Του Αναστάσιου Κούζη – Κούζαρου*
Το Θέατρο Σκιών, ο Καραγκιόζης, ήταν αναμφισβήτητα η χαρά μικρών και μεγάλων τα βράδια του καλοκαιριού, όπου κι αν έστηνε τη σκηνή του. Οικογένειες ολόκληρες, συγγενείς, φίλοι και γνωστοί συνωθούνταν μπροστά στα δύο ταμεία είτε θερινών κινηματογράφων είτε αυτοσχέδιων «θεατριδίων», που στήνονταν σε αλάνες για τη θερινή περίοδο απ’ τους αγαπημένους και διάσημους σε κάθε περιοχή καραγκιοζοπαίχτες, αφού, βέβαια, πρώτα είχαν εξασφαλίσει την «άδεια τελέσεως δημοσίου θεάματος» από το οικείο Αστυνομικό Τμήμα και είχαν «σφραγίσει τα εισιτήρια» στην Εφορία. Στην κοσμοπλημμύρα, στα θεατράκια του Καραγκιόζη έπαιζε τον ιδιαίτερο ρόλο της η δοκιμασμένη από δεκαετίες «διαφημιστική καμπάνια»: πρώτα πρώτα η μεγάλων διαστάσεων πολύχρωμη ρεκλάμα απεικόνιζε με σπαρταριστό τρόπο τη βασική σκηνή του έργου, π.χ., «Ο ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ» ή «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΝΥΜΦΗ»! Γύρω της, με μεγάλα γράμματα, αναγράφονταν το όνομα ή το ψευδώνυμο του καλλιτέχνη, το θέατρο, π.χ., «Κιν/φός Ντάλια», η ώρα έναρξης, συνήθως 8.30 μ.μ., με μισή ώρα κουκλοθέατρο έως τις 9.00, και φυσικά η τιμή του εισιτηρίου με την προτροπή «Τρέξατε! Γέλια – Χαρά»! Κατά δεύτερον, ομάδες παιδιών, που με δέλεαρ να βοηθήσουν μέσα στη σκηνή ή να δουν δωρεάν την παράσταση γύριζαν με το «κουδούνι» τις γειτονιές, διαλαλώντας την παράσταση και μοιράζοντας φέιγ βολάν: «Ήρθε ο Κούζαρος, απόψε παίζει στην “Ντάλια” τον “Γάμο του Βλάχου κι ο Καραγκιόζης Νύφη”! Όλοι και όλες στην “Ντάλια”, τρέξατε»!
Και βέβαια η παράσταση εξελισσόταν μέσα σε «θύελλα» από γέλια, με τα καμώματα, αν και για καλό σκοπό, του δύσμορφου Καμπούρη, που ξελόγιαζε με τα νάζια του τον υποψήφιο γαμπρό. Ο Καραγκιόζης παλαιόθεν υπήρξε με τα συχνά μασκαριλίκια του πότε «Μις Ελλάς», πότε «Σταρ», πότε «Χανούμισσα», πότε «Νύμφη», προάγγελος, θα λέγαμε, της «woke αgenda», τρώγοντας, όμως, στο τέλος πάντα ένα γερό χέρι ξύλο από το μόνιμο «θύμα» του, τον Μπάρμπα του, τον Γιώργη, μέσα σε ένα «καταιγισμό» από παλαμάκια και χάχανα των θεατών! Μα, αυτό δεν ήταν και το τέλος της παράστασης.
Ο φιλότιμος καραγκιοζοπαίχτης πάντα επεφύλασσε, ως έκπληξη στους πολυπληθείς θεατές του, για να τους ευχαριστήσει, μια μικρή κωμωδία. Από τις αγαπημένες του Σπύρου Κούζαρου ήταν τα «Τέσσερα στοιχήματα», για τα βαθιά και διαχρονικά μηνύματά της για τα ανθρώπινα! Ας τη χαρούμε μαζί:
«Ο Χατζηαβάτης, διαλαλητής και γραμματικός του Σαραγίου, κομπορρημονεί πως είναι ο πιο έξυπνος απ’ όλους, αφού είναι εγγράμματος, γλωσσομαθής και κοσμογυρισμένος. Οι κομπασμοί του, όμως, φθάνουν ως τα αυτιά του αραχτού στον οντά του, με τους ναργιλέδες, τα σερμπέτια και τα χανουμάκια, πολυχρονεμένου Πασά, που δεν ανέχεται ένας άπιστος, ένας ραγιάς να υπερηφανεύεται ότι είναι εξυπνότερος από έναν Τούρκο και μάλιστα τον ίδιο τον Πασά, τον κυρίαρχο και εξουσιαστή του τόπου. Γι’ αυτό και οργισμένος τον καλεί και τον διατάσσει μέχρι τη δωδεκάτη μεσημβρινή να του απαντήσει σε “τέσσερα δεινά στοιχήματα” που θα του θέσει. Κι αν οι απαντήσεις του δεν τον ικανοποιήσουν, τότε προς παραδειγματισμό θα του κόψει το κεφάλι! Σαν τον ζεματισμένο ο Χατζηαβάτης τρέχει στην καλύβα του Καραγκιόζη να βρει σωτηρία. Κι αφού με τα χίλια ζόρια βγάζει τον Καραγκιόζη απ’ το τσουβάλι -μέσα στο οποίο κοιμόταν κι ονειρευόταν, τι άλλο; “μια σκάφη μακαρόνια, ξέχειλα στη σάλτσα…”- με δάκρυα του εξιστορεί το δράμα του, εκλιπαρώντας να τον σώσει. Κι ο αγουροξυπνημένος Καραγκιόζης μέσα στα χασμουρητά και τα τεντώματά του ακούει απ’ τον περίτρομο Μαλαγάνα τα “Στοιχήματα” του Πασά:
– “Πόσο απέχει η γη από τον ουρανό!”
– “Πόσο κοστίζω πάνω κάτω!”
– “Τι σκέπτομαι!”
– Κι“αν σ’ αυτό που σκέπτομαι έχω λάθος!”
Τη δωδεκάτη μεσημβρινή ακριβώς ο Καραγκιόζης κουκουλωμένος μ’ ένα ποδήρες ράσο, ώστε να μην αναγνωρίζεται, μιμούμενος άριστα τη δουλοπρεπή συμπεριφορά και κολακευτική ομιλία του άσπονδου φίλου του και συνεταίρου στο μπερντέ, Χατζηαβάτη, ζητάει ταπεινά ακρόαση από τον εκλαμπρότατο Πασά. Κι εκείνος βλοσυρός και αυστηρός δέχεται την εξήγηση του παμπόνηρου Καραγκιόζη πως κουκουλώθηκε τάχα από μετάνοια και ντροπή για την έπαρσή του, αλλά και για να μπορέσει να συγκεντρωθεί περισσότερο, ώστε να απαντήσει σωστά.
– “Πόσο, λοιπόν, απέχει η γη από τον ουρανό;”, ρωτάει ο Πασάς, για να δεχθεί την αναπάντεχη απάντηση…
– “Αφέντη, η γη από τον ουρανό απέχει από εδώ που είμαι εγώ έως… αυτού που είσαι εσύ!”
– “Και πώς μπορώ να το εξακριβώσω;”, απορεί ο Πασάς…
– “Μέτρησέ το κι, αν σου λέω ψέματα, κόψε μου το κεφάλι”. Αιφνιδιασμένος ο Πασάς δυσανασχετεί…
-“Και μπορώ εγώ να μετρήσω πόσο απέχει η γη από τον ουρανό”…
– “Εμ, ενδοξότατε, δεν μπορείς εσύ να μετρήσεις την απόσταση, που έχεις στη διάθεσή σου όλα τα πλούτη, τη δύναμη και εξουσία, και ζητάς από εμένα έναν φτωχό ντελάλη να τη μετρήσω;”
– “Μπράβο, Χατζηαβάτη, με νίκησες”, παραδέχεται ο Πασάς. “Ας έρθουμε στο δεύτερο τώρα στοίχημα”.
– “Πόσο κοστίζω πάνω κάτω;”
– “28 αργύρια”, απαντάει κοφτά ο κουκουλωμένος Καμπούρης.
-“28 αργύρια μόνο;”, του κακοφάνηκε του Πασά. Κι ο Καραγκιόζης με φωνή Χατζηαβάτη επιχειρηματολόγησε…
– “Ναι, μόνο 28, αν σκεφθείτε, εξοχότατε, ότι τον βασιλέα του ουρανού και της γης, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, όπως πιστεύουμε εμείς οι χριστιανοί, τον πρόδωσαν για 30 αργύρια, εσάς, που είστε θνητός επίγειος άρχων, σας κοστολογώ δύο αργύρια παρακάτω, στα 28!” Τι να κάνει κι ο Πασάς, αν και μουσουλμάνος, δέχθηκε με περισυλλογή προς στιγμήν την ευφυή απάντηση, αλλά επανήλθε δριμύτερος:
– “Εδώ, όμως, θα σε πιάσω, πονηρέ Τσελεμπή, για πες μου τώρα τι σκέπτομαι;”
– “Σκέπτεστε, άρχονταλα μου, τι θάνατο θα μου κάνετε! Γιατί αυτός ήταν ο σκοπός σας εξαρχής, να με παγιδεύσετε, για να με εξοντώσετε με κάποιο βασανιστικό τρόπο, επειδή τόλμησα να ξεχωρίσω, μορφώθηκα, ταξίδεψα και… σήκωσα κεφάλι!» Κι ο Πασάς, αφού αποκαλύφθηκαν οι προθέσεις του, αναγκάζεται να παραδεχθεί το δίκιο της απάντησης αυτού που νομίζει ως Χατζηαβάτη.
– “Καλά τα κατάφερες, ραγιά, ως εδώ. Για να δούμε πώς θα ξεφύγεις απ’ τη δαγκάνα του τελευταίου στοιχήματος:
Αν σ’ αυτό που σκέπτομαι έχω λάθος!”
– “Και, βέβαια, έχεις απόλυτο λάθος…” λέει ο Καραγκιόζης, αλλάζοντας το δουλικό ύφος και το χρώμα της φωνής του, “…γιατί τόση ώρα σκέπτεσαι ότι συνομιλείς με τον ψοφοδεή Χατζηαβάτη…” και αποκαλυπτόμενος, πετώντας από πάνω του το ράσο,“…ενώ στην πραγματικότητα συνδιαλέγεσαι με τον κύριο Καραγκιόζη Καραγκιοζόπουλο!!!”
– “Ω, κεραμίδα που με πλάκωσε» φωνάζει ο Πασάς, πιάνοντας το κεφάλι του και με τα δυο του χέρια.
-“Τουβλιά που ‘σου ΄ρθε!” συμπλήρωνε ως επίλογο ο τετραπέρατος Καραγκιόζης, χορεύοντας ξέφρενα μαζί με τον Χατζηαβάτη τον καλαματιανό και καληνυχτίζοντας τους θεατές… από το μπερντέ του μέχρι τα σπιτάκια τους και τα παπλωματάκια τους».
Κι έτσι χαρούμενοι και ξέγνοιαστοι παραδίδονταν οι μυσταγωγούμενοι του Καραγκιόζη στην αγκαλιά του Μορφέα, για να δώσουν μέσα απ’ τα όνειρά τους τις δικές τους απαντήσεις:
– για την πραγματική αξία του καθενός εφήμερου θνητού, πλούσιου ή φτωχού,
– για την ορθότητα των επιλογών και των αποφάσεων, που προσπαθούν να επιβάλλουν οι δήθεν «επαΐοντες» ισχυροί στους αδυνάτους,
– για την ενδεδειγμένη από τη λογική αντίδρασή τους σε κάθε σφαλερή και ολέθρια σε βάρος τους επιλογή των εξουσιαστών, και, τέλος,
– για το πόσο ποθούν να απέχει η δική τους γη απ’ το δικό τους ουρανό!
*Καλλιτέχνης Θεάτρου Σκιών – φιλόλογος
