To πετράδι του στέμματος

Του Μανώλη Κοττάκη

Σημαία έχει κάνει την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων η κυβέρνηση. Λάβαρο την κατάργηση της μονιμότητας. Η σκοπιμότης των καθυστερημένων πρωτοβουλιών της έπειτα από έξι χρόνια παραμονής στην εξουσία είναι προφανής: Σε όλο τον αστικό κόσμο οι έννοιες «αξιολόγηση» και «κατάργηση της μονιμότητας» είναι εξαιρετικώς δημοφιλείς. Συσπειρώνουν.

Σε όλους τους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα, που καθημερινά γνωρίζουν την πίεση της αξιολόγησης και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της εφαρμογής της ευέλικτης εργατικής νομοθεσίας και της απόλυσης, οι μεταρρυθμίσεις αυτές, αν γίνουν, αποπνέουν ενός είδους δικαιοσύνη. Γι’ αυτό και χαιρετίζονται επί της αρχής.

Ωστόσο, καμιά φορά τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Τις τελευταίες ημέρες δέχομαι τηλεφωνήματα αγανάκτησης από αγανακτισμένους νεοδημοκράτες υπαλλήλους του στενού δημόσιου τομέα, υπουργείων, οργανισμών και νομικών προσώπων, οι οποίοι μου περιγράφουν καταρχάς πόση αξιοκρατία έχουν «ζήσει» στο πετσί τους αυτά τα χρόνια που κυβερνά η παράταξή μας μέσα στις υπηρεσίες τους. Μου αποστέλλουν μάλιστα και σχετικές εγκυκλίους μη εφαρμογής της αξιοκρατίας. Απ’ ό,τι φαίνεται, ο Μάκης Βορίδης «αρίστευσε».

Με ρωτούν οι άνθρωποι κι εγώ με τη σειρά μου απευθύνω τα ερωτήματά τους προς τον αξιότιμο κύριο πρωθυπουργό που απειλεί με στέρηση μισθού αυτούς τους ανθρώπους αν δεν δεχθούν να αξιολογηθούν. Τους φοβερίζει δηλαδή. Ρωτούν: «Βεβαίως και να αξιολογηθούμε. Είμαστε φιλελεύθεροι και πιστεύουμε βαθιά στην αξιοκρατία. Αλλά πες μας ειλικρινά: Αν είχες πτυχίο πανεπιστημίου, θα δεχόσουν να σε αξιολογήσει ένας απόφοιτος λυκείου; Διότι στον ασφαλιστικό οργανισμό όπου εργαζόμαστε αυτό θα συμβεί! Θα μας αξιολογήσουν υπάλληλοι κατηγορίας ΔΕ (Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση). Στις τοποθετήσεις που έγιναν το 2021 επελέγησαν προϊστάμενοι απόφοιτοι λυκείου». Το ακούτε, κύριε πρωθυπουργέ; Γενικοί διευθυντές λυκείου.

Ο άνθρωπος, γεμάτος οργή, δεν σταμάτησε να μου μιλάει με παράπονο, νεοδημοκράτης, για όποια αξία έχει αυτό για τον κύριο Μητσοτάκη: «Το 2021 έγιναν στην υπηρεσία μας τοποθετήσεις κατά το δοκούν. Χωρίς έλεγχο. Έμειναν έξω από θέσεις ευθύνης πτυχιούχοι και μεταπτυχιακοί που έκαναν αναπλήρωση και αντικαταστάθηκαν από υπαλλήλους με πειθαρχικά παραπτώματα στην πλάτη τους, από υπαλλήλους που ήταν προϊστάμενοι σε τμήματα-φαντάσματα, από υπαλλήλους που δεν είχαν καν θέση».

Εάν είναι ακριβή όλα τα παραπάνω και έχουν παραβιαστεί βαναύσως οι εγκύκλιοι για τις προαγωγές, η συζήτηση για την αξιολόγηση θα έχει προεκτάσεις και εμβαθύνσεις διόλου ευχάριστες. Θα φθάσουμε στην καρδιά του επιτελικού κράτους. Και το σάπιο που θα αναδυθεί από εκεί μέσα ενδεχομένως δεν θα αρέσει πιθανόν σε όλους όσοι είχαν τη φαεινή ιδέα να πάρουν τον βούρδουλα και να απειλούν τον κόσμο με στερήσεις μισθών.

Η συζήτηση για την αξιολόγηση και για την άρση της μονιμότητας θα έχει επίσης προεκτάσεις γιατί, σε αντίθεση με το παρελθόν, το κέντρο βάρους του κράτους έχει μεταφερθεί στις ανεξάρτητες Αρχές, εκεί, ναι, δεν πρέπει να υπάρχει μονιμότητα, και στις ΔΕΚΟ. Στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (ΝΠΙΔ), όπου οι συμβάσεις είναι αορίστου χρόνου και θεωρητικά δεν υπάρχει μονιμότητα.

Εκεί όπου υπάρχουν τεράστια οικονομικά αντικείμενα και συμβάσεις δισεκατομμυρίων. Εκεί όπου γίνονται χιλιάδες τριγωνικές προσλήψεις κρυπτομετακλητών δημοσίων υπαλλήλων: Τους προσλαμβάνουν ΔΕΚΟ και ιδιωτικές εταιρίες και τους «διαθέτουν» σε γραφεία κυβερνητικών αξιωματούχων. Στον σκληρό δημόσιο τομέα σήμερα δεν υπάρχουν τόσο πολλά να συζητήσεις όσο στο παρελθόν.

Πολλές λειτουργίες γίνονται εκχώρηση σε ιδιώτες (out sourcing – Το Ταμείο Εθνικής Οδοποιΐας αντικαταστάθηκε από τους παραχωρησιούχους) ή στο e-gov (oι πολίτες σπανίως εισέρχονται πλέον σε εφορίες, πρωτοδικεία κ.λπ., καθώς όλα γίνονται ηλεκτρονικά), ενώ όλες τις συμβάσεις με μεγάλο οικονομικό αντικείμενο τις υπογράφουν οι υπηρεσιακοί γενικοί γραμματείς.

Οι απευθείας διοριζόμενοι και απευθυνόμενοι στο Μέγαρο Μαξίμου. Το επιτελικό κράτος έχει καταργήσει πλήρως την ιεραρχία. Μόνο σε συγκεκριμένους τομείς (νοσοκομεία, πολεοδομίες, ασφαλιστικούς οργανισμούς) υπάρχει φυσική επαφή του πολίτη με τον υπάλληλο. Η συζήτηση για την αξιολόγηση και τη μονιμότητα θα θέσει, τέλος, δύο κομβικά ερωτήματα. 

Το πρώτο: Πώς να αξιολογήσει το κράτος ο πολίτης, όταν το κράτος έχει αποσυρθεί και δεν υπάρχει; Σε όλη την επικράτεια έχουν κλείσει την τελευταία εξαετία σχολεία, εφορίες, αστυνομικά τμήματα, ταχυδρομεία, ειρηνοδικεία, τράπεζες, στρατόπεδα. Αναζητούνται ίχνη ζωής. Ο πολίτης ταξιδεύει και πληρώνει τον κούκο αηδόνι για να κάνει μια αποποίηση κληρονομιάς. Για να έχει σχολείο το παιδί του. Για… Για… Είναι σίγουρη η κυβέρνηση ότι επιζητεί αυτή την αξιολόγηση; 

Το δεύτερο: Το κράτος ομολογεί την αδυναμία του να είναι αμερόληπτο να κάνει διορισμούς, να χτυπά τη φοροδιαφυγή, να εγγυάται τις ατομικές ελευθερίες των Ελλήνων, και γι’ αυτό ιδρύει συνεχώς ανεξάρτητες και ρυθμιστικές Αρχές. Την ασφάλεια των τρένων δεν την εγγυάται το υπουργείο Μεταφορών, αλλά η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, όπως πληροφορηθήκαμε. Οι πολίτες δεν ψήφισαν Μητσοτάκη αλλά Τσιαπαρίκου. Τις προσλήψεις στο Δημόσιο δεν τις εγγυάται το αρμόδιο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, αλλά το ΑΣΕΠ. Την καταπολέμηση του μαύρου χρήματος η Αρχή Νομιμοποίησης Εσόδων. Αναφέρω τρία παραδείγματα.

Αν οι ανεξάρτητες Αρχές υποκαθιστούν το κεντρικό κράτος, τότε οι παλαιές διευθύνσεις που αντιστοιχούν σε αυτές πρέπει να κλείσουν. Και ο μεταρρυθμιστής πρωθυπουργός θα πρέπει να λύσει σχέσεις εργασίας, όχι να απειλεί με στερήσεις μισθών. Θα το κάνει; Στοιχηματίζω πως όχι.

Γιατί κατά βάση ο κύριος πρωθυπουργός αγαπά τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό. Τον κατά Πουλαντζά «κομπραδόρικο». Την αγαστή συνεργασία μεταξύ των μετρημένων στα δάκτυλα εθνικών πρωταθλητών της διαπλεκόμενης οικονομίας, των διεφθαρμένων μανδαρίνων της κρατικής νομενκλατούρας και της λαίμαργης πολιτικής. Στο μοντέλο αυτό οι μανδαρίνοι της νομενκλατούρας δεν περνούν ποτέ από αξιολόγηση.

Συμπέρασμα: Το πετράδι του στέμματος, η αξιολόγηση και η μονιμότητα, ίσως και να μην ακτινοβολεί τόσο όσο νομίζει ο πρωθυπουργός. Ο λάκκος κρύβει ενίοτε πολλές φάβες.