Του Δημήτρη Γαρούφα*
Η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και η πρώτη του 21ου ήταν μια εποχή μεστή γεγονότων και εξελίξεων, ειδικά στην ευρύτερη περιοχή μας. Κατέρρευσαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα, αναζωπυρώθηκαν εθνικιστικά και θρησκευτικά πάθη, δημιουργήθηκαν νέα κράτη και στην περιοχή των Βαλκανίων ήταν σαν να γύρισε κάποιος το ρολόι της ιστορίας 100 χρόνια πίσω.
Αυτή την εποχή παρουσιάστηκαν ευκαιρίες για τη χώρα μας που ήταν η μόνη χώρα της περιοχής μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. ταυτόχρονα, με καλή (τότε) οικονομική κατάσταση και σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς. Επηρεάσθηκε από τα γεγονότα, αλλά λίγο τα επηρέασε, δέχθηκε εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικούς πρόσφυγες από Αλβανία και μάλλον με αμηχανία παρακολούθησε τις εξελίξεις.
Αυτή την περίοδο είχα την τύχη να επισκεφθώ κατ’ επανάληψη όλες τις βαλκανικές χώρες, συμμετέχοντας καταρχάς σε επιτροπή του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που επωμίστηκε το έργο ίδρυσης της «ένωσης βαλκανικών δικηγορικών συλλόγων» και μετέπειτα ως πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και εν συνεχεία ως πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ, και ως προσκεκλημένος σε εκδηλώσεις φορέων των ελληνικής καταγωγής πληθυσμών που ζουν σχεδόν σε όλες τις βαλκανικές χώρες. Συνδέθηκα φιλικά με ανθρώπους από όλες αυτές τις χώρες κι έζησα από κοντά γεγονότα και καταστάσεις που σημάδεψαν σε κάποιον βαθμό την πορεία και το μέλλον της περιοχής.
Αναπολώντας αυτή την περίοδο, έρχονται στη σκέψη μου σαν εικόνες συναρπαστικής κινηματογραφικής ταινίας εκδηλώσεις ή γεγονότα και καταστάσεις που βίωσα στα Τίρανα, στην Κορυτσά, στο Μοναστήρι, στα Σκόπια, στο Βελιγράδι, στο Βουκουρέστι, στη Σόφια, στη Σλίβεν κ.α. Θυμάμαι πάντα τον ελληνικής καταγωγής δικηγόρο Τόμα Φίλα (Θωμά Φιλώτα), βλαχόφωνο με απώτερη καταγωγή από Γιάννενα, που τον Οκτώβριο του 2005 στο Βελιγράδι μάς περιέγραφε πώς εκλέχθηκε πρόεδρος του δευτεροβάθμιου δικηγορικού συλλόγου Γιουγκοσλαβίας, αλλά μέχρι να λήξει η θητεία του ήταν πρόεδρος μόνο των δικηγόρων της Σερβίας, γιατί διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία… Θυμάμαι ακόμα τον πρόεδρο των δικηγόρων Αλβανίας Κλεάνθη Κότσι, που τον Ιούνιο του 1995 στη Θεσσαλονίκη μάς έλεγε: «Εμείς είμαστε σαν παιδιά 5-6 χρονών… Η Ελλάδα πρέπει να μας πιάσει από το χέρι και να μας πάει στη δημοκρατία και την Ευρώπη». Θυμάμαι, τέλος, ένα βράδυ στα γραφεία του δικηγορικού συλλόγου Βελιγραδίου εν όψει διεθνούς δικηγορικού συνεδρίου συνάντηση δικηγόρων από Κροατία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Σκόπια κ.λπ., που αναπολούσαν τις καλές μέρες που ήταν ενωμένοι στο πλαίσιο της Γιουγκοσλαβίας και το πώς διαλύθηκε αυτή…
Καρπός αυτών των εμπειριών μου ήταν κάποιες προτάσεις σε αρμόδιους φορείς για ανάπτυξη πρωτοβουλιών (ελάχιστες προτάσεις υλοποιήθηκαν), ομιλίες μου σε συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και 2-3 βιβλία που έγραψα. Τα θυμήθηκα όλα αυτά με αφορμή πρόσφατες συζητήσεις με φίλους από Τίρανα, Σκόπια, Βελιγράδι, που όλοι μου επεσήμαναν την ανασφάλεια και ρευστότητα στα δυτικά Βαλκάνια, όπου ακόμα γίνονται συζητήσεις για αλλαγές συνόρων και δημιουργία νέων κρατών, ενώ είναι πάντα υπαρκτός ο κίνδυνος εθνοφυλετικών συγκρούσεων.
Κατ’ επανάληψη από αυτή τη στήλη, επισημαίνοντας όσα γίνονται στη βαλκανική μας γειτονιά, έχουμε τονίσει ότι όλες οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων έχουν κοινό όραμα την ευρωπαϊκή προοπτική και ίσως αυτό το κοινό όραμα, σε συνδυασμό με παροχή βοήθειας και τεχνογνωσίας για εκσυγχρονισμό των θεσμών τους με περιορισμό της διαφθοράς, για να αποκτήσουν ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς, οδηγήσει σε άμβλυνση των διαφορών, σε κατανόηση και ανοχή του διαφορετικού και σε εμπέδωση κλίματος φιλίας και συνεργασίας στην περιοχή. Δυστυχώς η Ε.Ε. δεν δείχνει να βιάζεται (αφήνοντας πρωτοβουλία κινήσεων στις ΗΠΑ) κι έτσι δεν δέχθηκε να υπάρχει δέσμευση ότι μέχρι το 2030 θα ενταχθούν όλες αυτές οι χώρες στην Ε.Ε., με αποτέλεσμα να παρατείνεται το κλίμα ρευστότητας στην περιοχή με κίνδυνο απρόβλεπτων εξελίξεων…
Με αυτή την κατάσταση επισημαίνω ότι δίνεται η δυνατότητα στην Ελλάδα να πάρει πρωτοβουλίες, να προβάλει την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής και με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες να λειτουργήσει σταθεροποιητικά στην ευρύτερη περιοχή καλλιεργώντας κλίμα άμβλυνσης των αντιθέσεων, ανοχής του διαφορετικού, και φιλίας και συνεργασίας. Αυτό αντανακλαστικά θα αναδείξει τη χώρα μας σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή, θα την αναβαθμίσει στην Ε.Ε., αλλά και θα ενισχύσει τη γενικότερη αποτρεπτική ισχύ της.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
