Του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου*
Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα βρίσκεται εδώ και δεκαετίες υπό πίεση. Παρά τις αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δεκαετιών, εξακολουθεί να ταλανίζεται από πιέσεις βιωσιμότητας, άνιση κατανομή βαρών και διαχρονικές στρεβλώσεις.
Σήμερα, η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. με τη μεγαλύτερη ετήσια δαπάνη για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ της, ενώ πάνω από το 40% αυτών των δαπανών καλύπτεται απευθείας από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Η υψηλή εξάρτηση των συντάξεων από τον Προϋπολογισμό συνιστά σημαντικό κίνδυνο, που θα συνεχίσει να εντείνεται καθώς η υπογεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού θα επηρεάζουν αρνητικά τη σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους.
Το πρόβλημα του συνταξιοδοτικού συστήματος δεν περιορίζεται στα δημοσιονομικά μεγέθη. Είναι ζήτημα ανάπτυξης, κοινωνικής δικαιοσύνης, διαγενεακής αλληλεγγύης και αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους συνταξιούχους τού σήμερα και του αύριο. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να επανεξετάσουμε όχι μόνο τις τεχνικές παραμέτρους του συστήματος, αλλά και τη θεμελιώδη φιλοσοφία του.
Είναι ξεκάθαρο ότι η βιωσιμότητα του Συνταξιοδοτικού δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την αναβάθμιση της εισφοροδοτικής βάσης. Η διασφάλιση του δικαιώματος σε αξιοπρεπή εργασία είναι το θεμέλιο της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και της κοινωνικής σταθερότητας. Είναι, παράλληλα, απαραίτητη η παροχή κινήτρων για τον επαναπατρισμό των νέων Ελλήνων που σήμερα εργάζονται στο εξωτερικό, ώστε η αγορά εργασίας να πάρει την ανάσα που χρειάζεται όχι μόνο σε αριθμό εργαζομένων, αλλά και σε δεξιότητες.
Προτεραιότητα της Πολιτείας πρέπει, επίσης, να είναι η διαρθρωτική αναβάθμιση του Ασφαλιστικού, με πυξίδα τη δίκαιη κατανομή των βαρών, την προστασία των δικαιωμάτων τόσο των μισθωτών εργαζομένων όσο και των ελεύθερων επαγγελματιών και των μικρών επιχειρήσεων, τη λογοδοσία στη διαχείριση των ασφαλιστικών ταμείων, την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας για την ενίσχυση της διαφάνειας και της δημοκρατικής λογοδοσίας.
Εξίσου κρίσιμο είναι να διασφαλιστεί μια κατώτατη σύνταξη, που εγγυάται την αξιοπρεπή διαβίωση των συνταξιούχων, ανεξάρτητα από την ασφαλιστική τους διαδρομή.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ανάγκη να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά και ο κεφαλαιοποιητικός πυλώνας, με όρους δημόσιας εποπτείας και διαφάνειας, ώστε να συμπληρώσει -και όχι να αντικαταστήσει- το αναδιανεμητικό μέρος του συστήματος. Η δημιουργία του Ταμείου Κεφαλαιοποιητικής Επικουρικής Ασφάλισης είναι ένα θετικό βήμα, πρέπει όμως να διασφαλιστεί ότι θα λειτουργήσει αποτελεσματικά και με αυστηρούς κανόνες, ώστε να μη μετακυλίεται στην πράξη η ευθύνη του κράτους στον ασφαλισμένο πολίτη.
Για ένα σύγχρονο κράτος, το συνταξιοδοτικό σύστημα δεν μπορεί να είναι απλώς μια τεχνική εξίσωση. Είναι βασική έκφραση της δέσμευσης της Πολιτείας προς τους πολίτες ότι η εργασία και η προσφορά τους μπορούν να τους παρέχουν ένα μέλλον ασφάλειας και αξιοπρέπειας. Είναι η θεμελιώδης συνθήκη για μια κοινωνία δίκαιη και ανθρώπινη.
*Πρόεδρος ΕΕΑ, επίτιμος διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ. και Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
