… Άμοιρη δημοκρατία

Του Μανώλη Κοττάκη

Άκουγα προχθές τον φιλόσοφο Στέλιο Ράμφο στην εκπομπή της Κωνσταντίνας Βαρσάμη στον Σκάι να λέει ότι ο Καποδίστριας ήταν ένα λαχείο που πέταξαν οι Έλληνες και να εξηγεί ότι η πεμπτουσία της πολιτικής του ήταν «να μην αλλοιωθεί το βαθύ στρώμα του ψυχισμού των Ελλήνων από την προσαρμογή στις νέες συνθήκες».

Διάβασα προχθές αναδρομικά, με την ευκαιρία της πρόσφατης παρουσίας του στο Φόρουμ των Δελφών, το βιβλίο του εξαιρετικού Αμερικανού δημοσιογράφου Ρόμπερτ Κάπλαν «Η επερχόμενη αναρχία» (Ροές), στο οποίο αναφερόταν ακριβώς σ’ αυτό: ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική επιχείρησε αποτυχημένα να αλλάξει τον βαθύ ψυχισμό των λαών της Μέσης Ανατολής για να εφαρμόσει τη δημοκρατία. Και αποφαινόταν κυνικά ότι «αυτοί μας ζητούσαν ψωμί κι εμείς τους δίναμε ψήφο».

Και επειδή, τόσα χρόνια μετά, η Αμερική επέμεινε να εφαρμόσει το δόγμα της ήπιας ισχύος τού μόλις εκλιπόντος Τζότζεφ Νάι, της επικράτησης της δηλαδή μέσω των ηθικών αξιών, μεταξύ των οποίων και η δημοκρατία, οι λαοί αυτοί, απελπισμένοι, χωρίς ψωμί, σηκώθηκαν από τις καρέκλες τους, μάζεψαν το βιος τους και μετανάστευσαν στην Ευρώπη. Στην οποία αναζητούν και πάλι ψωμί, αλλά όχι ψήφο. Ειδικώς οι μουσουλμάνοι. 

Παρά ταύτα, συγκεκριμένα κέντρα στη Δύση επιμένουν να προσπαθούν να αλλοιώσουν τον βαθύ ψυχισμό των λαών διά της επιβολής. Γίνεται να εφαρμόσεις δημοκρατία στη Ρωσία; Μα πρόκειται για ένα μεγάλο κράτος το οποίο ιστορικά γνώρισε την υπερεξουσία του Τσάρου, την υπερεξουσία των Σοβιέτ και την υπερεξουσία του Πούτιν. Ο λαός αυτός έχει μάθει στο «ενός ανδρός αρχή», στη δόξα και την επιδιωκόμενη ευημερία. 

Γίνεται να εφαρμόσεις κανονική δυτική δημοκρατία στην Τουρκία; Δύσκολο. Σε μια χώρα όπου μέχρι και το 2016 έγινε απόπειρα πραξικοπήματος για να ανατραπεί η εκλεγείσα κυβέρνηση και της οποίας η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιες ανατροπές και δικτατορίες, η δημοκρατία είναι καταδικασμένη να είναι sui generis – γεμάτη συνωμοσίες.

Ακόμα και μέσα στους κεμαλιστές, που υποτίθεται ότι είναι το πιο κοντινό κόμμα προς τη Δύση. Προσφάτως, ένας οπαδός των κεμαλιστών χαστούκισε τον νέο αρχηγό τους μπροστά στις κάμερες. Μήπως μπορεί να φανταστεί κανείς γιατί; Ο θρύλος λέει ότι τα στοιχεία που «έκαψαν» τον δήμαρχο Ιμάμογλου και τον οδήγησαν στη φυλακή εστάλησαν στη Δικαιοσύνη και στον εισαγγελέα μέσα από το ίδιο του το κόμμα. Όχι από τον Ερντογάν. 

Μπορεί να μιλήσει κανείς για δημοκρατία στα κράτη της Μέσης Ανατολής, με τα οποία σήμερα κάνουμε συμμαχίες ή έχουμε καλές σχέσεις, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα, το Κατάρ, το Ιράν; Η δημοκρατία δεν ήταν ποτέ στην κουλτούρα τους. Ούτε θα είναι.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει βεβαίως για τα κράτη της Αραβικής Άνοιξης. Κάρπισε ο σπόρος της δημοκρατίας που έριξε η Μαντλίν Ολμπράιτ; Η Λιβύη είναι εκεί για να μας δείχνει πόσο μεγάλη είναι η αποτυχία της Δύσης. Η κουλτούρα των κρατών αυτών είναι να διοικούνται από φυλές και από φυλάρχους. Διαφορετικά, βυθίζονται στον εμφύλιο.

Δεν μπορείς να υποχρεώσεις έναν λαό να ακολουθήσει αυτό το οποίο είναι ηθικά σωστό. Ό,τι έχει ριζωμένο στο μυαλό του και στον βαθύ ψυχισμό του είναι το σωστό. Οι Έλληνες είμαστε γεννημένοι για τη δημοκρατία, γιατί ανακαλύψαμε τη δημοκρατία. Γι’ αυτό απέτυχαν και η μοναρχία και η δικτατορία. Δεν τη σηκώνουμε, ούτε πρόκειται ποτέ να τη σηκώσουμε. Όποιος τη διαβρώνει στο τέλος την πληρώνει.

Οι λαοί της Μέσης Ανατολής βλέπουν τη δημοκρατία ως ένα μέσο παρέμβασης στα εσωτερικά τους και χειραγώγησής τους. Όχι ως μέσο που θα τους οδηγήσει στην ευημερία. Και το αντιλαμβάνονται αυτό, βλέποντας ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλει τη δημοκρατία όπου δεν μπορεί να επιβάλει τα συμφέροντά της.

Όπου επιβάλλει τα συμφέροντά της στα θεοκρατικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής δεν την ενδιαφέρει αν έχουν δημοκρατία – ενδιαφέρουν τα δολάρια. Όπου δεν μπορεί να τα επιβάλει, τότε χρειάζεται τη δημοκρατία και τις υπηρεσίες της για τις ανατροπές της.

Δείτε τι γίνεται στην Ουκρανία – το οξύμωρο: ζητά εκλογές ο… Πούτιν και δεν ζητά εκλογές η Δύση. Μπορεί να κάνει συμφωνίες με κυβέρνηση που δεν έχει πρόσφατη νομιμοποίηση! Ο ιδεαλισμός, όμως, δεν είναι μια συνταγή την οποία αλλάζεις ανάλογα με το κράτος.