Του Δημήτριου Νικ. Δασκαλάκη*
Στο αμερικανικό ειδησεογραφικό περιοδικό «60 Minutes», το οποίο μεταδίδεται από το τηλεοπτικό δίκτυο CBS, παραχώρησε συνέντευξη ο Geoffrey Hinton (διακεκριμένος επιστήμονας της Πληροφορικής), γνωστός ως ο «νονός της Τεχνητής Νοημοσύνης»,επιχειρώντας να αφυπνίσει την ανθρωπότητα για τους τρομακτικούς κινδύνους από τη ραγδαία αναπτυσσόμενη τεχνολογία,που πρόκειται να επηρεάσει καθοριστικά τη μελλοντική φυσιογνωμία του κόσμου, σε τέτοιο σημείο ώστε να τίθεται σε ρεαλιστική βάση το μέχρι πρότινος αδιανόητο ερώτημα «τι θα σημαίνει να είσαι άνθρωπος στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης;».
Κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής του συνέντευξης, ο Hinton προέβη στην ακόλουθη άκρως ανησυχητική δήλωση: «Η ανθρωπότητα δεν έχει ιδέα τι έχουμε δημιουργήσει. Μπαίνουμε σε μια περίοδο όπου, για πρώτη φορά στην Ιστορία, μπορεί να έχουμε κάτι πιο έξυπνο από τον εαυτό μας».Η άποψή του έχει ήδη επιβεβαιωθεί, καθόσον η πρωτοποριακή και ιδιαίτερα εξελιγμένηπλατφόρμα συνομιλίας Τεχνητής Νοημοσύνης Chat GPT διαθέτει την εκπληκτική ικανότητα να διεξάγει συζητήσεις πάνω σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων, απαντώντας στις ερωτήσεις των χρηστών μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, ενώ αντλεί στοιχεία και πληροφορίες από μια εκτεταμένη βάση δεδομένων.
Πάντως, η ασύλληπτη δυνατότητα των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης να αποθηκεύουν, να επεξεργάζονται και να αξιοποιούν μέσα σε ελάχιστο χρόνο τεράστιο όγκο δεδομένων εκμηδενίζει κάθε διανοητική και αναλυτική δεξιότητα του ανθρώπινου μυαλού, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε αναμέτρησή του με τους ευφυείς αλγορίθμους της Τεχνητής Νοημοσύνης να καταλήγει σε πανωλεθρία, αφού είναι αδύνατον να ανταγωνιστεί ο άνθρωπος ένα υπολογιστικό σύστημα τεχνητής ευφυΐας, το οποίο έχει πρόσβαση σε αναρίθμητα δεδομένα.
Αξίζει, ωστόσο, να υπογραμμιστεί ότι η αυξανόμενη επιρροή των υπολογιστικών συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας συνιστά θλιβερό προανάκρουσμα της μελλοντικής επικράτησής τους, γεγονός που θα σηματοδοτήσει τη βαθμιαία υποταγή του ανθρώπου στην ανώτερη νοημοσύνη των μηχανών.
Μολονότι τα θέματα που άπτονται της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι εξαιρετικά σοβαρά και συνδέονται με το ίδιο το μέλλον της ανθρωπότητας, εντούτοις οι πολίτες δεν έχουν συνειδητοποιήσει τον δυνητικά μεγάλο κίνδυνο υπολογιστικά συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης και ευφυή ανθρωποειδή ρομπότ να αποκτήσουν προοδευτικά τον πλήρη έλεγχο της ζωής των ανθρώπων. Η ραγδαία εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης μετασχηματίζει το παρόν και διαμορφώνει το μέλλον ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη μορφή τεχνολογίας.
AI ACT
Στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε ξεκινήσει μια πολυετής διαπραγμάτευση για τη θέσπιση ενός κανονιστικού πλαισίου, δηλαδή ενός ευρωπαϊκού κανονισμού που θα διέπει την Τεχνητή Νοημοσύνη, με σκοπό την απαγόρευση εφαρμογής συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης στον δημόσιο χώρο, προκειμένου να προφυλάσσονται τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα από την ανεξέλεγκτη συνδυαστική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αφού προηγουμένως εντόπισαν εκείνα τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (μη αποδεκτού κινδύνου και υψηλού ρίσκου) που εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για το σύστημα προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, εν συνεχεία θέσπισαν μια σειρά εξαιρέσεων, εισάγοντας από την πίσω πόρτα τις απαγορευμένες πρακτικές Τεχνητής Νοημοσύνης, με σκοπό τη μαζική παρακολούθηση των πολιτών στον δημόσιο χώρο, αλλά και την αναγνώριση και ανάλυση των συναισθημάτων τους.
Φέρνω ένα παράδειγμα, ώστε οι πολίτες να κατανοήσουν ότι η νομοθετική πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), αντί να αποτελεί ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στην πραγματικότητα θα καταστεί η «κερκόπορτα» που θα επιτρέπει διά των προβλεπόμενων πολυάριθμων εξαιρέσεων και ασαφών διατάξεων την εξ αποστάσεως βιομετρική ταυτοποίηση, την υποσυνείδητη κοινωνική χειραγώγηση και την αναγνώριση των συναισθημάτων των ανυποψίαστων πολιτών.
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (άρθρο 5, παρ. 1, εδαφ. στ΄), απαγορεύεται «η χρήση συστημάτων ΤΝ για τη συναγωγή συναισθημάτων φυσικού προσώπου στους τομείς του χώρου εργασίας και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων,εκτός εάν η χρήση του συστήματος ΤΝ προορίζεται να τεθεί σε λειτουργία ή να διατεθεί στην αγορά για ιατρικούς λόγους ή λόγους ασφαλείας».
Όμως, οι λόγοι ασφαλείας αποτελούν αόριστη και ασαφή νομική έννοια, που επιδέχεται πολλαπλή υποκειμενική ερμηνεία, με αποτέλεσμα κάθε αυταρχική και κακόβουλη εξουσία να επικαλείται κατά τρόπο αυθαίρετο «λόγους ασφαλείας», προκειμένου οι μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενοι να υπόκεινται σε ανεπίτρεπτη διαρκή αξιολόγηση των συναισθημάτων τους από συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης.
Συνεπώς, δικαιώνονται όσοι είχαν εγκαίρως επισημάνει ότι οι κυβερνήσεις αναζητούν επίμονα όλο και περισσότερους πόρους, νόμους και τεχνολογικές δυνατότητες για την παρακολούθηση, τον έλεγχο και την τιμωρία των καθημερινών ανθρώπων.
Δεν αποτελεί υπερβολή να ισχυριστούμε ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν υποκύψει στον πειρασμό της εργαλειοποίησης του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη,με σκοπό τη νομιμοποίηση της προληπτικής αστυνόμευσης και του μαζικού ελέγχου των πολιτών στον δημόσιο χώρο (π.χ., με την αξιοποίηση συστημάτων ΤΝ απομακρυσμένης βιομετρικής ταυτοποίησης, τόσο σε πραγματικό χρόνο όσο και εκ των υστέρων, μέσω ψηφιακών καμερών με ενσωματωμένο λογισμικό Τεχνητής Νοημοσύνης),ενώ η διαρκώς διευρυνόμενη επιτήρηση θα υλοποιείταιπάντοτε «για το καλό μας», δηλαδή στο όνομα της ασφάλειας και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Tα συστήματα απομακρυσμένης βιομετρικής ταυτοποίησης -υπό τον διεθνή όρο Remote Biometric Indentification (RBI)-, που βασίζονται σε εφαρμογές και λογισμικά Τεχνητής Νοημοσύνης, χρησιμοποιούνται για την εξ αποστάσεως αναγνώριση των ανθρώπων, καθώς έχουν τη δυνατότητα να ταυτοποιούν σε πραγματικό χρόνο τους πολίτες, διά της επεξεργασίας των μοναδικών βιομετρικών τους χαρακτηριστικών, τα οποία βρίσκονται αποθηκευμένα σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων αναφοράς. Στην έννοια της βιομετρικής ταυτοποίησης περιλαμβάνεται η αυτοματοποιημένη αναγνώριση φυσικών, φυσιολογικών, συμπεριφορικών ή ψυχολογικών ανθρώπινων χαρακτηριστικών (δακτυλικά αποτυπώματα, πρόσωπο, δομή της ίριδας, φωνή, βάδισμα, μοτίβα των αιμοφόρων αγγείων κ.λπ.), με επιδιωκόμενο σκοπό τον προσδιορισμό της ταυτότητας ενός φυσικού προσώπου.
Η πιο διαδεδομένη τεχνολογία βιομετρικής ταυτοποίησης -μαζί με τη σάρωση της ίριδας και των δακτυλικών αποτυπωμάτων- είναι εκείνη της αναγνώρισης προσώπου (Facial recognition). Αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. εφαρμόζουν ήδη, υπό το πρόσχημα της απειλής της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, την εξ αποστάσεως αναγνώριση προσώπου στον δημόσιο χώρο, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο για τη νομιμοποίηση της μαζικής και ανεξέλεγκτης παρακολούθησης των πολιτών, μολονότι η ακολουθούμενη μέθοδος της βιομετρικής ταυτοποίησης παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες.
ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Την ίδια στιγμή, υπολογιστικά συστήματα εισβάλλουν ανενόχλητα στους χώρους εργασίας. Οι Γερμανοί εκπαιδεύουν ήδη ανθρωποειδή ρομπότ με σκοπό την αντικατάσταση των εργατών στη γραμμή παραγωγής της αυτοκινητοβιομηχανίας BMW, τα οποία θα είναι επιφορτισμένα με το να μετακινούν τμήματα του αμαξώματος από το ένα μέρος στο άλλο.
Οι περισσότεροι πολίτες μάλλον αγνοούν την ανατριχιαστική προειδοποίηση του ΔΝΤ, σύμφωνα με την οποία η Τεχνητή Νοημοσύνη τα επόμενα δύο χρόνια θα επηρεάσει το 60% των θέσεων εργασίας στις αναπτυγμένες οικονομίες, στοιχείο που θα μεταβάλει δραματικά το παγκόσμιο εργασιακό περιβάλλον.
Η επιταχυνόμενη εξέλιξη των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (Large Language Models – LLM), όπως το Chat GPT και το κινεζικό Deep Seek, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη χρήση της αυτοματοποίησης και της ρομποτικής τεχνολογίας δεν εγγυώνται τη βιωσιμότητα και την ασφάλεια των θέσεων εργασίας, καθώς μεγάλες κινεζικές κατασκευαστικές εταιρίες ηλεκτρονικών, μπαταριών, ηλιακών πάνελ και εμπορευματοκιβωτίων έχουν περιορίσει στο ελάχιστο την ανθρώπινη παρουσία στη γραμμή παραγωγής, φθάνοντας το επίπεδο της αυτοματοποίησης σε ποσοστό άνω του 90%.Την ίδια στιγμή, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα έχουν την ικανότητα σύνταξης άρθρων, μελέτης συμβολαίων, ανάλυσης ιατρικών εξετάσεων, αυτοματοποίησης δοκιμών λογισμικού, με αποτέλεσμα και οι θέσεις εργασίας, στις οποίες προέχει το πνευματικό στοιχείο να τίθενται υπό σοβαρή διακινδύνευση.
Επομένως, η Τεχνητή Νοημοσύνη μάς αποκαλύπτει το σκοτεινό και απειλητικό της πρόσωπο, αφού επιδιώκει να καταστήσει την εργασία περιττή και ανώφελη για τον πολίτη, γεγονός μοναδικό και πρωτοφανές στην ανθρώπινη Ιστορία, δεδομένου ότι η εργασία ήταν πάντοτε άρρηκτα συνδεδεμένη με την προσωπική και επαγγελματική καταξίωση του ανθρώπου, ενώ την ίδια στιγμή η εξάλειψη της εργασίας θα δοκιμάσει την αντοχή των (ούτως ή άλλως) διεφθαρμένων και νεοταξίτικων πολιτικών συστημάτων, που θα κληθούν να διαχειριστούν ένα εφιαλτικό -και συνάμα εκρηκτικό- κοινωνικό περιβάλλον, όπου εκατομμύρια άεργοι πολίτες θα περιφέρονται εν είδει αγέλης, χωρίς επαγγελματικές δεξιότητες, σκοπό και νόημα ζωής.
*Δικηγόρος Αθηνών
