Του Ραφαήλ Α. Καλυβιώτη*
Η παρέμβαση Τραμπ στο Ιράν τού κόστισε στο εσωτερικό του ακροατήριο. Η ιστορία είναι σαφής: Οι εξωτερικές επεμβάσεις με στόχο την ανατροπή αυταρχικών καθεστώτων σπάνια οδήγησαν στη δημοκρατία ή την ευημερία. Από το Αφγανιστάν και το Ιράκ μέχρι τη Λιβύη, οι δυτικές παρεμβάσεις είχαν αποτέλεσμα την κατάρρευση κρατικών δομών, εμφύλιους πολέμους και ισλαμική ριζοσπαστικοποίηση. Η πρόθεση μπορεί να ήταν η «απελευθέρωση», αλλά η πραγματικότητα ήταν ένα κενό εξουσίας, που κανείς δεν μπορούσε να ελέγξει.
Το Ιράν, όσο αυταρχικό και αν είναι το σημερινό καθεστώς του, αποτελεί μια σύνθετη και ιστορικά φορτισμένη κοινωνία. Η επιβολή αλλαγής καθεστώτος από ξένες δυνάμεις, με βόμβες ή με παρεμβατική διπλωματία, θα αφαιρούσε από τους ίδιους τους Ιρανούς το δικαίωμα να διαμορφώσουν το μέλλον τους. Κι αυτό είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα: Η πραγματική απελευθέρωση δεν μπορεί να χαριστεί απ’ έξω. Πρέπει να κατακτηθεί από μέσα.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια μάς δείχνουν ότι μέσα στο Ιράν αναπτύσσεται μια βαθιά λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντι στο καθεστώς. Οι μαζικές διαδηλώσεις του 2009, οι εξεγέρσεις για την τιμή των καυσίμων το 2019 και το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» του 2022 αποτελούν σταθμούς ενός αυξανόμενου κοινωνικού κινήματος. Ενώ παλαιότερα η διαμαρτυρία προερχόταν κυρίως από τα πιο εύπορα στρώματα της Τεχεράνης, σήμερα η οργή αγγίζει και τις εργατικές τάξεις, τις αγροτικές περιοχές και τις παραδοσιακά πιο συντηρητικές κοινότητες. Η αγανάκτηση δεν είναι μόνο ιδεολογική ή πολιτισμική· είναι και βαθιά υλική: Οικονομική καταστροφή, διεθνής απομόνωση και συνεχιζόμενες συγκρούσεις στο εξωτερικό.
Το ιρανικό καθεστώς έχει ξοδέψει δεκαετίες σε έναν παρασκηνιακό πόλεμο κατά του Ισραήλ, χρηματοδοτώντας ένοπλες οργανώσεις και επεκτείνοντας την επιρροή του στην περιοχή. Σήμερα αυτός ο πόλεμος επιστρέφει στο έδαφός του, απειλώντας την εσωτερική του σταθερότητα. Είναι προφανές ότι οι Ιρανοί πολίτες, ιδίως οι νέοι και οι γυναίκες, αρχίζουν να αμφισβητούν τη νομιμότητα της ισλαμικής ηγεσίας. Όμως, αν αυτή η κοινωνική διεργασία διακοπεί από μια εξωτερική στρατιωτική επέμβαση, τότε θα χαθεί κάθε προοπτική γνήσιας δημοκρατικής μετάβασης.
Η εμπειρία του Ιράκ είναι χαρακτηριστική: Η ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, αν και απελευθερωτική για πολλούς, δεν συνοδεύτηκε από βιώσιμη πολιτική λύση. Το αποτέλεσμα ήταν χάος, εμφύλια διαμάχη και η ανάδυση του ISIS. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στο Ιράν, εάν η αλλαγή δεν προκύψει από εσωτερικές κοινωνικές διεργασίες, αλλά επιβληθεί από εξωτερικές δυνάμεις. Χωρίς την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας δεν υπάρχει νέο καθεστώς, μόνο νέο χάος.
Επιπλέον, η Δύση οφείλει να θυμηθεί τη δική της Ιστορία: Τα πολιτικά της συστήματα προήλθαν μέσα από λαϊκές επαναστάσεις και εσωτερικούς αγώνες – όχι από ξένες παρεμβάσεις. Γιατί, λοιπόν, να θεωρείται αποδεκτό να επιβάλει σε άλλους λαούς μια πορεία που η ίδια δεν αποδέχτηκε ποτέ για τον εαυτό της;
*Υπ. δρ Γεωπολιτικής – πρόεδρος ∆ικτύου Ελλήνων Συντηρητικών – [email protected]
