Του Α. Π. Δημόπουλου
Ήταν 8 Μαΐου χθες, «Ημέρα της Νίκης» (VE-Day) κατά της Γερμανίας στην Ευρώπη, όμως δεν είναι τόσο η επέτειος αλλά οι σχετικές δηλώσεις του προέδρου Trump, που έκλεψαν και πάλι την παράσταση, με τον Αμερικανό πρόεδρο να αρθρώνει ένα αφήγημα «αμερικανικού εξαιρετισμού» (American exceptionalism) για την περίσταση, λέγοντας ότι «κανείς δεν μας πλησίασε σε ισχύ, γενναιότητα ή στρατιωτική ευφυΐα… και ότι κάναμε περισσότερα από κάθε άλλη χώρα, με απόσταση, για να επέλθει ένα νικηφόρο αποτέλεσμα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», προκαλώντας έτσι επικρίσεις για απόπειρα αθέμιτης οικειοποίησης της νίκης του πολέμου. Και είναι σίγουρα εύγλωττο ότι η πιο έντονη αντίδραση προήλθε από εκείνη τη χώρα, η οποία επίσης καλλιεργεί εδώ και χρόνια το δικό της (ομοίως αβάσιμο) αφήγημα «εξαιρετισμού» και οικειοποίησης της νίκης του πολέμου, δηλαδή τη Ρωσία, με τον πρώην πρόεδρο Dmitry Medvedev να χαρακτηρίζει «επιδειξιομανείς ανοησίες» όσα είπε ο κ. Trump και να αντιτείνει ότι «ο λαός μας θυσίασε 27 εκατομμύρια ζωές από τους γιους και τις κόρες του στο όνομα της συντριβής του επάρατου φασισμού, οπότε η “Ημέρα της Νίκης” είναι δική μας και είναι η 9η Μαΐου – έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι πάντοτε!».
Βέβαια, είτε 8η είτε 9η Μαΐου, όπως αντιστοίχως γιορτάζουν την «Ημέρα της Νίκης» οι περισσότερες δυτικές χώρες από τη μία και η Ρωσία και άλλες πρώην χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού από την άλλη, οι ημερομηνίες δεν είναι καν ορθές. Γιατί ναι μεν ήταν την 8η Μαΐου του 1945, που ο Keitel υπέγραφε στο Karlhorst του Βερολίνου την άνευ όρων στρατιωτική παράδοση της Γερμανίας (και επειδή ήταν ώρα 22.45 στο Βερολίνο και στη Μόσχα είχε ήδη μπει η 9η Μαΐου, έκτοτε η Ρωσία γιορτάζει την επέτειο την επόμενη ημέρα), όμως, κατά ιστορική ακριβολογία, η νίκη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου επήλθε μετά την επίσημη παράδοση (02/09/1945) της Ιαπωνίας – η τελευταία με τις αξέχαστες φωτογραφικά στιγμές πάνω στο θωρηκτό «Μissouri». Όμως, οι δύο διαφορετικές ημερομηνίες υιοθετήθηκαν (έστω ευρω-κεντρικές και κατά τούτο ανακριβείς) πρωτίστως γιατί υπηρετούσαν και υπηρετούν διαφορετικές αναγνώσεις των γεγονότων. Και ο λόγος είναι, ότι για τις δυτικές χώρες, η νίκη ήταν όντως νίκη κατά του Χίτλερ και του ναζισμού και κατ’ επέκταση μια νίκη της δημοκρατίας, ως καθεστώτος. Για τη Σοβιετική Ένωση, ωστόσο, που ήταν ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, η νίκη ήταν και λειτουργούσε ως νομιμοποίηση ενός άλλου τύπου τυραννικού καθεστώτος – του δικού της. Έτσι, τελικά, οι διαφορετικές ημερομηνίες επέτρεπαν και επιτρέπουν εορτασμό διακριτών αφηγημάτων. Όπως των αφηγημάτων, που άρθρωσαν συναφώς τις τελευταίες ημέρες Trump και Medvedev και ουδόλως ευσταθούν.
Ναι, σίγουρα, η Σοβιετική Ένωση πλήρωσε πολύ μεγαλύτερο φόρο αίματος από τις ΗΠΑ σε σχέση με τον πληθυσμό της, ορθά μιλάει για 27 εκατομμύρια θυμάτων (το 13,7% του τότε πληθυσμού) ο κ. Medvedev, όμως, εάν η οικειοποίηση της νίκης εξαρτάται από αριθμούς, τότε σίγουρα τα πρωτεία τα έχει η Πολωνία με τα θύματά της στο 17% του πληθυσμού και στην τρίτη θέση Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία στο 11% (ακόμα μία φορά η συμβολή της Ελλάδας υπέρτερη), αντίθετα οι ΗΠΑ μόλις στο 0,32% δεν θα έπρεπε να μιλάνε καν. Όμως η συμβολή στον πόλεμο δεν κρίνεται με τέτοιους αριθμούς μόνο (όλοι οι Σύμμαχοι συνέβαλαν αποφασιστικά και κατεξοχήν οι ΗΠΑ, ιδίως με την τελική νίκη επί της Ιαπωνίας) και ενώ η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε όντως σημαίνουσα, γεγονός παραμένει ότι τελούσε υπό εκείνον τον διττό ιδεολογικό αστερίσκο, που απέκλειε κάθε οικειοποίηση της νίκης. Όχι απλώς γιατί η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε ως σύμμαχος του Χίτλερ (παρέα διαμέλισαν την Πολωνία), αλλά και γιατί νίκησε τον έναν ολοκληρωτισμό για να νομιμοποιήσει και να παρατείνει για άλλα σαράντα χρόνια έναν άλλο, υποδουλώνοντας στην πορεία και την πριν τον πόλεμο ελεύθερη Ανατολική Ευρώπη. Και είναι για τον ίδιο ακριβώς λόγο που κάθε αμερικανική κομπορρημοσύνη περισσεύει. Γιατί μπορεί οι ΗΠΑ να συνέβαλαν και αυτές αποφασιστικά στη νίκη επί του Χίτλερ, αλλά ταυτόχρονα, με τις αποφάσεις τους στο τέλος του πολέμου, όταν, ενώ ήταν για μερικά χρόνια η μόνη πυρηνική δύναμη και μπορούσαν όντως να επιβάλουν τη δυτική δημοκρατία παντού, άφησαν τον κομμουνισμό να επεκταθεί παγκόσμια και όταν απέκτησε και αυτός πυρηνικά, να γίνει αλώβητος για μισό αιώνα (και με αμέτρητα θύματα) και να παραμένει κατά διαδοχή, με την Κίνα και άλλους που στο γράμμα ή το πνεύμα του τον συνεχίζουν, αλώβητος και σήμερα, διότι όλοι αυτοί που εκβιάζουν με τα πυρηνικά τους σήμερα, το κατάφεραν διότι τους άφησε η άφρων πολιτική των ΗΠΑ τότε. Τι κρίμα, που κανείς δεν άκουσε τον Patton!
Συμπέρασμα; Η «Ημέρα της Νίκης» δεν ανήκει ούτε στις ΗΠΑ ούτε στη Ρωσία ούτε πολύ περισσότερο στον έναν ή τον άλλο πολιτικό, που την εκμεταλλεύεται (όπως τον κ. Πούτιν και τους καλεσμένους του στη σταλινικού τύπου παρέλαση στη Μόσχα) – ανήκει στα εκατομμύρια των καλών ανθρώπων κάθε εθνικότητας, ηλικίας, τάξης, φύλου, φυλής και θρησκείας, που έδωσαν τη ζωή τους για έναν καλύτερο κόσμο, που ήρθε μόνον μερικώς. Και είναι αυτή η εγγενής ειρωνεία του τέλους του πολέμου, που πρέπει να προβληματίζει και μόνο – 80 εκατομμύρια νεκροί και ένας καλύτερος κόσμος, που ακόμα ελλείπει. Γιατί άραγε;
