Του Ανδρέα Καψαμπέλη
Αν και συμπληρώνονται εξήντα ολόκληρα χρόνια από τα Ιουλιανά (την 15η Ιουλίου 1965), πολλά είναι τα κατάλοιπα εκείνης της εποχής που εξακολουθούν να βαραίνουν μέχρι σήμερα τον δημόσιο βίο της χώρας. Κι οι πληγές που άνοιξαν τότε οδήγησαν το εκκρεμές προς την αντίθετη κατεύθυνση…
Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργοκεντρισμός ως σύστημα διακυβέρνησης όπως διαμορφώθηκε στη διάρκεια αυτών των δεκαετιών έχει τη ρίζα του σε εκείνα τα γεγονότα. Αν και οι μετακινήσεις βουλευτών δεν ήταν έως τότε σπάνιο φαινόμενο, ο τρόπος που οργανώθηκε η πτώση της κυβέρνησης και του εκλεγμένου πρωθυπουργού πυροδότησε -εκτός από τις λαϊκές κινητοποιήσεις- και ισχυρά πολιτικά ανακλαστικά με ιστορική μάλιστα διάρκεια. Ο δε Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ταυτίστηκε με αυτή την πολιτική ανωμαλία που κατεγράφη στην Ιστορία ως «Αποστασία»…
Έπειτα από το 1974 το πρωθυπουργικοκεντρικό σύστημα παγιώθηκε για τα καλά στη χώρα υπό το βάρος των ενοχών του 1965. Κι όσο μεν οι πρωθυπουργοί εκείνης της περιόδου ήταν ισχυρές και χαρισματικές προσωπικότητες, που επισκίαζαν τους πάντες και τα πάντα, υπήρχε μια αρμονία. Φτάσαμε, όμως, έως την τραγωδία του σήμερα…
Άλλο που δεν ήθελε και το 1985 ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος -εκμεταλλευόμενος τον συνεχιζόμενο απόηχο- ενίσχυσε με τη συνταγματική αναθεώρηση κι άλλο τις εξουσίες του ως πρωθυπουργός και περιόρισε στο ελάχιστο τις (εξισορροπητικές) αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Άλλωστε απέναντί του είχε ως αρχηγό της αντιπολίτευσης τον Κων. Μητσοτάκη, τον οποίο «Εφιάλτη της Δημοκρατίας» ανέβαζε, «Αρχιερέα της Αποστασίας» κατέβαζε…
Η ειρωνεία και συνάμα το παράδοξο είναι το ίδιο το Σύνταγμα τοποθετεί το υπουργικό συμβούλιο ως κύριο αποφασιστικό όργανο. Και στο άρθρο 85 ορίζεται η θεμελιώδης αρχή της «συλλογικής ευθύνης της κυβέρνησης» κατά την οποία «τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου» είναι «συλλογικώς υπεύθυνα για τη γενική πολιτική της κυβέρνησης»…
Κι ενώ στο συλλογικό σύστημα οργάνωσης της κυβέρνησης ο πρωθυπουργός παραμένει primus inter pares ασκώντας πρωτίστως συντονιστικό ρόλο, στο μονοκρατικό σύστημα, που έχει επιβληθεί, ο πρωθυπουργός είναι primus solus μεταξύ των μελών του υπουργικού συμβουλίου. «Ναι, είναι πολιτική Μητσοτάκη. Γιατί είμαι αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και είμαι και πρωθυπουργός» είπε με περισσή οίηση πρόσφατα και ο ίδιος…
Πηγαίνοντας λοιπόν στο άλλο άκρο, έξι δεκαετίες μετά δεν υπάρχει η ελάχιστη εγγύηση έναντι του κινδύνου της πρωθυπουργικής παντοδυναμίας και αυθαιρεσίας. Το μαρτυρούν όσα ζούμε την τελευταία εξαετία. Αντιθέτως, είναι τετελεσμένη η «απονέκρωση» της συλλογικής λειτουργίας του υπουργικού συμβουλίου…
Ο Γ. Παπανδρέου το 2011 δημιούργησε και τη Γενική Γραμματεία του Πρωθυπουργού, ο Αντ. Σαμαράς το 2013 τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού και ο Κ. Μητσοτάκης το 2019 το τερμάτισε με το περίφημο «επιτελικό κράτος»…
Κι ενώ αυτό προπαγανδίστηκε ως μια «θετική εκδοχή» του πρωθυπουργοκεντρισμού, σε συνδυασμό με την απευθείας υπαγωγή αυτοτελών υπηρεσιών και φορέων όπως ακόμη και η ΕΥΠ στο Μέγαρο Μαξίμου, ο κ. Μητσοτάκης κάθε φορά που τα βρίσκει δύσκολα αναμασά τη γνωστή καραμέλα: «Δεν γνώριζα»…
Το πληρώνουμε ακόμη -και διά του τρόπου αυτού- το 1965, εξήντα χρόνια μετά…
