήμερα, τα καθεστώτα του Μεγάλου Αδελφού και του Μητσοτάκη διαγράφουν το παρελθόν. Σβήνουν τα γεγονότα που απειλούν το αφήγημά τους. Κατασκευάζουν μια δική τους ιστορία που λειτουργεί ως μοναδική αλήθεια. Με αυτό τον τρόπο διακόπτεται η συνέχεια της συλλογικής μνήμης και κατά συνέπεια η δυνατότητα να κατανοηθεί η ταυτότητα, να διεκδικηθούν δικαιώματα και να καλλιεργηθεί η αντίσταση. Η ιστορική λήθη δεν είναι απλώς άγνοια, είναι επιβεβλημένος πνευματικός θάνατος, ένα εργαλείο εξουσιαστικής καταστολής. «Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον. Όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν». Η μνήμη δεν είναι απλώς αποθήκη γεγονότων. Είναι θεμέλιο ταυτότητας, πυξίδα κρίσης και προϋπόθεση ελευθερίας. Όταν ένας λαός θυμάται, έχει την ικανότητα να αντιπαραβάλλει το παρελθόν με το παρόν, να εντοπίζει ασυνέχειες, να ονομάζει την αδικία, να διεκδικεί. Όταν του επιβάλλεται η λήθη, μετατρέπεται σε εύπλαστη ύλη, σε ένα πλήθος χωρίς ιστορία, χωρίς φωνή, χωρίς μέλλον. Ο Τζορτζ Όργουελ με μοναδική διαύγεια και διορατικότητα κατέδειξε πως η επιβολή της ιστορικής λήθης αποτελεί το πιο αποτελεσματικό όπλο των αυταρχικών καθεστώτων. 

Στα 1984 και 2025 τα «υπουργεία Αλήθειας» αναθεωρούν αδιάκοπα την ιστορία με σκοπό την επαναφορά στον μεσαίωνα και τη νεοφεουδαρχία. Τα παλιά βιβλία ξαναγράφονται, τα έγγραφα εξαφανίζονται, οι άνθρωποι που δεν πρέπει να έχουν υπάρξει διαγράφονται. Εγκαθίσταται η ιστορική απόσχιση όπου κάθε γεγονός αποκόπτεται από το πριν και μετά. Από τις εξαφανίσεις βιβλίων και τις καταστροφές πολιτιστικών αρχείων, μέχρι την παραχάραξη των σχολικών εγχειριδίων ή τη σκόπιμη αποσιώπηση ιστορικών γεγονότων, η διαγραφή της μνήμης υπήρξε διαχρονικά εργαλείο εξουσίας. Ένας λαός που δεν θυμάται, δεν γνωρίζει τι του ανήκει και δεν αντιλαμβάνεται τι του στέρησαν συνεπώς δεν διεκδικεί. Σε ένα καθεστώς που παραποιεί τα γεγονότα και η λήθη επιβάλλεται από καταιγισμό ανούσιας πληροφορίας, η ιστορική συνείδηση και η μνήμη είναι πράξεις αντίστασης. Το να θυμάσαι είναι πολιτική επιλογή. Το να μαθαίνεις, να καταγράφεις, να διασώζεις, να μιλάς για όσα άλλοι θέλουν να ξεχαστούν είναι ελευθερία. Μόνο η επαναφορά της ιστορίας θα νικήσει τον μητσοτακισμό.

*∆ιδάκτωρ Φυσικής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, UK, τ. διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών