Ο κόσμος των γνωστικών!

Ο γνωστικισμός σφετερίστηκε από όλα τα φιλοσοφικά, θρησκευτικά και αποκρυφιστικά ρεύματα, με αποτέλεσμα σήμερα να αναφέρεται σε ό,τι είναι περίεργο ή αποκαλύπτει κάποια «θεϊκή αλήθεια»

Του Αλ. Χρηστάκη

Ο γνωστικισμός είναι ένας όρος πολύ ευρύς που αναφέρεται στην πηγή της γνώσης του πνεύματος. Αναζητεί την προέλευση της αρχικής εκδήλωσής Του και τις πρώτες έννοιες-αρετές στις οποίες θεμελιώθηκε η δημιουργία Του. Αν και πολλοί λένε ότι περιέχουν όλη τη γνώση μαζεμένη μέχρι τον 2ο-4ο μ.Χ. αιώνα, τα ίδια τα κείμενα αναφέρουν ως πηγή τους έναν άλλο Χριστό – Αυτογενή, χρισμένο από το Πνεύμα που εμφανίζεται περισσότερο σαν αγγελιοφόρος κάποιας αληθινής προέλευσής μας, παρά σαν σωτήρας μας. 

Λόγω της μεγάλης ποικιλίας του περιεχομένου και των θέσεών του, ο γνωστικισμός σφετερίστηκε από όλα τα φιλοσοφικά, θρησκευτικά και αποκρυφιστικά ρεύματα, με αποτέλεσμα σήμερα να αναφέρεται σε ό,τι είναι περίεργο ή αποκαλύπτει κάποια «θεϊκή αλήθεια». Τα κείμενα χρονολογούνται από τον 2ο μέχρι τον 4ο μ.Χ. αιώνα, στην άνθιση του γνωστικισμού, οπότε η βασική ιατρική θεραπεία ήταν τα ξόρκια (!). Για κάποιον λόγο οι ιερείς της εποχής έκτισαν τα κείμενα μέσα στη γη για να βρεθούν ανέπαφα τον 20ό αιώνα. Κύρια τους γλώσσα τα κοπτικά, μια ελληνιστική διάλεκτος της Αιγύπτου που σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Στα ίδια τα κείμενα αναφέρεται πως δεν θα είναι χρήσιμα για την τρέχουσα εποχή, μα για μια άλλη, πολύ μακρινή… 

Η όποια αυθεντικότητά τους βασίζεται και στο γεγονός ότι παραλλαγές των ίδιων κειμένων βρέθηκαν σε παραπάνω από δύο περιοχές της Αιγύπτου και σε διαφορετικές παραλλαγές και διαλέκτους. Σήμερα φυλάσσονται ως εθνική κληρονομιά στην Nag Hammadi Library της Αιγύπτου. Κάποιες από τις βασικές θέσεις της κοσμογονίας τους εναντιώνονται και καταργούν τις θεμελιώδεις αρχές όλων των ιερατείων και των γνωστών φιλοσοφικών συστημάτων, οπότε κυνηγιούνται με κάθε τρόπο ώστε να μη διαδοθούν οι ανατρεπτικές ιδέες τους. Έτσι, η έννοια του γνωστικισμού θα βρεθεί σχεδόν παντού σήμερα, αλλά κομμένη και ραμμένη στην ατζέντα του μεσσία που τη σφετερίζεται. 

Μια βασική ανατρεπτική θέση των γνωστικών είναι ο σαφής διαχωρισμός του Θεού-Πνεύματος (μονάδα) και του Δημιουργού Θεού όλων των θρησκειών, και οι κόσμοι στους οποίους κατοικούν: στο Πλήρωμα και στο Κένομα ή Ειμαρμένη. Σε γενικές γραμμές, η ενασχόληση με τα θέματα των γνωστικών για όσους έχουν κατασταλάξει σε κάποιο επιστημονικό, φιλοσοφικό ή θρησκευτικό δόγμα θα είναι από τελείως άχρηστη έως εξαιρετικά επικίνδυνη, και προτείνεται αυστηρά να μη συνεχίσουν. Οι ιστορίες τους δεν χαϊδεύουν τ’ αυτιά. Μπορεί να μην είναι αλήθεια αυτά που περιγράφουν, μα είναι ακριβείς για τις πρωταρχικές έννοιες που συνθέτουν τον καμβά της ανθρώπινης σκέψης και της προέλευσής της. Όμως, υπάρχει έμφυτη στον προγραμματισμό μας η αποτροπή της ενθύμησης αυτής. 

Ακόμα μία βασική διαφοροποίηση των γνωστικών με άλλα ρεύματα είναι το γεγονός ότι βασίζονται σε ένα ελευθεριακό πνεύμα χωρίς να προτρέπουν τον αναγνώστη να ακολουθήσει κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο, συμβουλεύοντας τον για το τι είναι σωστό και τι λανθασμένο. Μόνον αναφέρονται στους μηχανισμούς της λειτουργίας της ύπαρξης και του αόρατου κόσμου που μας περιβάλλει. Προωθούν την αυτοκυριαρχία και την ενοποίηση του «sapiens», φανερώνοντας τη σύνδεσή του με το Πνεύμα, τους Αιώνες και τους αόρατους άρχοντες του Δημιουργού, που μας εγκλώβισαν στα φθαρτά υλικά σώματα.

Μία πλήρης κοσμογονία περιγράφεται στο Κατά Ιωάννην Απόκρυφο Ευαγγέλιο, στο οποίο προσδιορίζεται ο άναρχος και ατελεύτητος χαρακτήρας του Πνεύματος και το βάθος της πορείας της εκδήλωσής Του, έχοντας τον αφυπνισμένο άνθρωπο ως όχημα για τη διεύρυνση των αρετών Του. Μιλάει για ένα προβλεπόμενο «λάθος» που έπραξε η τελευταία από τους Αιώνες, η Πίστις-Σοφία, το οποίο μας οδήγησε από τον αληθινό κόσμο της επίγνωσης του πληρώματος στο υλικό πεδίο της λήθης και των συγκρούσεων, που βρίσκεται υπό του Κενόματος και της Ειμαρμένης.

Πέρα από την κοσμογονία τους, και σε νοητικό επίπεδο βασίζονται σε άγνωστες πρωταρχικές έννοιες, που παραδόξως συναντώνται μόνο στα αγγλικά, όπως Παΐγηρ, Πρόαρχος, Προτέννοια, Μητροπατήρ, Γεραδάμας, Κένομα, που συμπληρώνουν την αρχική δομή της σκέψης. 

Είναι η πρώτη έκφραση του Αόρατου Πνεύματος/Μονάδας/All That Is, όπου όλα και όλοι καταγόμαστε απ’ αυτήν. Έτσι, από τη θέληση του Πνεύματος αναδύθηκαν δύο δυνάμεις ή το Ένα δημιούργησε μια τέλεια αντανάκλαση του εαυτού του για να δει την εικόνα του, τη Σιγή ή Barbelo, που στιγμιαία ερωτεύτηκαν και δημιούργησαν τον Αυτογενή Χρισμένο από το Πνεύμα Χριστό, ο οποίος φώτισε στις τέσσερις κατευθύνσεις, ορίζοντας τρεις Αιώνες σε κάθε μία. 

Οι Αιώνες αποτελούνται από ζεύγη ή συζυγίες, και έτσι έχουμε την ενεργητική δύναμη του Πατέρα Πρόαρχου/Βυθού (σκεπτόμενος νους/Βαθύνοια) και της δεκτικής της Μητέρας Σιγής/Μπαρμπέλο (σκέψη Έννοια/Σύλληψη) να εκδηλώνεται μέσα τους για να μπορούν να δημιουργούν κόσμους αντίστοιχους των αρετών τους στο Πλήρωμα.

Ο τελευταίος Αιώνας της Σοφίας για μια στιγμή σκέφτηκε να δημιουργήσει έναν κόσμο χωρίς τον σύντροφό της και αμέσως ένα πλάσμα με κεφαλή λιονταριού και σώμα φιδιού εμφανίστηκε. Σαστισμένη η Σοφία με την έλλειψη ομοιότητας ως προς τα μέχρι τότε τέλεια όντα του Πληρώματος απέβαλε το δημιούργημά της, κρύβοντάς το με ένα πέπλο, το καταπέτασμα, σε έναν κόσμο ατελή, αντίστοιχο του εαυτού του, το Κένομα.

Απόσπασμα από το Απόκρυφον του Ιωάννη

– Το Ανείπωτο Ένα: Το Ένα τα κυβερνά όλα. Τίποτε δεν έχει εξουσία επάνω του./ Είναι ο Θεός./ Είναι ο Πατέρας των πάντων./ Το Ιερό Ένα/ Το αόρατο πάνω από τα πάντα./ Είναι αμόλυντο/ Αγνό φως που κανένα βλέμμα δεν τολμά να κοιτάξει μέσα του./ Το Ένα είναι το Αόρατο Πνεύμα./ Δεν είναι σωστό να το σκεφτούμε σαν Θεό ή ως κάτι που μοιάζει με Θεό./ Είναι κάτι περισσότερο από απλά Θεός./ Τίποτα δεν είναι υπεράνω του./ Τίποτα δεν το κυβερνά./ Από τη στιγμή που όλα υπάρχουν μέσα του/ Δεν υπάρχει μέσα σε τίποτα./ Από τη στιγμή που δεν εξαρτάται από τίποτα/ Είναι παντοτινό./ Είναι απολύτως πλήρες και έτσι δεν χρειάζεται τίποτα./ Είναι απόλυτα τέλειο/ Φως./ Το Ένα είναι χωρίς όρια/ Τίποτα δεν υπάρχει έξω από αυτό για να το ορίσει/ Το Ένα δεν μπορεί να διερευνηθεί/ Τίποτα δεν υπάρχει έξω από αυτό για να το διερευνήσει/ Το Ένα δεν μπορεί να μετρηθεί/ Τίποτα δεν υπάρχει εξωτερικά αυτού να το μετρήσει./ Το Ένα δεν μπορεί να φανεί/ Γιατί κανείς δεν μπορεί να το οραματιστεί/ Το Ένα είναι παντοτινό/ Γιατί υπάρχει για πάντα/ Το Ένα είναι ασύλληπτο/ Γιατί κανείς δεν μπορεί να το κατανοήσει/ Το Ένα είναι απερίγραπτο/ Γιατί κανείς δεν μπορεί να βάλει λέξεις σε αυτό./ Το Ένα είναι απέραντο φως/ Αγνό/ Άγιο/ Άσπιλο,/ Το Ένα είναι ακατανόητο/ Απόλυτα ελεύθερο από διαφθορά./ Όχι «τέλειο»/ Όχι «ευλογημένο»/ Όχι «θεϊκό»/ Αλλά ανώτερο από τέτοιες έννοιες./ Ούτε φυσικό ούτε αφύσικο/ Ούτε τεράστιο ούτε μικροσκοπικό/ Είναι αδύνατον να προσδιοριστεί σε ποσότητα ή ποιότητα/ Γιατί είναι πέρα από τη γνώση./ Το Ένα δεν είναι ένα ον ανάμεσα σε άλλα όντα/ Είναι αχανώς ανώτερο/ Αλλά δεν είναι «ανώτερο»./ Είναι έξω από τους κόσμους της ύπαρξης και του χρόνου/ Γιατί ό,τι υπάρχει μες στα βασίλεια της ύπαρξης έχει δημιουργηθεί/ Και οτιδήποτε είναι μέσα στον χρόνο έχει διαθέσει καθορισμένο χρόνο σε αυτό/ Το Ένα δεν λαμβάνει τίποτα από οτιδήποτε/ Απλά συλλαμβάνει τον εαυτό του μέσα στο τέλειο φως του./ Το Ένα είναι μαγευτικό./ Το Ένα είναι απεριόριστο μεγαλείο,/ Κύριος όλων των Βασιλείων/ Παράγει όλα τα βασίλεια/ Φως/ Παράγει φως/ Ζωή/ Παράγει Ζωή/ Ευλογία/ Παράγει ευλογία/ Γνώση/ Παράγει γνώση/ Καλοσύνη/ Παράγει καλοσύνη/ Ευσπλαχνία/ Παράγει ευσπλαχνία/ Γενναιοδωρία/ Παράγει γενναιοδωρία/ [Δεν «κατέχει» αυτά τα πράγματα.]/ Δίνει φως πέρα από κάθε μέτρο, πέρα από την κατανόηση./ [Τι μπορώ να πω;]/ Το πεδίο του είναι παντοτινό, ειρηνικό, σιωπηλό, ξεκούραστο, πριν από τα πάντα./ Είναι η κεφαλή όλων των πεδίων διατηρώντας το καθένα από αυτά μέσω της καλοσύνης.

– Η Προέλευση της Πραγματικότητας: [Δεν θα γνωρίζαμε τίποτα από το αφανέρωτο/ Και τίποτα από το αμέτρητο/ Χωρίς τη βοήθεια Εκείνου που έρχεται/ Από Αυτόν που είναι ο Πατέρας./ Αυτός μόνο μας ενημέρωσε.]/ Ο Πατέρας περιβάλλεται από φως./ Συλλαμβάνει τον εαυτό Του μέσα σε αυτό το φως,/ [Το οποίο είναι η αγνή πηγή του νερού της ζωής που συντηρεί όλους τους κόσμους]./ Έχει συνείδηση της εικόνας του παντού γύρω Του,/ Αντιλαμβανόμενος την εικόνα Του σε αυτήν την πηγή του Πνεύματος/ Που αναβλύζει από τον εαυτό Του./ Είναι ερωτευμένος με την εικόνα που βλέπει στο φωτεινό νερό,/ Η πηγή του φωτεινού νερού Τον περιβάλλει./ Η σκέψη της αυτεπίγνωσής του (έννοια) ήρθε σε ύπαρξη,/ Που εμφανίστηκε σε Αυτόν μέσα στην έκλαμψη του φωτός Του,/ Εκείνη στάθηκε μπροστά Του./ Αυτή, λοιπόν, είναι η πρώτη από τις δυνάμεις, πριν από όλα,/ Που εγείρεται από τον νου του Πατέρα/ Η Πρόνοια των πάντων/ Το φως της αντανακλά το φως Του./ Έρχεται από την εικόνα του μέσα στο φως Του/ Τέλεια σε δύναμη/ Εικόνα του αόρατου παρθένου Πνεύματος./ Αυτή είναι η αρχική δύναμη/ Η δόξα της Μπαρμπέλο/ Ένδοξη ανάμεσα στα βασίλεια/ Η δόξα της Αποκάλυψης.