Του Α.Π. Δημόπουλου
Δεν είναι λίγες οι φορές που επέκρινα, στην πρόσφατη αρθρογραφία μου, την «ορθόδοξη» Ρωσία, οπότε με τον ορθόδοξο κόσμο να συνενώνεται νοητά εν όψει της θρησκευτικής γιορτής που τον εκφράζει γνησιότερα, είναι κατάλληλη στιγμή να δώσω τις εξηγήσεις μου. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που στην Ελλάδα ειδικά (αντίθετα με άλλες ορθόδοξες χώρες, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, για να μη μιλήσω για τη Γεωργία και την Αρμενία, όπου η ετερότητα προς τη Ρωσία είναι απόλυτη) υπάρχει ένα αναγνωρίσιμο τμήμα του πληθυσμού που αδυνατεί ακόμη να χρεώσει την υπαιτιότητα για τον πόλεμο στην Ουκρανία (ορθόδοξη χώρα και αυτή) στη ρωσική ηγεσία.
Μάλιστα, σε αυτές τις αμφιβολίες ότι η Ελλάδα θυσιάζει έναν ιστορικό δεσμό με τη μεγαλύτερη και ισχυρότερη χώρα εκείνου του «ορθόδοξου πολιτισμού», τον οποίο ο Samuel Huntingdon ανέδειξε ως αυτοτελές υποκείμενο των διεθνών εξελίξεων, προστέθηκε και η έκρηξη της Σερβίας με αφορμή τη στάση της «ορθόδοξης» Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο οποίο ήταν μια Ελληνίδα (η κυρία Μπακογιάννη) αυτή που εισηγήθηκε (ομολογουμένως απολύτως μεροληπτικά) την ένταξη του Κοσόβου στον διεθνή οργανισμό, προκαλώντας την οργή αυτής της πραγματικά φίλης προς εμάς χώρας.
Μετά τους Ρώσους, τώρα και για τους «αδελφούς» Σέρβους, για μια χώρα τόσο «ανάδελφη» όσο η δική μας, δεν φαίνεται και λίγο. Είναι όμως αλήθεια, έτσι; Εξαρτάται. Εάν το ερώτημα είναι αν επλήγη κάποιο «ορθόδοξο τόξο», μη φοβού, πολύ απλά, αυτό το τόξο δεν υπήρξε ποτέ. Ή τουλάχιστον δεν υπήρξε με τη Ρωσία, η σχέση με τη Σερβία είναι διακριτή.
Θα το πω απλά. Μακάρι να υπήρχε τέτοιο ορθόδοξο τόξο, μακάρι ο Huntingdon να είχε δίκιο και να υπήρχε ένας τέτοιος «ορθόδοξος πολιτισμός» – καταλύτης των διεθνών εξελίξεων. Όμως, δεν είναι ανάγκη να επανέλθουμε σε αυτές τις καταβυθίσεις στον ιστορικό χρόνο, στις οποίες αρεσκόμαστε εμείς οι Έλληνες. Αυτή τη συζήτηση για την πολιτισμική σχέση Ελλάδας – Ρωσίας θα την αφήσω για κανένα βράδυ με τους φίλους μου.
Γιατί, αν θέλει να καταλάβει κανείς πόσο τελείως εσφαλμένη υπήρξε η ανάλυση του Huntingdon -και, μάλιστα, χωρίς τον περισπασμό της ιδιαιτερότητας της περίπτωσης της Ουκρανίας, όπου στην εξίσωση εμπλέκεται η δήθεν εχθρική στάση της Δύσης-, δεν έχει παρά να προσέξει τη στάση της Ρωσίας απέναντι σε μια ορθόδοξη χώρα που αποτελεί τμήμα δικού της χώρου επιρροής. Μιλάω για την Αρμενία, φυσικά, μέλος της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (CIS) και με τη Ρωσία ν’ αποτελεί τον στρατηγικό της εγγυητή, που εγκαταλείφθηκε μόνη στην τύχη της απέναντι στο ισλαμικό Αζερμπαϊτζάν, το οποίο προσάρτησε τελικά το Ναγκόρνο Καραμπάχ πέρυσι και απειλεί πλέον ανοιχτά την ορθόδοξη χώρα.
Η Ρωσία όχι απλώς δεν βοήθησε την (επισήμως σύμμαχό της) ορθόδοξη χώρα, αλλά στην ουσία διευκόλυνε το Αζερμπαϊτζάν και θυσίασε την Αρμενία στον βωμό των σχέσεων με την Τουρκία και τον λοιπό ισλαμικό κόσμο. Πολύ απλά, η Ρωσία δεν είναι ούτε «ορθόδοξη» ούτε «μη ορθόδοξη» στις διεθνείς της σχέσεις. Είναι μια παγκόσμια δύναμη, που κάνει αυτό που τη συμφέρει, τα περί «ορθόδοξης» αλληλεγγύης» είναι για τους αφελείς.
Και αυτό επίσης εξηγεί γιατί η σχέση με την (προσφιλέστατή μου) Σερβία είναι, όπως είπα, διακριτή – η πασίγνωστη φράση του Βενιζέλου ότι «η Ελλάς είναι πολύ μικρή για να διαπράξει τέτοια ατιμία» (όπως είπε το 1915, απορρίπτοντας την πρόταση των Γερμανών για διάρρηξη της τότε συμμαχίας με τους Σέρβους) το αποτυπώνει αυτό. Γιατί, ακριβώς, η πραγματική αλληλεγγύη προϋποθέτει αναλογία μεγέθους.
Έτσι, μπορεί τα περί αλληλεγγύης με την παγκόσμια δύναμη Ρωσία να είναι αφελή (η Ρωσία κρίνει μόνο με βάση τα συμφέροντα, για τον λόγο αυτό οι «φίλοι» της είναι ο ισλαμιστής Ερντογάν και οι εγκληματίες μουλάδες του Ιράν), εντούτοις μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας υπήρξαν πράγματι προϋποθέσεις για μια τέτοια σχέση αλληλεγγύης -και, μάλιστα, γνήσια και αυθόρμητα- λόγω της στάσης των Ελλήνων στους πολέμους που συνόδευσαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Τότε γεννήθηκε, πράγματι, ένα απρόσμενο πολιτικό κεφάλαιο για την Ελλάδα (που όσο υπήρχε η Γιουγκοσλαβία ήταν ανύπαρκτο), που δεν το δημιούργησε η μονίμως ανερμάτιστη πολιτική, αλλά μια αυθόρμητη λαϊκή, πολιτισμική και (ομολογουμένως) θρησκευτική αίσθηση συγγένειας – εάν μπορούσε ποτέ να δημιουργηθεί ένα γνήσιο «ορθόδοξο τόξο», ήταν αυτό. Όμως, τελικά, χάθηκε κι αυτό.
Γιατί, αντί η ελληνική πολιτική να το διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού και να επενδύσει σε αυτό, το άφησε στην τύχη του, ενώ, από την άλλη, η ηγεσία της Σερβίας, μη βρίσκοντας ανταπόκριση, οδηγήθηκε και αυτή στη σταδιακή προτεραιοποίηση των σχέσεων με την Τουρκία. Έτσι, όσα ακόμη αισθάνονται οι δύο λαοί αφορούν τους ίδιους, όχι την επίσημη πολιτική, που, όπως έδειξε και η πρόσφατη στάση μας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, για τη Σερβία ποτέ δεν παύουν να κωλύονται από εκείνον τον γραικυλισμό που μας έταξε ενδεείς στους εχθρούς και επιλήσμονες των φίλων.
Τελικά, για όσους δεν το έχουν καταλάβει ακόμη, η Ελλάδα είναι παγιδευμένη σε σπιράλ παρακμής. Σύντομα θα είμαστε η πιο φτωχή και εξαθλιωμένη χώρα της Ε.Ε. Όσο για την Τουρκία, η σύγκριση ισχύος σε βάρος μας (πληθυσμιακή και οικονομική) επιδεινώνεται γεωμετρικά. Φτωχή, αδύναμη και αβίωτη σε πολλά, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η Ελλάδα είναι χίμαιρες για «ορθόδοξα τόξα» και άλλα ανύπαρκτα. Καλύτερα, επιτέλους, να δούμε ότι είμαστε μόνοι, ότι το πρόβλημα (και η λύση του) είμαστε εμείς.
