Του Δημήτρη Γαρούφα*
«Μαντατοφόρος έγινε και σ’ όλα τα Βαλκάνια
για τους λαούς προμήνυσε μια άγια αυγή από τα ουράνια.
Όπου θα πέσουν τα παλιά παλάτια και θα γίνει
νέο ξεκίνημα στην ποθητή ειρήνη…»
Βόισλαβ Ίλιτς – Σέρβος ποιητής
Αυτόν τον μήνα συμπληρώνονται 227 χρόνια από τον μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίου στον πύργο «Ντεμπόιτσα», στο Βελιγράδι, και -από ό,τι ξέρω- κάθε χρόνο με αφορμή την επέτειο του μαρτυρικού θανάτου του γίνονται στο Βελιγράδι πολιτιστικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στη μνήμη του, ενώ αρκετοί Σέρβοι ποιητές και λογοτέχνες τον έχουν υμνήσει με έργα τους.
Ο Ρήγας Φεραίος αναντίρρητα υπήρξε εθναπόστολος του Ελληνισμού, αλλά ταυτόχρονα το όραμά του εκδηλώθηκε σε πολλά επίπεδα και απέβλεπε στη χειραφέτηση των λαών των Βαλκανίων, γιατί στόχευε, πέρα από την εθνική απελευθέρωση, στην πολιτική και την οικονομική απελευθέρωση, στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη συμβίωση πολλών εθνών σε ένα μεγάλο κράτος, με πολίτευμα βασισμένο στις αρχές της γαλλικής επανάστασης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Ρήγας έλαβε υπ΄ όψιν την υφιστάμενη πραγματικότητα, δηλαδή το γεγονός ότι οι λαοί των Βαλκανίων δεν κατοικούσαν σε περιοχές με σαφή γεωγραφικό διαχωρισμό, ότι όλοι θέλανε αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού κι ότι οι ηγετικές τάξεις όλων των βαλκανικών λαών είχαν ελληνική παιδεία. Γι’ αυτό οραματίστηκε αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού με επανάσταση των βαλκανικών λαών, τη δημιουργία ενός πολυεθνικού κράτους που θα λειτουργούσε δημοκρατικά με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με ελληνικό χαρακτήρα… Ο ελληνικός χαρακτήρας που έδινε στο κράτος που οραματιζόταν εξηγείται από το γεγονός ότι τότε σε όλο τον χώρο των Βαλκανίων υπήρχαν διάσπαρτες ανθηρές ελληνικές κοινότητες, ελληνικά κυρίως ήταν τα σχολεία και τα τυπογραφεία, στα χέρια των Ελλήνων ήταν το εμπόριο και όλες οι ηγετικές τάξεις των βαλκανικών λαών γνώριζαν την ελληνική γλώσσα, η οποία, τηρουμένων των αναλογιών, ήταν όπως η αγγλική σήμερα, δηλαδή γλώσσα εργασίας στα Βαλκάνια…
Το όραμα του Ρήγα είναι γνωστό και γι’ αυτό ο ίδιος θα μπορούσε να αναδειχθεί σε ένα σύμβολο βαλκανικής φιλίας και συνεργασίας… Τον Οκτώβριο του 2005, με την ευκαιρία νομικού συνεδρίου στο Βελιγράδι, στο οποίο κλήθηκα να απευθύνω χαιρετισμό ως πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, συζητήσαμε με τον πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ του δικηγορικού συλλόγου Βελιγραδίου την πρόταση να αναδείξουμε τον Ρήγα Φεραίο σε σύμβολο βαλκανικής συνεργασίας και κάθε χρόνο τιμώντας τη μνήμη του να γίνεται ένα διεθνές νομικό συνέδριο στο Βελιγράδι για θέματα βαλκανικής φιλίας, συνεργασίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με συμμετοχή του νομικού κόσμου από όλα τα Βαλκάνια. Οι συνάδελφοι του Βελιγραδίου το δέχθηκαν καταρχήν, μας υποσχέθηκαν στήριξη η τότε πρόεδρος της Βουλής Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη (είχε συμβάλει η ελληνική Βουλή στην αναστύλωση του πύργου «Ντεμπόιτσα») και ο τότε αντιπρόεδρος της Βουλής Γ. Σούρλας (καταγόμενος από το Βελεστίνο), αλλά δεν υλοποιήθηκε, λόγω μεταγενέστερων εσωτερικών προβλημάτων στον Δ.Σ. Βελιγραδίου…
Μετά τέσσερα χρόνια, την εποχή που ήμουν πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ (2007-2010), κάνοντας πολιτιστικό άνοιγμα στα Βαλκάνια, είχαμε προχωρήσει ως ΚΘΒΕ σε υπογραφή πρωτοκόλλων συνεργασίας με όλα τα εθνικά θέατρα των Βαλκανίων και φυσικά και με το Εθνικό Θέατρο Βελιγραδίου, και στο πλαίσιο αυτό τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου 2009, αν θυμάμαι καλά, είχα μια συνάντηση στο σερβικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη με τον τότε υπουργό Πολιτισμού της Σερβίας Neboisa Bradic, όπου, μεταξύ άλλων, συζητήσαμε και για ανάδειξη του Ρήγα Φεραίου σε σύμβολο βαλκανικής συνεργασίας και τιμώντας τη μνήμη του, με διοργάνωση κάθε χρόνο στο Βελιγράδι, με επίκεντρο τον πύργο Ντεμπόιτσα, κύκλου πολυθεματικών πολιτιστικών εκδηλώσεων, με θεατρικές παραστάσεις, συνέδρια κ.λπ., που θα συμβάλουν στην προβολή της ιδέας της βαλκανικής φιλίας και συνεργασίας… που δεν προχώρησε, όμως, γιατί μεσολάβησαν οι εκλογές του 2009, ήρθε η οικονομική κρίση και έληξε και η θητεία μου ως προέδρου του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ.
Τα αναφέρω όλα αυτά για να επισημάνω ότι από συζητήσεις που είχα κάνει με εκπροσώπους του νομικού κόσμου από όλα τα Βαλκάνια, αλλά και ανθρώπους του πολιτισμού το κλίμα ήταν θετικό και ο Ρήγας Φεραίος ήταν αποδεκτός ως ο διανοούμενος που οραματίστηκε τη συνεργασία των λαών στα Βαλκάνια και θυσιάστηκε γι΄ αυτή, και θα μπορούσε να αναδειχθεί σε σύμβολο βαλκανικής φιλίας και συνεργασίας με αυτονόητα οφέλη για τον Ελληνισμό.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
