Αυτογκόλ η απόσυρσή μας από το πρόγραμμα SAFE

Ακατανόητη η απόφαση της κυβέρνησης, τόσο σε οικονομικό όσο και σε στρατηγικό επίπεδο, να απομακρύνει την αμυντική μας βιομηχανία από τον μηχανισμό

Από τον Περικλή Ζορζοβίλη 

Στην επίσημη αποσαφήνιση της θέσης της ή -στην περίπτωση που έχει ήδη ληφθεί η απόφαση για την αυτοεξαίρεση της χώρας μας από τον Κανονισμό Δράσης για της Ασφάλεια της Ευρώπης (SAFE: Security Action for Europe)- στην επανεξέτασή της επιβάλλεται να προχωρήσει άμεσα η κυβέρνηση. Στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην ευρωπαϊκή άμυνα, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή της εγχώριας τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης σε ευρωπαϊκά συνεργατικά σχήματα, άλλως πολύ σύντομα θα διαφανεί ο κίνδυνος του σχεδόν ολοκληρωτικού αποκλεισμού της.

Την ελληνική αυτοεξαίρεση από την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων του κανονισμού SAFE ανακοίνωσε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας στην ειδική διαρκή επιτροπή εξοπλιστικών προγραμμάτων και συμβάσεων της Βουλής, στη συνεδρίαση της Τρίτης 3 Ιουνίου. Η ανακοίνωση προκάλεσε την αντίδραση του Μιχάλη Κατρίνη, τομεάρχη Εθνικής Άμυνας του ΠΑΣΟΚ, που διατύπωσε ενστάσεις για την ανακοίνωση μιας «στρατηγικής απόφασης» χωρίς προηγούμενη συζήτηση στην επιτροπή. Περίπου μία εβδομάδα μετά, ο βουλευτής επανήλθε με αίτημα την άμεση σύγκληση τριών ειδικών συνεδριάσεων της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, με την πρώτη εξ αυτών να αφορά τη στάση της Ελλάδας έναντι των ReArm Europe και SAFE. 

Σύμφωνα με πηγές της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, η ελληνική αυτοεξαίρεση από το SAFE αποτέλεσε δυσάρεστη έκπληξη. Ιδιαίτερα γιατί έπεται της πρωτοβουλίας του πρωθυπουργού να καλέσει σε συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου αμυντικές βιομηχανίες, αλλά και των δηλώσεων Κυριάκου Μητσοτάκη και Νίκου Δένδια περί αύξησης της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής στα εξοπλιστικά προγράμματα σε ποσοστό τουλάχιστον 25%. 

Η αυτοεξαίρεση είναι επίσης ακατανόητη σε σχέση με όσα προηγήθηκαν αναφορικά με τη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE και της εμπλοκής της βιομηχανίας της στην ευρωπαϊκή άμυνα, ζητήματα για τα οποία η κυβέρνηση έχει ήδη κατηγορηθεί για διπλωματική αποτυχία. Πρακτικά, «εγκαταλείπεται» το πεδίο ελεύθερο στη γειτονική χώρα, που μπορεί να εισέλθει δυναμικά σε όποιο πρόγραμμα ελληνικού ενδιαφέροντος προταθεί για χρηματοδότηση, όπως, π.χ., ο εκσυγχρονισμός αρμάτων μάχης Leopard 2A4, συστήματα κατά Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών – ΜΕΑ (anti-drone), διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών, υπολογιστών, πληροφοριών, επιτήρησης, πρόσκτησης στόχων και αναγνώρισης (C4ISTAR: Command, Control, Communication, Computer, Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, and Reconnaissance) κ.λπ. 

Εξίσου ακατανόητη είναι η ελληνική απόφαση και σε οικονομικό επίπεδο, καθώς τα χρηματοδοτικά εργαλεία του SAFE αφορούν χαμηλότοκα δάνεια συνολικού ύψους έως 150 δισ. ευρώ για κοινές προμήθειες και επενδύσεις στη βιομηχανία, με 10ετή περίοδο χάριτος και περίοδο αποπληρωμής έως 45 έτη. Ως γνωστόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την υψηλότερη δυνατή βαθμίδα πιστοληπτικής ικανότητας (ΑΑΑ), με ό,τι αυτό συνεπάγεται στα επιτόκια δανεισμού της. Από τα κράτη-μέλη (Κ-Μ), μόλις πέντε έχουν βαθμίδα ΑΑΑ, μερικά (όπως η χώρα μας) έχουν χαμηλότερη από Α και τα υπόλοιπα βρίσκονται μεταξύ αυτών των δύο άκρων. Οπότε, τα χαμηλότερης πιστοληπτικής βαθμίδας Κ-Μ θα ωφεληθούν με χαμηλότερα επιτόκια από την παρεμβολή της Επιτροπής, τα οποία στην περίπτωση της χώρας μας εκτιμάται ότι θα είναι μειωμένα κατά 1% σε σχέση με τον απευθείας δανεισμό από τις αγορές. 

Επιπρόσθετα, ο μηχανισμός SAFE εμπίπτει εξ ολοκλήρου στην εφαρμογή της εθνικής ρήτρας διαφυγής (NEC: National Escape Clause) από την ενεργοποίηση των διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος, η οποία ήδη χρησιμοποιήθηκε από τη χώρα μας για τη δημιουργία μέσου ετήσιου δημοσιονομικού χώρου 734 εκατ. ευρώ για την τετραετία 2025-2028. Επίσης, στο SAFE προβλέπεται ότι στις προμήθειες των Κ-Μ δεν θα επιβάλλεται ΦΠΑ. 

Δεδομένα

Στον αντίποδα της ελληνικής θέσης, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, βρίσκεται η Κύπρος. Διά στόματος του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη επισημάνθηκε ρητά η ανάγκη πλήρους αξιοποίησης του SAFE από την Κύπρο και η δημιουργία συντονιστικής διαδικασίας στην οποία θα συμμετάσχει ο ίδιος. «Έγινε μια σύσκεψη με τα υπουργεία Εξωτερικών, Άμυνας, Δικαιοσύνης και καταγράφηκαν κάποιες ανάγκες. Θέλω να τις συζητήσουμε και να δούμε και τη συνάρτηση με το γεγονός ότι έχουμε αρκετές κυπριακές εταιρίες οι οποίες συμμετέχουν και σε προγράμματα της Ε.Ε., αλλά και συνεργάζονται και με άλλα υπουργεία Άμυνας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοδουλίδης. 

Η ελληνική αυτοεξαίρεση σημαίνει ότι στερούνται χρηματοδότηση οι επενδύσεις της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας και ότι χάνονται τα πλεονεκτήματα των κοινών με άλλα Κ-Μ προμηθειών, όπως η οικονομία κλίμακας, η άμεση υποστήριξη με παράδοση αναλώσιμων (πυρομαχικά, πυραύλους, κρίσιμα υποσυστήματα) σε περιόδους κρίσεων, όπως ρητά προβλέπει o υπό έγκριση κανονισμός EDIP (European Defence Industry Program: πρόγραμμα ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας), αλλά και η συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας στην παραγωγή και υποστήριξη των συστημάτων για τη συνολική ποσότητα της κοινής προμήθειας.

Σύμφωνα με καλά ενημερωμένη βιομηχανική πηγή, παράγοντας που πιθανά βάρυνε στην απόφαση αυτοεξαίρεσης είναι η αδυναμία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας να εκπονήσει έστω και τις αρχικές μελέτες που προβλέπει ο κανονισμός SAFE μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2025. Δυστυχώς, λόγω ίδρυσης του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ), που απορρόφησε προσωπικό της, η αρμόδια Διεύθυνση Αμυντικών Επενδύσεων και Τεχνολογικών Ερευνών της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ/ΔΑΕΤΕ) αποψιλώθηκε. Το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί με την άμεση δημιουργία, με μέριμνα του υπουργού Εθνικής Άμυνας, ομάδας εργασίας από πρώην έμπειρους μηχανικούς (σε σύνταξη πλέον) της ΓΔΑΕΕ, την οποία θα συνδράμουν στελέχη από τους συνδέσμους των αμυντικών βιομηχανιών ή ακόμα και ειδικοί από την αγορά. 

Οι προμήθειες όπλων από χώρες εκτός Ε.Ε. 

Αποτρεπτικό παράγοντα μπορεί να αποτέλεσε και η -σύμφωνα με πληροφορίες- ειλημμένη απόφαση προμήθειας οπλικών συστημάτων από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων, όπως τα ισραηλινής προέλευσης συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας για την «Ασπίδα του Αχιλλέα». Σημειώνεται ότι στους ασχολούμενους με την άμυνα είναι γνωστές οι εταιρίες-κοινοπραξίες που έχουν συσταθεί με έδρα τη Γερμανία, οι οποίες έχουν αναλάβει την παραγωγή, πώληση και υποστήριξη ισραηλινής προέλευσης οπλικών συστημάτων στην Ευρώπη, με κοινό χαρακτηριστικό τους το πρόθεμα «Euro-» πριν από την ονομασία του συστήματος. 

Στην περίπτωσή μας, η κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη το ότι η κατασκευάστρια ενός από τα υποψήφια προς προμήθεια συστήματα για την «Ασπίδα του Αχιλλέα» πριν από δύο περίπου έτη απέκτησε την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου μίας από τις μεγαλύτερες εταιρίες της εγχώριας βιομηχανίας, θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ίδια πρακτική, παραλλαγή αυτής των «νατουραλιζέ» παικτών στο μπάσκετ, που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία, και σειρά σχετικών προβλέψεων του κανονισμού SAFE. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η ιταλική LBA Systems, η κοινοπραξία της ιταλικής Leonardo με την τουρκική Baykar, που θα λειτουργήσει και ως μέσο τουρκικής διείσδυσης στην αγορά της Ευρώπης. 

Κατά το SAFE, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί το κόστος των εξαρτημάτων που παράγονται εντός Ε.Ε. να αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 65% της αξίας του τελικού προϊόντος, ζήτημα που θα μπορούσε να καταστεί προαπαιτούμενο της ελληνικής πλευράς για την προμήθεια των ισραηλινής προέλευσης συστημάτων. Εξάλλου, μια τέτοια διαρρύθμιση εξ ορισμού θα υποβοηθούσε σημαντικά τη στρατηγική στόχευση της ισραηλινής πλευράς για μέσω Ελλάδας διείσδυση στην ευρωπαϊκή αγορά.

Δημοσιεύεται στην «κυριακάτικη δημοκρατία»