Του Δημήτρη Γαρούφα*
Με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις γειτονικές βαλκανικές χώρες και το άνοιγμα των συνόρων την περίοδο 1989-1990 η χώρα μας ήταν η μόνη στα Βαλκάνια με δημοκρατικό πολίτευμα, σχετικά υψηλό βιοτικό επίπεδο και συμμετοχή στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, γι’ αυτό στις γειτονικές χώρες οι πιο προοδευτικές δυνάμεις περίμεναν από την Ελλάδα πρωτοβουλίες που θα βοηθούσαν στον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας τους, στην οργάνωση και τη λειτουργία δημοκρατικών θεσμών για εν καιρώ ένταξη τους στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ…
Η ανταπόκριση στις προσδοκίες των γειτονικών χωρών θα αναβάθμιζε αντανακλαστικά την Ελλάδα σε περιφερειακή δύναμη και θα δημιουργούσε μια άλλη προοπτική για τον Ελληνισμό, γιατί η χώρα μας αποκτούσε δυνατότητες πρωταγωνιστικού ρόλου στην περιοχή και ισχυροποιούσε τη θέση της στην Ε.Ε. Θα μπορούσε να ζητήσει και να πετύχει, εν μέρει τουλάχιστον, οι φορείς της Ε.Ε. που θα απευθύνονταν στα Βαλκάνια να εδρεύουν στην Ελλάδα ως πιο κοντινή χώρα της Ε.Ε. και μάλιστα στην πιο κοντινή μεγάλη πόλη, τη Θεσσαλονίκη, που είχε κάποιες υποδομές (ΑΠΘ και ΠΑ.ΜΑΚ., ΟΛΘ, ΔΕΘ, Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου, Εθνική Σχολή Δικαστών κ.λπ.). Δυστυχώς όμως το ελλαδικό κράτος δεν είχε τέτοιο όραμα πολιτικής με άνοιγμα στα Βαλκάνια.
Κάποιοι φορείς και πρόσωπα στη βόρεια Ελλάδα, που έβλεπαν να χάνεται αναξιοποίητη η ευκαιρία, πήραν την πρωτοβουλία και δημιούργησαν διαβαλκανικές ενώσεις με μόνιμη έδρα τη Θεσσαλονίκη (ένωση βαλκανικών δικηγορικών συλλόγων, ένωση οικονομικών πανεπιστημίων ΝΑ Ευρώπης, ένωση θεάτρων ΝΑ Ευρώπης, δίκτυο βαλκανικών πόλεων, ένωση δημοσιογραφικών ενώσεων, διαβαλκανική κίνηση γυναικών κ.λπ.) που, παρότι ήταν αποσπασματικές προσπάθειες, συνέβαλαν σε κάποιο βαθμό στη γνωριμία και την επαφή επιστημονικών φορέων της περιοχής, στην άμβλυνση των αντιθέσεων και την καλλιέργεια κλίματος συνεργασίας.
Ενδεικτικά αναφέρω δύο τέτοιες ενώσεις στων οποίων την ίδρυση και τη δράση συμμετείχα: Η Ένωση Βαλκανικών Δικηγορικών Συλλόγων, στην οποία συμμετείχαν οι εθνικοί δικηγορικοί σύλλογοι από Ελλάδα (με απόφαση Ολομέλειας προέδρων ο ΔΣΘ αποτελούσε την ελληνική αντιπροσωπία), Αλβανία, Βουλγαρία, Σερβία, Ρουμανία και Κύπρο, και είχε μόνιμη έδρα τη Θεσσαλονίκη, διοργάνωνε σεμινάρια επί σειρά ετών (στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στις πρωτεύουσες γειτονικών χωρών) για νέους δικηγόρους από όλα τα Βαλκάνια στο Δίκαιο της Ε.Ε., ενώ μεταξύ άλλων αποφάσισε τον Μάιο του 2006 σε Γ.Σ. στο Βουκουρέστι να ιδρυθεί διεθνές κέντρο διαιτησίας στη Θεσσαλονίκη για τις εμπορικές διαφορές στα βαλκανικά κράτη, ενώ παλαιότερα (το 1996) είχε ζητήσει με ψήφισμα λειτουργία σε μόνιμη βάση Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για εγκλήματα πολέμου. Στον χώρο του πολιτισμού με πρωτοβουλία του ΚΘΒΕ είχαν συμφωνήσει τα εθνικά ή κρατικά θέατρα των βαλκανικών χωρών (με το ΚΘΒΕ σε συντονιστικό ρόλο) να συναντώνται κάθε δύο χρόνια με παραστάσεις αρχαίου δράματος (έγινε επιτυχώς τον Ιούνιο του 2007 στη Θεσσαλονίκη) και άρχισαν συχνότερα να ανεβαίνουν σε Σόφια, Τίρανα, Βελιγράδι, Βουκουρέστι παραστάσεις με έργα του Αριστοφάνη, του Ευριπίδη κ.ά., ενώ την περίοδο εκείνη το ΚΘΒΕ είχε υπογράψει πρωτόκολλα συνεργασίας σε διμερές επίπεδο με όλα τα εθνικά θέατρα των βαλκανικών χωρών, πραγματοποιώντας πολιτιστικό άνοιγμα στα Βαλκάνια… Μάλιστα, σε συζήτηση που είχα τον Ιούνιο του 2009, ως πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ, με τον τότε υπουργό Πολιτισμού της Σερβίας Neboisa Bradic είχε τεθεί θέμα να αναδειχθεί ο Ρήγας Φεραίος σύμβολο βαλκανικής συνεργασίας και, τιμώντας τη μνήμη του, να διοργανώνονται κάθε χρόνο πολιτιστικές και επιστημονικές εκδηλώσεις, προβάλλοντας θέματα βαλκανικής συνεργασίας.
Τα ξαναθυμήθηκα όλα αυτά για να επισημάνω την αναγκαιότητα νέας πολιτικής από την Ελλάδα στα Βαλκάνια, για να έχει αναβαθμισμένο ρόλο στην Ε.Ε., αλλά και για να υπάρχει κλίμα ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή των Βαλκανίων.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
