Γιατί «καταθέτουν» οι Κούρδοι όπλα;

Του Σάββα Καλεντερίδη

Όλα ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 2024, όταν ο μεγαλύτερος διώκτης και εχθρός όλων των Κούρδων, όχι μόνο του ΡΚΚ, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωσε ότι πρέπει να ανοίξει ο δρόμος, να έλθει στη Βουλή και να μιλήσει ο Αμπντουλάχ Οτζαλάν, αφού προηγουμένως αποκηρύξει την ένοπλη βία. Ακολούθησε η έκκληση του Οτζαλάν να θέσει το ΡΚΚ τέλος στην ένοπλη δράση του και να μετεξελιχθεί σε νόμιμη πολιτική οργάνωση.

Η Παρασκευή 11 Ιουλίου 2025 είναι ούτως άλλως μια ιστορική ημέρα για το κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα, γιατί 15 γυναίκες και 15 άνδρες, μαχητές όλοι τους του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στα ορεινά της Σουλεϊμανίγια, κατέθεσαν συμβολικά τα όπλα τους σε έναν ατσαλένιο «βωμό», όπου κάηκαν, ως ένδειξη καλής θέλησης προς την τουρκική κυβέρνηση.

Μετά την κατάθεση και την καταστροφή των όπλων τους, διαδικασία που έγινε υπό τον απόλυτο έλεγχο του ΡΚΚ, όλοι οι μαχητές, γυναίκες και άνδρες, δεν παραδόθηκαν πουθενά, αλλά επέστρεψαν στα στρατόπεδά τους, αφήνοντας πίσω τους πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.

Για παράδειγμα, ποια βήματα θα ακολουθήσουν και από πλευράς του τουρκικού κράτους, αλλά και από πλευράς του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος; Τι θα γίνει με τους μαχητές που κατέθεσαν τα όπλα τους; Οι περισσότεροι καταζητούνται με κόκκινες ειδοποιήσεις για τρομοκρατία. Τι θα συμβεί με τα ηγετικά στελέχη του ΡΚΚ που, υπό την ηγεσία του Οτζαλάν, μαχόμενα εναντίον του τουρκικού κράτους επί 41 ολόκληρα χρόνια, έχουν προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, τρισεκατομμύρια δολάρια σε οικονομικές απώλειες, ανυπολόγιστη δημοκρατική παρακμή και απώλεια πολιτικής αξιοπιστίας στην Τουρκία; Προφανώς, αν προχωρήσει η διαδικασία, δεν πρόκειται να παραδοθούν στη φυλακή για να εκτίσουν ποινές ισόβιας κάθειρξης. Τα ανώτερα στελέχη είναι μεταξύ 70 και 75 ετών – αναζητούνται χώρες να τους δεχτούν ως πολιτικούς πρόσφυγες. 

Επίσης, ένα κρίσιμο ερώτημα είναι αν η οργάνωση θα σταματήσει απλώς τον ένοπλο αγώνα και θα μετεξελιχθεί σε νόμιμο πολιτικό κόμμα ή αν η Τουρκία θα απαιτήσει τη διάλυσή της.

Οι ίδιοι οι Κούρδοι δεν θεωρούν ότι ηττήθηκαν και ότι η Τουρκία, και συγκεκριμένα το δίδυμο της κυβέρνησης Ερντογάν – Μπαχτσελί, ήταν αυτό που ζήτησε από τον Οτζαλάν την πολιτική λύση του Κουρδικού.

Έστω και αν δεχτούμε ότι θα βρεθεί μια λύση με το ΡΚΚ και τους Κούρδους της Τουρκίας, τι θα απογίνουν οι συριακές παρατάξεις PYD/YPG, που, σύμφωνα με την Τουρκία, αποτελούν προεκτάσεις του ΡΚΚ; Η Τουρκία θέλει να αφοπλιστούν και αυτές οι οργανώσεις, που έχουν υπό τα όπλα 120 χιλιάδες γυναίκες και άνδρες, οι οποίες εξοπλίστηκαν και εκπαιδεύτηκαν από τις ΗΠΑ; 

Το θέμα των Κούρδων της Συρίας που επιδιώκουν αυτονομία και οι αντιδράσεις των οικογενειών που έχασαν τα παιδιά τους στον αγώνα εναντίον του ΡΚΚ είναι τα δύο πιο σοβαρά ζητήματα που απασχολούν την τουρκική κοινή γνώμη.

Όσον αφορά τους Κούρδους της Συρίας, η τουρκική κοινή γνώμη αλλά και σημαντικό μέρος του τουρκικού πολιτικού κατεστημένου και του κράτους θεωρούν ότι, όπως ακριβώς η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ δημιούργησε μια κουρδική αυτόνομη περιοχή, θα ιδρυθεί μια άλλη κουρδική αυτόνομη περιοχή στη Συρία, στα τουρκικά σύνορα, με την ισραηλινή υποστήριξη και τη βοήθεια των ΗΠΑ. Και αυτό θεωρούν ότι θα γίνει το διάστημα που η Τουρκία θα είναι απασχολημένη με τη διαδικασία κατάθεσης των όπλων από τους μαχητές του ΡΚΚ και θα γιορτάζει την είσοδο σε μια περίοδο που η Τουρκία «θα ζει χωρίς τρομοκρατία»;

Υψηλές προσδοκίες

Μία ημέρα πριν από την «κατάθεση» των όπλων, στις 10 Ιουλίου, ο Ερντογάν συναντήθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με τον ηγέτη του MHP Ντεβλέτ Μπαχτσελί για να συζητήσουν το επόμενο βήμα. Στις 11 Ιουλίου, αφού έλαβε την αρχική αναφορά από τον διευθυντή του MIT Ιμπραήμ Καλίν σχετικά με τον αφοπλισμό, πραγματοποίησε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μπαχτσελί. 

Όπως προαναφέρθηκε, ο Μπαχτσελί ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία στις 22 Οκτωβρίου 2024 με την έκκλησή του προς τον Αμπντουλάχ Οτζαλάν «να διαλυθεί το ΡΚΚ και να καταθέσει τα όπλα». Όταν ολοκληρώθηκε η τελετή κατάθεσης των όπλων, στις 11 Ιουλίου, ήταν αυτός που δήλωσε ότι ο ιδρυτής και ηγέτης του PKK, Οτζαλάν, «κράτησε τον λόγο του» και ότι άνοιξε ένας νέος ορίζοντας για την Τουρκία.

Η δήλωση του Μπαχτσελί στις 22 Οκτωβρίου ανέφερε επίσης το «δικαίωμα στην ελπίδα» του Οτζαλάν. Το «δικαίωμα στην ελπίδα» είναι μια έννοια στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Σημαίνει την ελπίδα απελευθέρωσης, ανάλογα με τις περιστάσεις, για όσους έχουν καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη ύστερα από 25 χρόνια φυλάκιση.

Την ώρα που διαβάζονται αυτές οι γραμμές, ο Ερντογάν θα έχει ανακοινώσει τα βήματα που θα κάνει από την πλευρά του το τουρκικό κράτος.

Οι προσδοκίες είναι υψηλές. Για παράδειγμα, μπορούν εμβληματικές προσωπικότητες, όπως ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς και ο Οσμάν Καβαλά, να αφεθούν ελεύθεροι χωρίς την ανάγκη αμνηστίας, εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο λειτουργεί σύμφωνα με τις ίδιες αρχές με την ΕΣΔΑ, και εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ και του Συνταγματικού Δικαστηρίου;

Επίσης, μπορεί να εκδοθεί «αμνηστία επιστροφής στην πατρίδα» για μη υψηλόβαθμα μέλη του ΡΚΚ που είτε ζουν στα στρατόπεδα του Βόρειου Ιράκ είτε ζουν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, με απαγόρευση εισόδου στη χώρα;

Θα εφαρμοστεί το κοινό αίτημα του κόμματος DEM και του CHP, όπως στην περίπτωση του Εκρέμ Ιμάμογλου, να παραμείνουν οι εκλεγμένοι δήμαρχοι στο αξίωμά τους μέχρι να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους, δηλαδή να δικαστούν χωρίς κράτηση;

Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι, εάν η Τουρκία κατορθώσει να επιλύσει οριστικά την ένοπλη διάσταση του κουρδικού ζητήματος στο πλαίσιο που έχει αποφασιστεί στις συνομιλίες με τον Οτζαλάν, χωρίς την εμπλοκή ξένων παραγόντων, θα είναι μια επιτυχία για την Άγκυρα.

Δεν είναι το μόνο 

Το κουρδικό ζήτημα είναι το πιο σοβαρό πολιτικό πρόβλημα της Τουρκίας, αλλά δεν είναι το μόνο. Υπάρχουν παράλληλα ζητήματα, όπως η δικαστική ανεξαρτησία, τα εμπόδια στον ελεύθερο πολιτικό ανταγωνισμό και η ελευθερία του Τύπου, που εγείρουν ανησυχίες για τα αυταρχικά καθεστώτα. Αν το ζήτημα είναι να απαλλαγεί η Τουρκία από τον ένοπλο αγώνα των Κούρδων, αυτό θα πρέπει να συνοδευτεί από μεταρρυθμίσεις που θα μετατρέψουν την Τουρκία σε πλουραλιστική δημοκρατία που θα διέπεται από τις αρχές του κράτους δικαίου.

Όμως, αυτό που παρατηρούμε να γίνεται στην Τουρκία δείχνει κάτι άλλο: ότι το δίδυμο Ερντογάν – Μπαχτσελί ξεκίνησε μια διαδικασία για να αποκτήσει πρόσβαση στις ψήφους των Κούρδων και, την ίδια στιγμή, εφαρμόζει πολιτικές βίας και κρατικής τρομοκρατίας στους πολιτικούς τους αντιπάλους, με φυλακίσεις δημάρχων και πολιτικών αντιπάλων. Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους οι Κούρδοι – να μην αποτελέσουν «σωσίβιο» για την πολιτική επιβίωση του Ερντογάν, χωρίς να διασφαλίσουν τα δικαιώματα για τα οποία πολέμησαν επί 41 ολόκληρα χρόνια.