Του Δημήτρη Γαρούφα*
Σήμερα, παραμερίζοντας τη θλιβερή και κοχλάζουσα επικαιρότητα που δημιουργεί κλίμα ανασφάλειας στους πολίτες, οι οποίοι φοβούνται πλέον ότι δεν μπορούν να ζουν κανονικά, απολαμβάνοντας έστω μικροχαρές της ζωής, θα ασχοληθούμε πάλι από αυτή τη στήλη -έστω και ακροθιγώς- με κάποιες ξεχασμένες αξίες και αρχές, με τις οποίες πορεύτηκε επιτυχώς για αιώνες ο Ελληνισμός εξασφαλίζοντας την επιβίωσή του.
Ο Ελληνισμός στο διάβα των αιώνων πέρασε πολύ πιο δύσκολες μέρες κι επέζησε και με 400 χρόνια οθωμανικής σκλαβιάς έχοντας ως οδηγό πανάρχαιες και δοκιμασμένες αξίες και αρχές, και με βάση αυτές διαμόρφωνε θεσμούς που εξασφάλιζαν πρωτίστως την επιβίωσή του και δημιουργούσαν προοπτική. Έτσι οι κοινότητες και οι «συντεχνίες» στα χρόνια της Τουρκοκρατίας άκμασαν και κράτησαν τον Ελληνισμό ιδρύοντας σχολεία και θεσμούς αλληλεγγύης που ούτε να τους διανοηθούμε μπορούμε σήμερα… Έτσι διαμορφώθηκαν ως θεσμός τα τσελιγκάτα που ήταν κτηνοτροφικός συνεταιρισμός αλλά και κοινότητα ζωής, ενώ είχαμε άμεση απονομή δικαιοσύνης με τα «εσναφικά» δικαστήρια και τους «δικιωτές». Μάλιστα στα Σαρακατσάνικα τσελιγκάτα την απόφαση του διαιτητή «δικιωτή» που έλυνε τη διαφορά την έκαναν τραγούδι (μελέτη μου με καταγραφή τέτοιων τραγουδιών περιέχεται στο βιβλίο μου με τίτλο: «Με το βλέμμα στο μέλλον» σελ.111-122, εκδ. ΙΑΝΟΣ, 2014) στο οποίο περιέχονταν η απόφαση, τα στοιχεία των διαδίκων και του «δικιωτή», ίσως για να μένει κατά κάποιο τρόπο ως «νομολογία» η απόφαση, θυμίζοντας την αρχαιοελληνική παράδοση των νομοθετών Λυκούργου, Δράκοντα, Χαρώνδα, Ζάλευκου που έγραφαν τους νόμους σε ποιητική μορφή για να απομνημονεύονται, ενώ και στα χρόνια του Βυζαντίου ο Μιχαήλ Ψελλός έγραψε τη «σύνοψη των νόμων» σε ποιητική μορφή για να τη μάθει καλύτερα ο πορφυρογέννητος υιός του αυτοκράτορα…
Πολλοί από αυτούς τους θεσμούς υιοθετήθηκαν και καθιερώθηκαν στην Ευρώπη, από όπου τώρα τους αντιγράφουμε αγνοώντας ότι είναι δικοί μας… Αναφέρθηκα ιδιαίτερα στον αρχαιοελληνικό θεσμό της διαιτησίας, με αφορμή το γεγονός ότι και στη χώρα μας, με στόχο την ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, νομοθετικά εισήχθη πριν από μερικά χρόνια ο θεσμός της «διαμεσολάβησης» και τα κέντρα κατάρτισης – πιστοποίησης διαμεσολαβητών καλούν ξένους εκπαιδευτές σε ακριβοπληρωμένα σεμινάρια 5-10 ημερών για να εκπαιδεύσουν Έλληνες νομικούς για θεσμό πανάρχαιο ελληνικό, που δυστυχώς ελάχιστοι θυμούνται ότι έχει αρχαιοελληνικές καταβολές.
Η κρίση που βιώνουμε δεν είναι μόνο οικονομική, γιατί η Ελλάδα οδηγήθηκε σε αυτή την κατάσταση έχοντας ξεκόψει από τις ρίζες της, από τον ελληνικό τρόπο ζωής. Ξέχασε την ολιγάρκεια, την εργατικότητα, την εντιμότητα, την αλληλεγγύη, τη χαρά της δημιουργίας. Στη θέση αυτών καλλιεργήθηκε (ειδικά την περίοδο της Μεταπολίτευσης, μετά το 1974) ο νεοπλουτισμός, με ξέφρενη σπατάλη, η αναξιοκρατία σε συνδυασμό με την κομματική ευνοιοκρατία και οικογενειοκρατία, με το σαράκι να έχει μεταδοθεί και στους θεσμούς που ουσιαστικά και διαχρονικά υπολειτουργούν. Για την παρακμή αυτή στα χρόνια της Μεταπολίτευσης γράφει επιγραμματικά στον επίλογο του βιβλίου του με τίτλο «Τα αξέχαστα και τα λησμονημένα», εκδ. Παπαζήση, σελ. 405, κ. επ. ο διατελέσας πρύτανης της ΠΑΣΠΕ Βασίλης Φίλιας: «Ποτέ στο παρελθόν, με εξαίρεση ίσως την περίοδο Βούλγαρη του επιλεγόμενου Τσουμπέ τον περασμένο αιώνα, η ζωή του τόπου δεν είχε φτάσει σε αυτό το σημείο κατάπτωσης. Κατάπτωσης και κατάρρευσης όλων των διαχρονικών αξιών, που δίνουν το υπόβαθρο σε μια κοινωνία να λειτουργεί συγκροτημένα και να μην αποσυντίθεται». Αυτά τα χρόνια εμφανώς έλειπε το όραμα από την πλειονότητα των πολιτικών μας, που είχαν ως αρχή το «βλέποντας και κάνοντας».
Για να ξεπεράσει η χώρα μας την κρίση και να αναγεννηθεί σε όλα τα επίπεδα πρέπει να διαμορφώσουμε θεσμούς που θα δημιουργούν νέα προοπτική. Να διαμορφώσουμε θεσμούς που θα εξασφαλίζουν ίσες ευκαιρίες σε όλους στο ξεκίνημα, αλλά θα επιτρέπουν μετέπειτα διάκριση του ατόμου ανάλογα με τις ικανότητές του, μέσα στο πλαίσιο αρμονικά οργανωμένου συνόλου. Να διασφαλίσουμε στους νέους ίσες ευκαιρίες για σπουδές και επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά ταυτόχρονα να εμφυσήσουμε ως αρχή την εργατικότητα, την εντιμότητα, την πίστη στην αξία της οικογένειας που είναι το ασφαλές λιμάνι, την περηφάνια και τη χαρά της δημιουργίας. Να θυμηθούμε τις παραδόσεις μας και να τις βιώνουμε όχι με την έννοια του φολκλόρ, αλλά στην ουσία τους, γιατί, όπως έλεγε ο Μ. Χατζιδάκις (στα Σχόλια του Τρίτου), «η παράδοση έχει αξία όταν δεν στηρίζεται στην αναπαράσταση αλλά στην καθημερινή και δίχως επιτήδευση ζωή μας».
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
