Του Γιώργου Χατζηδημητρίου
Τη δεύτερη φορά είχα ήδη πάρει το βάπτισμα του πυρός -και τι πυρός, διά πυρός και σιδήρου περάσαμε…- και το αντιμετώπισα περισσότερο στωικά. Όχι πως δεν είχα το άγχος μου για τον γιο, αλλά, όσο να πεις, η κατάσταση ήταν περισσότερο διαχειρίσιμη. Είχα πείσει τον εαυτό μου ότι θα αποτύχει κι όταν είδα ότι, όπως έγραψε, μπορούσε να χτυπήσει χαλαρά όποια σχολή γούσταρε, το γιόρτασα δεόντως.
Όταν έδινε η θυγατέρα μου, όμως, το πράγμα πήρε σχεδόν μεταφυσική διάσταση. Χαράματα Παρασκευής, έπειτα από σκληρή μέρα στη δουλειά και μερικά ποτά στο μπαρ, τράβηξα χειρόφρενο έξω από τον Ιερό Ναό της Αγίας Φωτεινής στη Νέα Σμύρνη και στάθηκα σιωπηλός σε μια κόχη. Άναψα ένα κεράκι, προσευχήθηκα να πάνε όλα καλά και μετά τράβηξα γραμμή για σπίτι. «Άντε, Χρυσανθιώ… Να τελειώσεις με το καλό τις εξετάσεις, να ξαναγίνουμε άθεοι» λέω της θυγατέρας μου και μπήκαμε γελώντας στο αυτοκίνητο γραμμή για το εξεταστικό κέντρο, όπου άρχιζε με έκθεση.
Καταλαβαίνω από πρώτο χέρι την αγωνία όλων των παιδιών και όλων των γονιών αυτές τις ημέρες, που βρίσκονται κυριολεκτικά κρεμασμένοι «στα κάγκελα» προσπαθώντας να μαντέψουν πώς τα πήγε το βλαστάρι τους από το ύφος και τις γκριμάτσες. Προσωπικά, είχα αποφύγει αυτήν την επιλογή για να μην προσθέσω κι άλλος βάρος – δεν το ήθελαν ούτε τα παιδιά μου.
Γελώ όμως κάθε φορά που ακούω παιδαγωγούς, ψυχολόγους και συναφείς ειδικότητες, από τα χρόνια που έδινα κι εγώ εξετάσεις (θυμίζω ότι τότε δίναμε πανελλαδικές και στη Β’ Λυκείου κι ίσως γι’ αυτό η τότε υπουργός Παιδείας, η Φάνη Πάλλη – Πετραλιά, να μας είχε χαρακτηρίσει «πειραματόζωα») να συμβουλεύουν: «Χαλαρώστε! Μια μάχη είναι μόνο. Δεν χάθηκε ο κόσμος. Έχετε όλη τη ζωή μπροστά σας».
Δεν είναι καθόλου έτσι. Το τρισάθλιο εκπαιδευτικό σύστημα έχει αποθεώσει τις εξετάσεις, οι οποίες βαθμηδόν απέκτησαν υπαρξιακό χαρακτήρα. Για ουσιαστική γνώση ούτε λόγος, αφού στα χρόνια που θυμάμαι δεν πέρασε ούτε ένας υπουργός που να μην προκάλεσε ζημία πάνω στον ζήλο του «να μάθει μπαρμπερική στου κασίδη το κεφάλι», όπως θα ’λεγε κι ο Κολοκοτρώνης.
Τα φροντιστήρια αρχινάνε τώρα από την Α’ Λυκείου, εντείνονται την επομένη κι απογειώνονται στη χρονιά της δοκιμασίας. Μετά το Πάσχα οι σχολικές αίθουσες είναι άδειες. Τσαλακωμένα τα άτυχα νιάτα της πατρίδας καίνε τα τρυφερά φτερά τους στην άχαρη διαδρομή σπίτι – σχολείο – φροντιστήριο και πάλι πίσω, ζώντας μια αδιέξοδη εφηβεία, που τελεί υπό καταστολή και δεν βρίσκει πού να ξεσπάσει. Αυτοί που πέφτουν από τα σύννεφα με τη βία των ανηλίκων ας το μετρήσουν.
Θωρώ με μεγάλη αγάπη και συμπόνοια τα νέα παιδιά στο τραμ, όπου, αντί να ερωτοτροπούν ή να τιτιβίζουν αμέριμνα, συζητάνε για τριτοβάθμιες εξισώσεις, διαφορικό λογισμό ή για κάτι SOS στον Πλούταρχο και τον Θουκυδίδη, τους οποίους -ειδικά- ανάθεμά με αν καταλαβαίνουν.
Συνελόντι ειπείν, η Παιδεία γίνεται μια όλο πιο ακριβή υπόθεση. Ο Μητσοτάκης, πιστός στη λογική του καπιταλισμού της βίας που εχθρεύεται την κοινωνική κινητικότητα, προωθεί συστήματα όπου τα παιδιά των ολίγων θα προχωρούν με το βαλάντιό τους και τα παιδιά από το Περιστέρι θα γίνονται ψυκτικοί… με την αξία τους!
Ο κυρ-Γιάννης: Ταξιτζής, μεροκαματιάρης. Κάθε πρωί στις 5:30, σηκώνεται, ενώ η κυρά του κοιμάται, μην σου πω ότι ροχαλίζει κιόλας.
Αρχίζει το μαγγανοπήγαδο για τον Γιάννη. Κούρσα στην κούρσα, αεροδρόμιο μια φορά, και μετά από 14ωρο και μερικές δεκάδες ευρώ, γύρνα ψόφιος σπίτι.
Εκεί το χάος. Η γυναίκα του έχει φτιάξει τα νύχια της και δεν μπόρεσε να μαγειρέψει. Ας παραγγείλει delivery ο Γιαννάκης… Εξάλλλου έχει «Σασμό» απόψε και η κυρά δεν σηκώνει μύγα.
Από την άλλη, η κόρη του, παρατηρεί ο κυρ-Γιάννης, έχει ένα ακόμη τατουάζ και ένα ακόμη σκουλαρίκι. Με ροζ, πανκ μαλλί. Την τελευταία φορά που τόλμησε να πει κάτι ο κυρ-Γιάννης, έπεσαν πάνω του σαν ύαινες, μάνα και κόρη. Ρε Κωστάκη, πες κάτι, είπε ο κυρ-Γιάννης στον υιό του. Αλλά τι λέμε τώρα; Αυτός και αν είχε σκουλαρίκια. Άσε που τον περισσότερο χρόνο ήταν τίγκα στη μαστούρα και ζητούσε γλυκά από την μάνα του. «Ότι θέλει ο κανακάρης μου», έλεγε η μάνα, «μην ακούς τον μουρτζούφλη τον πατέρα σου. Από αυτόν προκοπή δεν είδαμε…».
Σε απόγνωση ο κυρ-Γιάννης, κλείνει τα μάτια του σε μια γωνιά, μακριά από τη τοξική βαβούρα της «οικογένειας» και θυμάται, αναπολεί…. Το 1978, όταν μικρό παιδί στο χωριό, είδε τον Κέμπες και τον Βαν Μπάστεν στην ασπρόμαυρη, σε περιγραφή Διακογιάννη. Το 1980, ακόμη ασπρόμαυρη, το EURO του 80 και τον Μαύρο. Μετά, τον Γκάλη τον Θεό. Όλα, τότε, του φαινόντουσαν κοντά, προσιτά, λες και ο Θεός μοίραζε δώρα, ελπίδες, όνειρα.
Ξαφνικά μια διαπεραστική φωνή διακόπτει το όνειρο: Γιάννηηη!! Μπρος, όρθιος!!! Πρέπει να δω το Σασμό!
Τινάζεται ο Γιάννης, μουρμουράει κάτι «χριστοπαναγίες», αρπάζει το πανωφόρι του και πάει προς την εξώπορτα. «Που πας;» τσιρίζει η γυναίκα του, τύφλα να έχει η Βασιλειάδου. «Στο διάολο, που είμαι ήδη», ψιθυρίζει ο κυρ-Γιάννης και κλείνει την πόρτα πίσω του.
Δεν θέλει να γυρίσει. Αλλά πρέπει. Και δώστου πάλι καταπίεση και δυστοπία. Μέχρι που, είτε ο καρκίνος θα τον απελευθερώσει, είτε θα ξεσπάσει και όποιον πάρει ο Χάρος. Αυτή είναι η μοίρα του κάθε κυρ-Γιάννη….
Κι όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.
Πράγματι το ελληνικό σχολείο είναι απωθητικό για τον μαθητή.
Και είναι απωθητικό γιατί το γενικό λύκειο έχει έχει γίνει συνώνυμο των πανελλαδικών όπου τα περισσότερα παιδιά έρχονται να ικανοποιήσουν προσδοκίες ξένες, όχι δικές τους αλλά των γονιών από την μία και των κανόνων ιεραρχίας της κοινωνίας από την άλλη, όπου ο πανεπιστημιακός τίτλος σπουδών έχει αντικαταστήσει στο κοινωνικό πεδίο τους παλαιότερους τίτλους ευγενείας.
Βλέπουμε γονείς να κρέμονται από τα κάγκελα των σχολείων, γονείς που θεωρούν πως έκαναν το καθήκον τους απέναντι στα παιδιά τους πληρώνοντας κάποιο φροντιστήριο ενώ ταυτοχρόνως απαξίωναν το δημόσιο σχολείο.
Γονείς που δεν τους είδαν ποτέ τα παιδιά τους να κρατούν ένα βιβλίο μέσα στο σπίτι αλλά απαιτούν από αυτά να διαβάζουν νύχτα μέρα για τις εξετάσεις.
Γονείς που δεν πάτησαν μια φορά στο σχολείο να ρωτήσουν πως “τα πάει” το παιδί τους.
Γονείς, που εμείς οι εκπαιδευτικοί, διακρίνουμε στην συμπεριφορά των παιδιών τους, τι λένε και τι πιστεύουν για το δημόσιο σχολείο.
Γονείς που σπίτι βλέπουν Σκάι και πιστεύουν πως αν περάσει το καμάρι τους σε κάποια σχολή αυτό οφείλεται στο φροντιστήριο ενώ αν αποτύχει φταίει σίγουρα ο τεμπέλης ο καθηγητής και πρέπει επιτέλους να μπει η αξιολόγηση στα σχολεία.
Γονείς αδιάφορους ουσιαστικά που μεταφέρουν την ευθύνη τους στους άλλους.
Και αυτοί οι γονείς μεταφέρουν στα παιδιά τους τον τρόπο σκέψης τους.
Πιστεύουν πως το καμάρι τους αξίζει να έχει και κότερα και ελικόπτερα αδιαφορώντας για τα μυαλά που θα έχει διαμορφώσει ως ενήλικας, άλλωστε και αυτοί τα ίδια μυαλά έχουν.
Φυσικά υπάρχουν και οι άλλοι γονείς, η μειοψηφία.
Αυτοί που ρωτάνε με ενδιαφέρον, που την άνοιξη της τελευταίας χρονιάς του λυκείου έχουν πλέον σχέση εμπιστοσύνης με τον εκπαιδευτικό που είχε το παιδί τους για τρία χρόνια και πλέον ξέρουν και τα δυνατά και τα αδύνατα στοιχεία του ως μαθητή, που θα ακούσουν την αλήθεια με ανοιχτά αυτιά και όχι μισολογα.
Άλλωστε ο μισθός του καθηγητή δεν εξαρτάται από το αν θα πει την αλήθεια ή οχι και για αυτό την λέει σε αντίθεση με το φροντιστήριο.
Είναι όλοι άξιοι και ικανοί στο δημόσιο σχολείο;
Ούτε κατά διάνοια.
Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που ως μαθητές ήταν του “δέκα” αλλά είχαν τα απαραίτητα τυπικά προσόντα για να τρυπώσουν.
Υπάρχουν και άλλοι που μπορούν, αλλά κάπου θολώνει ο ρόλος τους αφού ακροβατούν σε δύο ρόλους, αυτόν του καθηγητή του σχολείου και τον άλλο, αυτό του φροντιστή στα κρυφά.
Ή ίσως και όχι τόσο κρυφά.
Υπάρχουν και εκείνοι που γνωρίζουν άρτια το αντικείμενο τους και έχουν κάθε καλή διάθεση αλλά δεν μπορούν να διαχειριστούν την τάξη.
Υπάρχουν και οι, με την κακη έννοια, δημόσιοι υπάλληλοι.
Όλα όμως όσα αναφέρονται παραπάνω δεν είναι παρά συμπτώματα της πραγματικής παθογένειας: η κοινωνία δεν θεωρεί το δημόσιο σχολείο ως μια κορυφαία κοινωνική κατάκτηση και την απόκτηση παιδείας από τις νέες γενιές ως το σημαντικότερο εφόδιο για την επιβίωση της.
Υ.γ. Αν και δάσκαλος μίλησα ολίγο και σαν γιατρός, οπότε σίγουρα εξασφάλισα τον τίτλο του μωρότερου όλων. Παρόλα αυτά πιστεύω πως αν η κοινωνία πάρει το δημόσιο σχολείο υπό την προστασία της και απαιτήσει να αρθεί στο ύψος που επιβάλει η αποστολή του τότε θα μπουν οι βάσεις για την επιβίωση μας ως κοινωνία και ως έθνος.
Θα σας διηγειθω μια παλιά ιστορία.αρχες του 2001 σε συνέδριο σε πόλη της Γαλλίας.ειχα γνωριστεί με Γάλλο συνάδελφο και μέρος της συζήτησης έγινε για το εκπαιδευτικό σύστημα στην ελλαδα του έλεγα λοιπόν ότι τα παιδιά στην ελλαδα μετά το σχολείο πάνε σε ιδιωτικά φροντιστήρια όλο το απόγευμα.Ο Γάλλος για λίγα λεπτά δεν μίλαγε και μετά μου λέει. ΚΡΙΜΑ ΠΟΣΟ ΛΥΠΑΜΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ. Μα τα παιδιά δεν έχουν κανένα πρόβλημα, του λέω απλά στο ιδιωτικό.φροντιστηριο ισωςμαθαίνουν αυτά που δεν μαθαίνουν στο σχολείο.επι μια ώρα.μου έλεγε ne pas possible.τελικα είμαστε η χώρα του ne pas possible.
“Ο Μητσοτάκης …. προωθεί συστήματα όπου τα παιδιά των ολίγων θα προχωρούν με το βαλάντιό τους και τα παιδιά από το Περιστέρι θα γίνονται ψυκτικοί… με την αξία τους!”
Θα είχε ενδιαφέρον μια συζήτηση με κάποιον αυτής της προσέγγισης. Αφού όμως πρώτα συμπληρώσει 35 έτη εργασίας με εφόδιο το πτυχίο από το βαλάντιό του. Κι επειδή είμαστε κοντά συνομήλικοι, στην προκειμένη περίπτωση είναι πολύ δύσκολο ως αδύνατο πριν τα 90 του.
Υ.Γ. Το πιθανότερο είναι πως ευελπιστεί ότι μέχρι τότε θα είναι ακόμα βουλευτής κάποιου κόμματος!