Not SAFE!

Οι επιλεκτικές αναφορές του Μητσοτάκη που κρύβουν σκοπιμότητα, η απώλεια της άσκησης βέτο και τα παιχνίδια της Γερμανίας

Του Αλέξανδρου Τάρκα*

Στοιχεία για τις πολιτικές επαφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Άγκυρα και τις διερευνητικές προτάσεις τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών προς εταιρίες των «27», μόλις δύο μήνες μετά την έγκριση του Κανονισμού SAFE, επιβεβαιώνουν τις πλέον απαισιόδοξες εκτιμήσεις για τα πλεονεκτήματα που αποκτά η γειτονική χώρα.

O πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 26ης Ιουνίου 2025, επικαλέστηκε, σαν πανάκεια, το σημείο των επίσημων Συμπερασμάτων του ότι «τρίτες χώρες» δεν θα έχουν πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις από τον SAFE, αν δεν «συμμερίζονται τους στόχους της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και της Πολιτικής Ασφάλειας της Ε.Ε.». 

Ο πρωθυπουργός απέφυγε να διευκρινίσει αν θα λαμβάνονται υπόψη όλοι οι κοινοί στόχοι ή μόνο μερικοί από αυτούς, ποια θα είναι τα κριτήρια αξιολόγησης και ποια η διαδικασία των αποφάσεων. Ταυτόχρονα, εισήγαγε και τον ποσοτικό όρο «πολύ χαμηλή συμμόρφωση» ως αιτία αποκλεισμού, χωρίς να αποσαφηνίσει το όριο προβιβασμού ή απόρριψης της Τουρκίας και ποιος, πότε και πώς θα είναι ο κριτής. Και, κυρίως, ο κ. Μητσοτάκης, αν και φραστικά εξάρτησε (ορθώς) τα χρηματοδοτικά και βιομηχανικά οφέλη της Τουρκίας από την προηγούμενη άρση του casus belli, αποφεύγει να προειδοποιήσει στο διπλωματικό πεδίο για την άσκηση βέτο. Επίσης, δεν επικαλείται ούτε το άρθρο του Κανονισμού SAFE για τη μη παραβίαση των συμφερόντων ασφάλειας της Ε.Ε., ως συνόλου, καθώς και κάθε μέλους της ξεχωριστά.

Όμως, σε πλήρη αντίθεση με την καθησυχαστική εικόνα που παρουσιάζει ο πρωθυπουργός, ακόμα και κοινοτικοί αξιωματούχοι, που παραδοσιακά βρίσκονται κοντά στις ελληνικές απόψεις έναντι της Τουρκίας, εκφράζουν εντελώς διαφορετική άποψη. Προειδοποιούν πως οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με τη διαδικασία της ενισχυμένης πλειοψηφίας. Επομένως, δεν θα υπάρχει δυνατότητα άσκησης βέτο σε κοινά προγράμματα αμυντικών προμηθειών, όταν έχει υπογραφεί διακρατική συμφωνία μεταξύ ενός μέλους της Ε.Ε. και μιας υποψήφιας προς ένταξη χώρας, όπως είναι η Τουρκία από το 2005. 

Οι ίδιοι αξιωματούχοι προσθέτουν πως, αν και η Τουρκία δεν θα μπορεί να λάβει απευθείας δάνεια του SAFE, διαθέτει την ευκαιρία πρόσβασης σε χρηματοδότηση, όταν αγοράζει αμυντικά συστήματα σε κοινό πρόγραμμα με ένα μέλος της Ε.Ε. Επίσης, αμυντικές εταιρίες που είναι εγκατεστημένες σε ένα από τα 27 μέλη, αλλά ελέγχονται μετοχικά από την Άγκυρα, θα μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τα οικονομικά οφέλη του Κανονισμού. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η ιταλική Piaggio, η οποία εξαγοράστηκε από την τουρκική Baykar. Επιπλέον, έμμεση χρηματοδότηση θα λαμβάνουν και οι εδρεύουσες, εντός Τουρκίας, εταιρίες, όταν μετέχουν ως υποκατασκευαστές (μέχρι 35%) σε κοινό πρόγραμμα με οντότητα από την Ε.Ε.

Από την άλλη, το θετικό για την ελληνική πλευρά είναι ότι ούτε και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της Άγκυρας στις Βρυξέλλες δεν θα ήθελαν η επείγουσα (λόγω Ρωσίας) υλοποίηση του SAFE και του Κανονισμού EDIP για την αμυντική βιομηχανία να καθυστερήσει. Μια τέτοια καθυστέρηση θα μπορούσε να προκύψει λόγω αντιδράσεων (όχι μόνον ελλαδικών ή κυπριακών) εναντίον διακρατικών συμβάσεων της Τουρκίας, διμερώς, με ένα μέλος της Ε.Ε. Επομένως, η ανεπίσημη «σύσταση» προς την τουρκική πλευρά είναι να αποφύγει τον λαβύρινθο των διμερών συμφωνιών (έστω κι αν δεν μπορεί να υπάρξει βέτο εναντίον τους), δίνοντας προτεραιότητα στις πιο σίγουρες εναλλακτικές των εταιριών που θα ελέγχει στην επικράτεια της Ε.Ε. και των υπεργολαβιών ως το 35%.

Παράλληλα, τα σχέδια της Γερμανίας είναι ενδεικτικά του επικείμενου, σκληρού ανταγωνισμού για εξασφάλιση μεγαλύτερου μεριδίου χρηματοδοτήσεων από τους SAFE και EDIP. Η κυβέρνηση του κ. Μερτς, επικαλούμενη συγκεκριμένα άρθρα της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), θα ζητήσει εξαίρεση από το Δίκαιο Ανταγωνισμού, ώστε να αποκλείει -όποτε επιθυμεί- αμυντικές βιομηχανίες τρίτων χωρών επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας. Στην πραγματικότητα, το Βερολίνο εντάσσει τα βιομηχανικά του συμφέροντα στην έννοια της εθνικής ασφάλειας, ώστε να μην απειλούνται από πιο ανταγωνιστικές προσφορές. Προβάλλει το -εικονικό- δικαίωμα προστασίας των εμπορικών συμφερόντων του από ειρηνικούς τρίτους, αλλά δεν αναγνωρίζει το -πραγματικό- δικαίωμα προστασίας της Ελλάδας από την επιθετική Τουρκία. 

* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη