Του Δημήτριου Νικ. Δασκαλάκη*
Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα «βασανιστικής» αναμονής το περιβόητο Προεδρικό Διάταγμα που καθορίζει τη διαδικασία ηλεκτρονικής έκδοσης και χορήγησης του προσωπικού αριθμού του πολίτη. Το «ηλεκτρονικό φρούτο» του προσωπικού αριθμού δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην ελληνική κοινωνία, αλλά είχε προηγηθεί η κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία από τον πρώην υπουργό Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης (και νυν υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών) Κυριάκο Πιερρακάκη, ο οποίος είχε σπεύσει να μυήσει τους Έλληνες πολίτες στα «απόκρυφα μυστήρια» του νέου θαυμαστού ψηφιακού εικονικού κόσμου.
Ο περιζήτητος υπουργός, πριν από τρία χρόνια, είχε παραχωρήσει συνέντευξη στο ραδιόφωνο του Σκάι 100.3 και στον δημοσιογράφο Άρη Πορτοσάλτε, προαναγγέλλοντας την ψηφιακή εφαρμογή του Ενιαίου Αριθμού του Πολίτη, σημειώνοντας με έμφαση ότι θα αντικαταστήσει τον ΑΦΜ, τον ΑΜΚΑ και τον αριθμό της αστυνομικής ταυτότητας.
Επίσης, είχε διευκρινίσει ότι ο πολίτης θα είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει ένα μοναδικό δωδεκαψήφιο αριθμό που θα αποτελείται από τον ΑΦΜ συν τρία ψηφία μπροστά από τον ΑΦΜ και αυτός ο αριθμός θα εγγραφεί στις νέες ταυτότητες. Μάλιστα, ο κ. Πιερρακάκης είχε δηλώσει με βεβαιότητα, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο παρερμηνείας για την επερχόμενη ολοκληρωτική ψηφιοποίηση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας, ότι «η πιο ουσιαστική ταυτότητα είναι η ταυτότητα που έχουμε για τις ψηφιακές υπηρεσίες, όλα γίνονται ψηφιακά πλέον».
ΕΚΑΜ
Βέβαια, η πρώτη κυβερνητική πράξη κρατικής επιβολής ενός μοναδικού προσωπικού αριθμού για κάθε πολίτη ανατρέχει στο μακρινό 1986, οπότε η ελληνική Πολιτεία επιχείρησε να επιβάλει ένα νέο εθνικό σύστημα ηλεκτρονικής – ψηφιακής ταυτοποίησης, προσπαθώντας και τότε να αποσπάσει την πολυπόθητη συναίνεση των πολιτών με το ίδιο δόλωμα, που επαναφέρει και σήμερα, δηλαδή την αποφυγή της ταλαιπωρίας των πολιτών στις συναλλαγές τους με τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Συνεπώς η παρακολούθηση των πολιτών μέσα από ένα κεντρικό σύστημα ελέγχου εκδηλώθηκε για πρώτη φορά, έστω και σε εμβρυακή μορφή, με την ψήφιση του ν. 1599/1986 που όριζε τις προϋποθέσεις για την έκδοση δελτίου ταυτότητας, καθιερώνοντας τον Ενιαίο Κωδικό Αριθμό Μητρώου (ΕΚΑΜ) για κάθε Έλληνα πολίτη που σχηματιζόταν από 13 ψηφία και σύμβολα (καταργήθηκε αργότερα με το άρθρο 6 του ν. 1988/1991).
Η νομοθετική εισαγωγή του ΕΚΑΜ καταγράφεται ως η πρώτη σοβαρή απόπειρα συστηματικής αριθμοποίησης του ανθρώπινου προσώπου. Εν συνεχεία, με τον ν. 3979/2011 θεσπίστηκε το νομοθετικό πλαίσιο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ενώ, τέλος, με τον νόμο 4727/2020 εισάγεται στην έννομη τάξη ο «Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης», με σκοπό να συγκροτηθεί η απαραίτητη θεσμική και νομοθετική βάση, επί της οποίας θα εδραιωθεί το ψηφιακό κράτος κατά την τρέχουσα δεκαετία.
Εν έτει 2025, τη σκυτάλη της ενημέρωσης του ελληνικού λαού παραλαμβάνει ο νυν υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου, ο οποίος περιφέρεται σαν την άδικη κατάρα στις τηλεοράσεις, παπαγαλίζοντας το «ποιηματάκι του» ότι ο προσωπικός αριθμός συνιστά τη μεγαλύτερη διοικητική μεταρρύθμιση από καταβολής του νεοελληνικού κράτους, που φιλοδοξεί να εκμηδενίσει το άγος της γραφειοκρατίας, ενώ θα συμβάλει στην εκκαθάριση των μητρώων της Δημόσιας Διοίκησης, ανακουφίζοντας τους πολίτες από κάθε άσκοπη μετακίνηση και ταλαιπωρία.
Οι απαίσιοι κυβερνητικοί προπαγανδιστές, «φορώντας» το γλυκό τους χαμόγελο, επιδιώκουν να παρασύρουν μαζικά τους Έλληνες πολίτες στην παγίδα της αριθμοποίησης, μέσω ενός κατάλληλα δομημένου, παραπειστικού, επικοινωνιακού αφηγήματος.
Το αφήγημα της νεοταξίτικης εξουσίας θα υποβαθμίσει τη σημασία του κινδύνου της ψηφιακής επιτήρησης και θα την εμφανίσει ως «ασήμαντη παράπλευρη» απώλεια στον πόλεμο κατά της γραφειοκρατίας ή ως «παραξενιά των ψεκασμένων», και πάντως όχι ως τρομακτική απειλή της ανθρώπινης ελευθερίας. Οι «έξυπνοι» προπαγανδιστές της ψηφιοποίησης θα κομπορρημονούν, λέγοντας ότι «οι συναλλαγές μας ήδη συντελούνται ηλεκτρονικά, και επομένως δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε». Συγχρόνως, με περισπούδαστο ύφος θα διαλαλούν τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού, υποστηρίζοντας ότι «κερδίζουμε σε ταχύτητα, ασφάλεια και ποιότητα από την απλούστευση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, την αποφυγή της ταλαιπωρίας στις δημόσιες υπηρεσίες και την πάταξη της διαφθοράς».
Δηλαδή με άλλα λόγια, η παμπόνηρη εξουσία, χαμογελώντας τρυφερά στον βρεφοποιημένο πολίτη του 21ου αιώνα, θα του προσφέρει ως αντάλλαγμα για τη συναίνεσή του στο ηλεκτρονικό του φακέλωμα την προσωπική διευκόλυνση και την εξοικονόμηση χρόνου για να ασχοληθεί με την οικογένειά του, ενώ εκείνη την ίδια στιγμή θα διεισδύει ανενόχλητη στα άδυτα της προσωπικής του ζωής, αντλώντας και καταγράφοντας στοιχεία, δεδομένα και πληροφορίες που διαρκώς θα εμπλουτίζονται με σκοπό την αρτιότερη επεξεργασία και διαμόρφωση του ατομικού του προφίλ.
ΤΟ ΝΕΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ
Στην πραγματικότητα, δηλαδή, το κράτος επιδιώκει με την θεσμοθέτηση του προσωπικού αριθμού να υλοποιήσει τη βαθύτερη επιδίωξή του, που συνίσταται στην απόκτηση του ελέγχου της ζωής των ανθρώπων και τη χειραγώγησή τους, μέσω ενός συγκεντρωτικού συστήματος συλλογής, καταχώρισης, αποθήκευσης και επεξεργασίας των προσωπικών τους δεδομένων.
Ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, μιλώντας στο συνέδριο Masters of Digital του οργανισμού «Digital Europe» με θέμα «Europe 2030: A Digital Powerhouse», που πραγματοποιήθηκε πέρυσι στις Βρυξέλλες, υπογράμμισε την ανάγκη «να ανοίξουμε τα δεδομένα μας», συμπληρώνοντας ότι «πρέπει να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα για όλες αυτές τις νέες εταιρίες που χρειάζονται δεδομένα», προσθέτοντας ότι «τα δεδομένα είναι το νέο πετρέλαιο».
Από την πιο πάνω απροσδόκητα ειλικρινή δήλωση του κ. υπουργού εγείρεται μείζον ζήτημα προστασίας και ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων που διακινούνται σε τεράστιες ποσότητες στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες του ψηφιακού Δημοσίου, καθώς κρίνεται πολύ πιθανό τρίτα μη εξουσιοδοτημένα πρόσωπα, όπως π.χ. νέες εταιρίες, οι οποίες ανταγωνίζονται στην εξόρυξη του «νέου πετρελαίου», δηλαδή στην αναζήτηση και τη λήψη δεδομένων, είτε να οικειοποιηθούν παράνομα στοιχεία και πληροφορίες είτε να αποκτήσουν έναντι ανταλλάγματος αθέμιτη πρόσβαση στις βάσεις ψηφιακών τομέων και δεδομένων των πολιτών.
Εξάλλου, δεν έχει ακόμη κοπάσει ο κοινωνικός θόρυβος από τη δημοσιοποίηση του σκανδάλου της τηλεκπαίδευσης, που συντάραξε την εκπαιδευτική κοινότητα και αφορούσε την παράνομη συλλογή, την εκμετάλλευση και τη διαβίβαση προσωπικών δεδομένων 1,2 εκατομμυρίων εκπαιδευτικών και μαθητών από τη συμβεβλημένη με το Ελληνικό Δημόσιο εταιρία Cisco.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας διαπιστώθηκαν ουκ ολίγες παραβιάσεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας που συνδέονται με την ασφάλεια και την προστασία των προσωπικών δεδομένων μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών. Μάλιστα, σύμφωνα με την οριστική απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα καταλογίζονται στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας σημαντικές και πολλαπλές παραβάσεις του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων, που αφήνουν έκθετη προσωπικά την τότε υπουργό, κ. Κεραμέως.
ΣΚΛΑΒΙΑ
Οφείλουμε να επισημάνουμε στους πολίτες ότι με την καθιέρωση ενός ενιαίου κωδικού αριθμού, δηλαδή του προσωπικού αριθμού, επιτυγχάνονται η ενοποίηση και η διαλειτουργικότητα όλων των κρατικών μητρώων (Φορολογικό, Ασφαλιστικό, Μητρώο Αστυνομίας κ.λπ.) και η ηλεκτρονική διασύνδεση μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων του Δημοσίου και των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.
Συνεπώς, κάθε κακόβουλη Αρχή ή υπηρεσία αποκτά την τεχνική δυνατότητα να ελέγχει και να παρακολουθεί τη ροή των πάσης φύσεως προσωπικών, επαγγελματικών, οικονομικών, τραπεζικών, ιατρικών και καταναλωτικών πληροφοριών και δεδομένων των πολιτών. Έτσι, όμως, διαμορφώνεται μια εφιαλτική συνθήκη αφόρητου ψηφιακού ελέγχου και παρακολούθησης των ανθρώπων, που οδηγεί αυτομάτως στο πλήρες και ολοκληρωτικό ηλεκτρονικό φακέλωμα των πολιτών, ενώ κάθε έννοια ιδιωτικότητας εξαφανίζεται και η προσωπική ζωή του πολίτη καθίσταται διάτρητη και απόλυτα διαφανής.
Συμπερασματικά, υπογραμμίζουμε ότι η ακάθεκτη ψηφιοποίηση κάθε πεδίου της ανθρώπινης δραστηριότητας παρέχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, όχι μόνο στα αυταρχικά καθεστώτα, αλλά και στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., των οποίων οι κυβερνήσεις έχουν απολέσει τη δημοκρατική τους νομιμοποίηση, να εγκαθιδρύσουν ένα πανοπτικό μοντέλο ψηφιακής διακυβέρνησης, που όμως θέτει υπό αμφισβήτηση το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής και εγείρει σημαντικά ζητήματα ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.
Στο πλαίσιο μιας κοινωνικής οργάνωσης, που θα κυριαρχούν οι εξελιγμένες μέθοδοι ψηφιακής επιτήρησης, η διαβίωση των πολιτών ελάχιστα θα διαφέρει από την κράτηση σε αόρατη ψηφιακή φυλακή, στην οποία οι άνθρωποι θα περιφέρονται μονόχνωτοι, ανελεύθεροι, καταθλιπτικοί και αποπροσωποποιημένοι, καθώς προτίμησαν να εκχωρήσουν στους κομπάρσους της ζωής, δηλ. στους πολιτικούς, την προσωπική τους βούληση και αυτονομία, επιλέγοντας να ζήσουν στην «ασφάλεια» της αριθμοποιημένης τους σκλαβιάς.
*Δικηγόρος Αθηνών
