Του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου*
Η συζήτηση για το κοινωνικό κράτος δεν μπορεί να παραμένει εγκλωβισμένη σε θεωρητικά σχήματα ή λογιστικές προσεγγίσεις. Το κοινωνικό κράτος αποτελεί βασικό πυλώνα ενός δίκαιου και ανθεκτικού παραγωγικού μοντέλου. Χωρίς κοινωνική συνοχή, χωρίς ισχυρές δημόσιες δομές στην υγεία, στην παιδεία και την πρόνοια καμία οικονομία δεν μπορεί να προοδεύσει με βιώσιμο τρόπο.
Η Ελλάδα συνεχίζει να υστερεί σε καίριους τομείς κοινωνικής πολιτικής, με επιπτώσεις που επηρεάζουν όχι μόνο τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά αλλά και το ίδιο το επιχειρηματικό περιβάλλον.
Στην υγεία η δημόσια δαπάνη φτάνει μόλις το 5% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι σχεδόν 8%, ενώ σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία ξεπερνά το 9%. Οι αριθμοί αυτοί δεν είναι απλώς στατιστικά μεγέθη – αποτυπώνουν μια πραγματικότητα που πλήττει την ανταγωνιστικότητα και την ευημερία.
Στον τομέα της εκπαίδευσης, αν και το ποσοστό δημόσιων δαπανών προσεγγίζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (4% του ΑΕΠ), η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα του συστήματος παραμένουν ανεπαρκείς. Αντί η εκπαίδευση να λειτουργεί ως μοχλός κοινωνικής κινητικότητας, αναπαράγει ανισότητες – ένα φαινόμενο που επιδρά αρνητικά τόσο στην κοινωνία όσο και στην οικονομία.
Στην κοινωνική προστασία, παρότι η χώρα μας αφιερώνει περίπου το 25% του ΑΕΠ, η πλειονότητα αυτών των πόρων διοχετεύεται στις συντάξεις. Οι υπόλοιπες παροχές παραμένουν αποσπασματικές, χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό και με περιορισμένο κοινωνικό αντίκτυπο. Αντιθέτως, χώρες με ανεπτυγμένα κοινωνικά κράτη υλοποιούν προγράμματα που συνδυάζουν οικονομική στήριξη με πραγματικές ευκαιρίες κοινωνικής ενσωμάτωσης – πρόσβαση σε στέγαση, εργασία, υπηρεσίες φροντίδας.
Η μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα δεν είναι μόνο το ύψος των δαπανών, αλλά η ποιότητα, η αποτελεσματικότητα και η στοχοθεσία αυτών των πολιτικών. Πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική των προσωρινών ενισχύσεων και να χτίσουμε ένα σταθερό πλαίσιο κοινωνικής πολιτικής με ορίζοντα δεκαετίας, που δεν θα αλλάζει κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση.
Το αίτημα για ισχυρό κοινωνικό κράτος δεν είναι απλώς κοινωνικό – είναι και βαθιά οικονομικό. Ενα κράτος που επενδύει στην υγεία, στην παιδεία, στη στέγαση και την κοινωνική πρόνοια δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αύξηση της παραγωγικότητας, ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον.
Ειδικά αυτή την εποχή, με τα προβλήματα της ακρίβειας, του στεγαστικού κόστους, των αυξημένων λογαριασμών ρεύματος να είναι οξυμένα, ο στρατηγικός σχεδιασμός των κοινωνικών πολιτικών πρέπει να μπει στο προσκήνιο. Οι επενδύσεις στην κοινωνική συνοχή δεν είναι κόστος – είναι η πιο αποδοτική επένδυση για ένα βιώσιμο οικονομικό μέλλον.
Στόχος δεν πρέπει να είναι η παθητική ανακούφιση των αδύναμων αλλά η ενεργητική τους ενδυνάμωση. Η κοινωνική πολιτική δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγκαία προϋπόθεση για ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο.
*Πρόεδρος ΕΕΑ, Επίτιμος Διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ. και Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
