Μνήμη Μιχάλη Χαραλαμπίδη

Του Φαήλου Μ. Κρανιδιώτη*

Ήταν το μακρινό 1987, τεταρτοετής Νομικής στο ΑΠΘ. Αγόρασα ένα βιβλίο, έκδοση της Ένωσης για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών (ΕΔΑΛ), «Κούρδοι, ένας ιστορικός λαός αγνοούμενος», με εισαγωγή του Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Η εισαγωγή ήταν συγκλονιστικότερη κι από τις ιστορικές και πολιτικές πληροφορίες για το Κουρδικό Έθνος του βιβλίου. Οι σπουδαίοι διανοητές και ηγέτες είναι αυτοί που, όταν τους ακούς ή τους διαβάζεις, αισθάνεσαι να βάζουν τις σκέψεις και τις αναζητήσεις σου σε τάξη, να δίνουν προοπτική, ένα πρακτικό αλλά και ηθικό σχέδιο για να κατακτηθούν απάτητες κορυφές. Στο κείμενό του βρήκα την ενότητα των εθνικών και κοινωνικών ζητημάτων, μια ανάλυση του νέου ανατολικού ζητήματος, που εμπεριείχε ένα εθνικό σχέδιο, βασισμένο στην αληθινή κοινωνική επιστήμη, την Ιστορία. Κύπρος, Αιγαίο, Θράκη, Κουρδιστάν, ενιαίο μέτωπο, ίδιος εχθρός. Και, φυσικά, είδα και την ανάλυση του ελληνικού εσωτερικού ζητήματος, τον εθνοκτόνο αθηνοκεντρισμό, γιατί, όπως έλεγε, αντί να συνδέσουμε τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ήπειρο με την Πελοπόννησο, την Κρήτη και την Κύπρο, καταφέραμε να συνδέσουμε τα Σεπόλια με τη Δάφνη.

Και δεν αναφερόταν σε συγκοινωνίες και μεταφορές. Όταν κατέβηκα στην Αθήνα βρήκα το τηλέφωνο της Ένωσης, μίλησα με τον Θόδωρο Σωσάνογλου, φίλο και στενό συνεργάτη του Μιχάλη, του είπα πως θέλω να τους γνωρίσω και να βοηθήσω, και με κάλεσε σε εκδήλωση στη φοιτητική εστία στου Ζωγράφου, όπου θα μιλούσε ο Μιχάλης. Πήγα και άκουσα έναν λόγο που γέμιζε το ανήσυχο πνεύμα μου, ανικανοποίητο από τη διχαστική δράση των φοιτητικών παρατάξεων με τις παρωπίδες. Ο Μιχάλης ήταν ένας δεινός ρήτορας, με μια επαγωγική μέθοδο σκέψης και ταυτόχρονα διδαχής του ακροατηρίου. Τα ηθικά, ιστορικά και ανθρωποκεντρικά στοιχεία του λόγου του υπερχείλιζαν από κάθε του λέξη, μαζί με μια πρακτική σκέψη, είτε μιλούσε για τον τουρκικό επεκτατισμό είτε για την οικονομία και την αγροφιλία.

Έλληνας, με βαθιά αγάπη στην ιδιαίτερη ράτσα του, τεμέτερον, Πόντιος, όχι με τοπικιστική φολκλορική προσέγγιση. Ο Μιχάλης ήταν μια φυσική και εξελιγμένη συνέχεια του κυριότερου, κατ’ εμέ, χαρακτηριστικού του Ποντιακού Ελληνισμού, του μαχητικού πνεύματός του. Γιατί ο Πόντος δεν έπεσε αμαχητί, δεν γονάτισε για να γίνει κουρμπέτι στο μαχαίρι του Τοπάλ Οσμάν και του Κεμάλ. Οι άνθρωποι αυτοοργανώθηκαν, πολέμησαν σαν λιοντάρια. Το αντάρτικο του Πόντου είναι μια λαμπρή σελίδα γενναιότητας, υπόδειγμα Ελληνικού Τρόπου. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης δεν ήταν απλά ένας μνήμων του Ποντιακού Ελληνισμού, δεν πήρε από κάποιον τη σκυτάλη της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Αυτή τη σκυτάλη την έφτιαξε εξυπαρχής, τη σφυρηλάτησε μόνος του με επιμονή, βαθιά γνώση και την κατά τον Αριστοτέλη κύρια ανδρική αρετή: τη γενναιότητα. Την πήρε και μπήκε στον στίβο, άρχισε να τρέχει κρατώντας την σφιχτά, ψηλά, και κάλεσε και άλλους συναθλητές στον ευγενή αγώνα για το ζήτημα που ήγειρε με στεντόρεια και ακούραστη φωνή και γραφίδα.

Στο περιθώριο της ομιλίας τον γνώρισα από κοντά και πήγα την άλλη μέρα στα γραφεία, Ιπποκράτους 18, στον 1ο όροφο, μια κυψέλη εθνικής, μορφωτικής και κοινωνικής δράσης. Μιλήσαμε σχεδόν δύο ώρες και κατάλαβα πως είχα μπροστά μου έναν σπάνιο Έλληνα, αληθινό αριστοκράτη του πνεύματος και του αγώνα. Διότι κάποτε, σε μια εποχή που χάνεται στην ομίχλη του ιστορικού παρελθόντος, η αριστοκρατία ήταν οι γενναιότεροι πολεμιστές, υπερασπιστές της φυλής. Ο Μιχάλης αγωνιζόταν με την πένα του και τη φωνή του όχι μόνο για τη δική μας φυλή, αλλά και για την άνοιξη των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Υπηρέτησε τον Ελληνισμό και τον αληθινό διεθνισμό με επιμονή και ένα σπάνιο επίπεδο πολιτικού λόγου, τόσο σε θεωρητική τεκμηρίωση όσο και σε ήθος. Κάπως έτσι βρέθηκα ένας Αρβανίτης να κολλάω αφίσες για την αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας και τη συμπαράσταση στον αντικατοχικό, εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού μας στην Κύπρο, να συμμετέχω στην οργάνωση εκδηλώσεων και τη σύνταξη προκηρύξεων. Τότε δεν υπήρχαν διαδίκτυο και email – ήμουν από αυτούς που έπαιρναν τους φακέλους με τα άρθρα και τις ανακοινώσεις που έγραφε ο Μιχάλης και τα πήγαιναν σε εφημερίδες και κόμματα. Ο αγώνας του για την αναγνώριση της Γενοκτονίας, στον οποίο στρατολόγησε βουλευτές, δημοσιογράφους, διανοουμένους, απλούς πολίτες, και οδηγήθηκε σε αίσιο τέλος με την αναγνώριση από τη Βουλή, ήταν ένα μέρος τού όλου. Η ΕΔΑΛ, υπό τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, έμαθε τους Έλληνες πως ο Κούρδος είναι άνθρωπος και όχι πουλί, πως είναι το μεγαλύτερο Έθνος χωρίς Πατρίδα. Οργανώσαμε τις πρώτες εκδηλώσεις, ημερίδες, πήραμε την αντιπροσωπία του ΕΑΜ Κουρδιστάν από το χέρι και την πήγαμε στα πρώτα ραντεβού με τα ελληνικά πολιτικά κόμματα. Στην πράξη φέραμε σε επαφή τα συστατικά αυτού του ευκταίου μετώπου Λαών της Ανατολικής Μεσογείου απέναντι στο κράτος-συμμορία της Άγκυρας. Και πάντα αφετηρία, κέντρο και κατακλείδα του λόγου μας -γιατί αυτό μας δίδαξε ο Μιχάλης, πρωτοπόρος και δάσκαλός μας- ήταν και θα είναι η Κύπρος, η δικαίωση και απελευθέρωση του Κυπριακού Ελληνισμού. Η ΕΔΑΛ ήταν ο συντονιστής των οργανώσεων -Ελλαδικών, Κυπριακών, Αρμενικών, Κουρδικών- στις ιστορικές κινητοποιήσεις το 1988 κατά των πρώτων, ύστερα από δεκαετίες, επισκέψεων Τούρκων επισήμων στην Ελλάδα, του Νταλάν, Δημάρχου Κωνσταντινούπολης, του ΥΠΕΞ Γιλμάζ και του πρωθυπουργού Οζάλ.

Εκεί είχαμε την τιμή να συλληφθούμε Ελλαδίτες, Κύπριοι και Αρμένιοι για το αυτονόητο καθήκον μας να διαμαρτυρηθούμε για την επίσκεψη των εκπροσώπων των Γενοκτόνων. Ο εμπνευστής, ο «ηθικός αυτουργός» της εμπράκτως ηθικής στάσης μας για το Έθνος μας, ήταν ο Μιχάλης. Εκδόσεις, προκηρύξεις, άρθρα, πρωτοβουλίες διαπνέονταν βαθιά από αυτό που ονομάζεται «η χαρά τού να κάνεις πολιτική». Διότι η αληθινή πολιτική, που εμπνέεται από την ελευθεροφροσύνη, το φυσικό αίσθημα δικαίου των τίμιων ανθρώπων και την φιλοπατρία, δίνει χαρά, άγνωστη σε αυτούς που αγωνίζονται για τον διορισμό και το χρήμα. Ήταν θαύμα το πόσο άντεξε σε ένα κόμμα που έγινε διεφθαρμένο κράτος. Η δε μη εκλογή του, στην απόπειρά του να πολιτευτεί με τη Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση, είναι άλλη μια απόδειξη ότι οι εκλογές στην αστική δημοκρατία είναι ποσοτική και όχι ποιοτική διαδικασία. Ήρθε στο Α’ Νεκροταφείο να προσκυνήσει τη σορό του αυτός που είχε προτείνει επτά (7) φορές τη διαγραφή του. Ήρθε άλλος, που είχε συνθλίψει όσους από τη νεολαία ήταν φίλα προσκείμενοι στον ενοχλητικά αδιάφθορο. Ήρθε αυτός που είναι δημιούργημα του μηχανισμού του Σημίτη, πρώην χειροκροτητής του Βενιζέλου, όπως τα ανθρωπάκια του μαρτυριάρη Κουρδοφάγου, που στο συνέδριο της παραίτησης του Μιχάλη τού κουνούσαν ειρωνικά χαρτομάντιλα για αποχαιρετισμό. Μετά βούλιαξαν πιο βαθιά στον ενδοτισμό, στη διαφθορά και μετά στην ήττα και τη συρρίκνωση. Έβγαλαν οι διεφθαρμένοι ανακοίνωση για τον αδιάφθορο χαρακτήρα του, οι απάτριδες μηδενιστές για τον πατριωτισμό του, άνθρωποι που πρόδωσαν χίλιες φορές τις ιδέες του. Δεν πειράζει. Στο βάθος του μελλοντικού χρόνου, όλοι αυτοί και οι πράξεις και παραλείψεις τους θα χαθούν στον χρόνο.

Τα βιβλία, τα άρθρα, οι ομιλίες του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, και κυρίως το παράδειγμά του, θα μείνουν κτήμα του Έθνους εσαεί. Δεν είναι μόνο η συγκλονιστική και προφητική ομιλία του στο συνέδριο του 1996. Είναι ένας ποταμός καθαρής σκέψης, πολυποίκιλος, καθαρός σαν κρυστάλλινο νερό από τα βουνά του αγαπημένου του Πόντου. Όσοι αγαπούμε αυτόν τον τόπο, αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι, όσοι είχαμε την τύχη να μεταλάβουμε από το γλυκό κρασί της άφθαρτης πνευματικότητάς του, γεμάτης Ελλάδα, Ιστορία και αληθινή Δημοκρατία, που γέμιζε το ποτήρι μας κάθε επαφή με την πολιτική σκέψη του Μιχάλη, και οι ακόμη πιο τυχεροί, οι φίλοι του, τον αποχαιρετούμε με βαθιά αγάπη και ευγνωμοσύνη.

*Δικηγόρος