Του Ανδρέα Καψαμπέλη
Καθώς τα εθνικά θέματα έχουν τεθεί και πάλι στο επίκεντρο, έχει τα δικά της χαρακτηριστικά μια «ξεχασμένη» (αλλά ιστορική και άκρως επίκαιρη) επέτειος, η οποία αφορά τη Βόρειο Ήπειρο…
Σαν χθες, στις 18 Ιουνίου 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις έδωσαν την επίσημη έγκρισή τους για το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, με το οποίο αναγνωρίστηκαν επίσημα η ελληνικότητα και η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου. Και, μολονότι δεν εφαρμόστηκε λόγω των γεγονότων που ακολούθησαν, το Πρωτόκολλο αυτό δεν έχει -έως σήμερα- ακυρωθεί από καμία μεταγενέστερη συνθήκη. Επομένως, θα έπρεπε κανονικά να παραμένει ανοιχτό το θέμα υλοποίησής του…
Είχε προηγηθεί, στις 17 Δεκεμβρίου 1913, η υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας, που παραχωρούσε στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος την περιοχή της Βορείου Ηπείρου – και συγκεκριμένα, υπό τις πιέσεις της Ιταλίας και της Αυστρίας, το Αργυρόκαστρο, το Δέλβινο, την Κορυτσά, το Λεσκοβίκι και την Πρεμετή.
Όμως, ο Ελληνισμός τη Βορείου Ηπείρου δεν αποδέχτηκε αυτή τη συμφωνία και τους ετεροβαρείς συμβιβασμούς του Ελευθερίου Βενιζέλου, συνεχίζοντας τον ξεσηκωμό. Τον Φεβρουάριο του 1914 κηρύχθηκε από τον Σπύρο Σπυρομήλιο αρχικά η αυτονομία της Χειμάρρας και αμέσως μετά συγκροτήθηκε -παρά την άρνηση της Ελλάδας να βοηθήσει- η κυβέρνηση της «Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου» με πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη-Ζωγράφο. Η 17η Φεβρουαρίου θεωρείται ημέρα-σταθμός.
Οι Βορειοηπειρώτες, ύστερα από πολλές και νικηφόρες μάχες, κέρδισαν με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, που αναθεωρούσε της Φλωρεντίας, επίσημα την αυτονομία τους. Υπό την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων και υπό την αιγίδα του πρίγκιπα Βιντ της Αλβανίας εξασφάλισαν αυτοδιοίκηση και απέκτησαν δικαιώματα, όπως στρατολόγηση αυτοχθόνων στη χωροφυλακή, απαγόρευση παραμονής στρατιωτικών μονάδων από μη ντόπιους στην περιοχή, παρά μόνο σε περίπτωση πολέμου ή επανάστασης, διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία, θρησκευτική διδασκαλία μόνο στα ελληνικά. Μετά την έγκριση των Μεγάλων Δυνάμεων αποδέχτηκε οριστικά τη συμφωνία και η αλβανική κυβέρνηση «εξ ολοκλήρου και χωρίς όρους».
Τι επακολούθησε; Μερικούς μήνες αργότερα, τον Αύγουστο, κηρύχθηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, κι ενώ η Ελλάδα εισήλθε το 1917 σε αυτόν άφησε ανεκμετάλλευτο το αντάλλαγμα που είχε τεθεί στο τραπέζι για οριστική ενσωμάτωση της Βορείου Ηπείρου…
Η επόμενη μεγάλη ευκαιρία που χάθηκε ήταν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και το 1940-1941 η Ελλάδα με το αλβανικό Έπος απελευθέρωσε τη Βόρειο Ήπειρο, η γερμανική κατοχή που ακολούθησε ματαίωσε την ενσωμάτωσή της στη «μητέρα πατρίδα».
Αν και όλα αυτά τα χρόνια δεν εφαρμόστηκε, το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας είναι ακόμα και σήμερα σε ισχύ, καθώς δεν έχει αναιρεθεί ή αντικατασταθεί με άλλο. Και τώρα που η Αλβανία επιδιώκει την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί να μην τεθεί το θέμα ενεργοποίησής του; Από μια άλλη κυβέρνηση, προφανώς, όχι από τη σημερινή του κ. Μητσοτάκη…
