Περί νέων κομμάτων…

Του Μανώλη Κοττάκη

O επιχειρηματίας Ίλον Μασκ, υπουργός Αποτελεσματικότητας του προέδρου Τραμπ τους πρώτους έξι μήνες της διακυβέρνησής του, ανακοίνωσε προχθές την ίδρυση ενός νέου κόμματος: Του Κόμματος της Αμερικής. Η ιδέα ότι μπορεί να ιδρυθεί νέο κόμμα «σφήνα» ανάμεσα στα δύο παραδοσιακά, τους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς, «ζυμώνεται» χρόνια τώρα στο Χόλιγουντ. Μέσα από ταινίες σαν αυτή στην οποία πρωταγωνίστησε ο Ρόμπιν Ουίλιαμς με τον τίτλο «The Man of the Year» και μέσα από σίριαλ του Netflix σαν το «Designated Survivor» με πρωταγωνιστή τον Κίφερ Σάδερλαντ.

Στην πραγματική ζωή το εγχείρημα να σπάσει τον παραδοσιακό δικομματισμό των ΗΠΑ με το Reform Party of United States of America το υλοποίησε o αείμνηστος δισεκατομμυριούχος Ρος Περό. Επένδυσε 65 εκατομμύρια ευρώ στην προεκλογική εκστρατεία του 1992 και κέρδισε στον πρώτο γύρο το 19% των ψήφων. Εκκίνησε με 39% στις μετρήσεις, αλλά στο τέλος «ξεφούσκωσε», νίκησε ο Κλίντον.

Στην Ευρώπη τα παραδοσιακά κόμματα δεν είναι τόσο ανθεκτικά όσο στις ΗΠΑ. Οι γκολικοί της Γαλλίας έχουν υποχωρήσει και τα σκήπτρα της πρωτοπορίας κρατά πλέον το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν. Οι Τόρις της Βρετανίας υποχωρούν χάριν του Νάιτζελ Φάρατζ, ενώ οι ανέτοιμοι Εργατικοί του Κιθ Στάρμερ αιωρούνται πάλι στο κενό. Οι Ριζοσπάστες της Ιταλικής Δεξιάς αντικαταστάθηκαν αρχικά από το Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και τώρα από το κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι Fratelli d’ Italia. 

H απάντηση λοιπόν στην απορία Μασκ πότε είναι σοφό να ιδρύεται ένα νέο κόμμα συναρτάται από δύο παραμέτρους. 

– Το παλαιό κόμμα που φιλοδοξεί να αντικαταστήσει το νέο είναι γερασμένο ή μήπως ανανεώθηκε και κρατά δυνάμεις; Και, κατά συνέπεια, δεν υπάρχει το κενό που τόσο πολύ αγαπά η φύση;

– Ο χρόνος που επιλέγεται για την ίδρυση ενός κόμματος συμπίπτει με την ολοκλήρωση ενός πλήρους πολιτικού κύκλου ή μήπως αυτό γίνεται βιαστικά όταν αυτός είναι στην έναρξή του;

Ο Ίλον Μασκ, έχω την εντύπωση, μέσα στην ορμή του να αλλάξει τα πράγματα και να ικανοποιήσει το υπερεγώ του δεν έλαβε υπόψη του δύο δεδομένα: Ο Τραμπ, συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί μαζί του, είναι από μόνος του ένα νέο κόμμα. Το κέλυφος των Ρεπουμπλικάνων που τον αμφισβήτησε στην πρώτη προεδρία και τον πολέμησε στην ενδιάμεση εξορία του (με επικεφαλής τους ηττηθέντες προέδρους του, κυρίως τον Μακ Κέιν και τον Μιτ Ρόμνεϊ) απλώς προσαρτήθηκε στο νέο κόμμα Τραμπ.

Και είναι νέο γιατί ευαγγελίζεται, πετύχει δεν πετύχει, τη μεταρρύθμιση του καπιταλισμού και συσπειρώνει γύρω του εργάτες και μετανάστες. Είναι νέο γιατί λέει κάτι νέο και προσελκύει το νέο στη συντηρητική βάση της αμερικανικής Δεξιάς. Είναι νέο γιατί έσπασε το μιντιακό κατεστημένο και απευθύνθηκε απευθείας στον λαό χωρίς ενδιάμεσους μέσα από τις κοινωνικές πλατφόρμες. Μόνο ένας επιχειρηματίας που γνωρίζει το σύστημα ξέρει πώς να πολεμά και να αψηφά το σύστημα. Στην πραγματικότητα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, άγνωστο πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα μέσα σε τέσσερα χρόνια, η Αμερική έχει νέο κόμμα. Ο βιαστικός Μασκ διεκδικεί να γίνει η επικάλυψή του.

Η άλλη παράμετρος είναι ότι το κόμμα Μασκ ιδρύεται στην έναρξη του νέου πολιτικού κύκλου Τραμπ, σε μια στιγμή που είναι ανοδικός, όχι καθοδικός.

Τα νέα κόμματα όμως έχουν μεγαλύτερη τύχη όταν το κυρίαρχο σύστημα είναι πολυκαιρισμένο και καθοδικό. Το είδαμε στην Ευρώπη στις εκλογές της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Πολωνίας, εν μέρει της Ρουμανίας, ισχυρά συμπτώματα παρακμής εμφανίστηκαν μετά τις ευρωεκλογές του 2024 και στην Ελλάδα.

Όποιες ηγεσίες της Ευρώπης αγνόησαν τους λαούς τους, ταυτίστηκαν με συμφέροντα ιδιωτικά ή ξένα και έχασαν τον δρόμο τους στο τέλος ξεπεράστηκαν. Η Ελλάδα μέχρι και τις εκλογές του 2023 έμοιαζε με την Αμερική. Οι «σφήνες» στον δικομματισμό με την προσωρινή παρένθεση ΣΥΡΙΖΑ που έφερε η κρίση αποτύγχαναν. Από τη στιγμή που ο δικομματισμός έγινε ενάμισι κόμμα όμως, και μάλιστα συνειδητά, όλα άλλαξαν. Και άρα όλα είναι πιθανά. Όχι αξιωματικά όμως.

Εξαρτάται τι λες. Δεν αρκεί να αθροίζεις δυσαρέσκειες και να λες τι δεν θέλεις. Πρέπει να πεις και τι θέλεις. Να ανοίξεις το πλάνο. Το καινούργιο είναι μεγάλος πήχης. Ρωτήστε κι αυτούς που το ευαγγελίστηκαν αλλά στη διακυβέρνηση πέρασαν από κάτω. Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες.