Του Κωνσταντίνου Βαθιώτη*
Όσοι πολίτες έχουν διατηρήσει ακέραια την κριτική τους ικανότητα δεν μπορεί παρά να ένιωσαν απέραντη οργή, μόλις πληροφορήθηκαν ότι, μιλώντας ο υπουργός ∆ικαιοσύνης κ. Γιώργος Φλωρίδης από το βήμα της Βουλής για την πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης, έκλεισε τον λόγο του με ένα λαϊκίστικο, δημαγωγικό και εν τέλει προπαγανδιστικό απόφθεγμα, στηριγμένο πάνω σε ένα προσβλητικό για την μνήμη των θυμάτων των Τεμπών λογοπαίγνιο.
«Για να μιλήσω στην γλώσσα του λαού, όσοι από τους πολιτικούς χρησιμοποιούν όλο αυτό το θολό πράγμα για τα μπαζώματα αυτοί είναι για τα μπάζα».
Καίτοι στην δευτερολογία του ο αρνητής του μπαζώματος κ. Φλωρίδης δήλωσε ότι «η κυβέρνηση σέβεται τον πόνο των ανθρώπων», το λογοπαίγνιο της προηγηθείσας αποφθεγματικής ρήσης του με τα κυριολεκτικά «μπαζώματα» και τα μεταφορικώς νοούμενα «μπάζα» αποδεικνύει ότι η δήλωσή του περί σεβασμού του ανθρώπινου πόνου ήταν υποκριτική και δημαγωγική.
Ο υπουργός ∆ικαιοσύνης έπρεπε να δώσει την εντύπωση ότι είναι τυπικώς εντάξει, τηρώντας το επικοινωνιακό πρωτόκολλο, σύμφωνα με τον οποίο κάθε πολιτικός που έχει να διαχειριστεί μια συμφορά πρέπει να χρησιμοποιεί, ακόμη κι αν δεν τα πιστεύει, λόγια που στοχεύουν στο άγγιγμα των συναισθηματικών χορδών τόσο των χαροκαμένων συγγενών όσο και της κοινής γνώμης, ώστε ο ίδιος να φαίνεται ενσυναισθητικός και αυθεντικός.
Ταυτοχρόνως, όμως, για τον απαράμιλλο προπαγανδιστή κ. Φλωρίδη, τον πασοκικό μισθοφόρο της Νέας ∆ικτατορίας, που αίφνης έγινε βασιλικότερος του βασιλέως, ήταν πιεστική η ανάγκη να προσπαθήσει να αντιστρέψει με θεαματικό τρόπο το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί από το κοινό μυστικό του μπαζώματος στον τόπο του εγκλήματος των Τεμπών.
Αυτός ο θεαματικός τρόπος στηρίχθηκε σε μια τεχνική προσφιλή στους προπαγανδιστές: Όταν θέλουν να αμυνθούν απέναντι σε μια μαύρη αλήθεια, την οποία, όμως, δεν μπορούν να καταρρίψουν με λογικά επιχειρήματα και αδιάσειστα τεκμήρια, αμφισβητούν την αντιληπτική ικανότητα ή την ηθική υπόσταση των αντιπάλων τους, αποδομώντας έτσι την προσωπικότητά τους ή δολοφονώντας τον χαρακτήρα τους (argumentum ad hominem).
Η τεχνική αυτή είχε την τιμητική της στην εποχή της υγειονομικής δικτατορίας, όπου οι αμφισβητίες της νομιμότητας και της σκοπιμότητας των υποχρεωτικών ιατρικών πράξεων στιγματίστηκαν ως «ψεκασμένοι», «ανεγκέφαλοι», «ανόητοι», «πανίβλακες», «ημιμαθείς που δεν ξέρουν την τύφλα τους», «συνωμοσιολόγοι» κ.λπ.
Θεωρίες συνωμοσίας
Τώρα, λοιπόν, όσοι τολμούν να δέχονται ότι μπαζώθηκε ο τόπος του εγκλήματος των Τεμπών στιγματίζονται ως «μπάζα». Σημειωτέον ότι κάποιοι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, όπως προεχόντως η κυρία Αγαπηδάκη, ενέταξαν την αποδοχή του μπαζώματος στις θεωρίες συνωμοσίας!
Φυσικά, ο περιορισμός της εμβέλειας της απαξιωτικής εξίσωσης μόνο στον κύκλο προσώπων που ανήκουν στον χώρο της πολιτικής είναι προδήλως αυθαίρετος: Με ποια λογική ανήκει στην κατηγορία των «μπάζων» μόνο όποιος πολιτικός δέχεται το μπάζωμα, αλλ’ όχι και κάθε άλλος πολίτης που έχει πεισθεί απολύτως ότι μπάζωμα έγινε;
Επιπλέον, χλευάζοντας τους πολιτικούς θιασώτες του μπαζώματος, αμφισβήτησε κατά λογική ακολουθία την εγκυρότητα τριών φωτογραφιών από τον χώρο του μπαζώματος, οι οποίες, μαζί με άλλο υλικό, προβλήθηκαν στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου, όπου μίλησε η κυρία Μαρία Καρυστιανού, μητέρα ενός εκ των 57 + Χ θυμάτων.
Καθοριστικής σημασίας για την συνειδητοποίηση της απαράδεκτης, προπαγανδιστικής ρήσης του κ. Φλωρίδη είναι η, μόλις προ δύο εβδομάδων, υποκριτική τοποθέτηση που είχε κάνει ο κ. Μητσοτάκης στις 12 Μαρτίου 2024 (καλεσμένος στην εκπομπή του ΣΚΑΪ «Αταίριαστοι»). Όταν ρωτήθηκε για την υπόνοια της συγκάλυψης και, ειδικότερα, για το μπάζωμα του τόπου του εγκλήματος, είπε τα εξής λόγια:
«Να συγκαλύψουμε τι ακριβώς, αναρωτιέμαι. Εγώ δεν θα ξεχάσω ποτέ την ημέρα που βρέθηκα, αμέσως μετά, στον τόπο του δυστυχήματος. Τις εικόνες, τις μυρωδιές, ήταν ό,τι πιο δύσκολο έχω κάνει στην ζωή μου και ξέρω πολύ καλά ότι τις επόμενες μέρες έπρεπε να σταθεροποιηθεί το έδαφος να πάνε οι γερμ… [Σ.Σ.: στο σημείο αυτό ο Κυρ. Μητσοτάκης κάνει σαρδάμ και φαίνεται πως πάει να πει «Γερμανοί» αντί γερανοί], να πάνε οι γερανοί να βρούμε αν υπάρχουν άλλοι αγνοούμενοι μες στα συντρίμμια. Αυτό το οποίο έγινε δεν ήταν τίποτε άλλο από την σταδιακή αφαίρεση των βαγονιών της επιβατικής αμαξοστοιχίας […]. Αυτή ήταν η πραγματικότητα τότε. Και να βγαίνουνε κάποιοι να μιλάνε για μπάζωμα και για τσιμέντωμα. Λυπάμαι πραγματικά, ε, λυπάμαι και οργίζομαι, ε, ταυτόχρονα. Η δουλειά έγινε από τους επιχειρησιακούς, ε, ε, παράγοντες, όσο καλύτερα μπορούσε να γίνει».
Από τον τρόπο με τον οποίο ο κ. Μητσοτάκης είπε τα παραπάνω λόγια, δηλ. σε άλλα σημεία κομπιάζοντας, σε άλλα κάνοντας σαρδάμ, πότε κοιτάζοντας τους δημοσιογράφους στα μάτια, πότε κοιτάζοντας ένοχα στα πλάγια, αλλά προπάντων προσποιούμενος γελοιωδώς ότι δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς θα μπορούσε να συγκαλύψει η κυβέρνηση και, επιπλέον, χρησιμοποιώντας άσχετες εμβόλιμες φράσεις, συναισθηματικά φορτισμένες, ώστε ο ίδιος να αυτοπροβληθεί ως «συμπονετικός» (compassionate) ηγέτης και να αποπροσανατολισθεί ο τηλεθεατής, προκύπτει ότι εψεύσθη ασυστόλως και, επομένως, ότι η υπόθεση «μπάζωμα Τεμπών» βρομάει και ζέχνει. Άλλωστε, εμμέσως πλην σαφώς ο κ. Μητσοτάκης παραδέχθηκε ότι έγινε μπάζωμα, με την διαφορά ότι το ονομάζει «σταθεροποίηση εδάφους», βαφτίζοντας έτσι το κρέας ψάρι!
∆υστυχώς, στην τελευταία ομιλία του πριν από την ψηφοφορία για την πρόταση δυσπιστίας, ο κ. Μητσοτάκης, σε μία από τις πιο αποκρουστικές θεατρικές παραστάσεις του, επανέλαβε ό,τι είχε πει στην συνέντευξη της 12ης Μαρτίου, εκφράζοντας την ίδια απορία: «τι ακριβώς να συγκαλύψουμε;» («το μόνο μέλημά μας ήταν να σηκωθούν τα βαγόνια»).
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η εξίσωση του κ. Φλωρίδη «θιασώτες μπαζώματος = για τα μπάζα» εκτός από απαξιωτική-στιγματιστική είναι και φρενοβλαβοποιητική (gaslighting): Μολονότι υπάρχει πληθώρα πειστηρίων περί του μπαζώματος του τόπου του εγκλήματος, εκείνος επιμένει να επιτίθεται εναντίον του μυαλού μας, προσπαθώντας ανερυθρίαστα, σαν πολιτικός ταχυδακτυλουργός, να κάνει το μαύρο άσπρο!
Όσοι διατηρούμε το μυαλό μας στην θέση του μπορούμε εύκολα να φαντασθούμε ποιες είναι οι ομάδες στόχοι της προπαγανδιστικής ρουκέτας που εκτόξευσε ο κ. Φλωρίδης:
Από την μια πλευρά είναι οι μαζάνθρωποι (σε φλωριδική ορολογία: μπαζάνθρωποι!) που χαύουν ό,τι παραμύθι τους διαβάζει ο τσοπάνης τους και, από την άλλη πλευρά, είναι οι θερμοκέφαλοι ομοϊδεάτες του που παραληρούν, καθώς προσκυνούν τον ιδεολογικό αφέντη τους.
Εξωθεσμικοί παράγοντες
Η απόπειρα φρενοβλαβοποίησης του ελληνικού λαού κορυφώθηκε κατά την δευτερολογία του κ. Φλωρίδη στην συζήτηση για την πρόταση δυσπιστίας, ο οποίος, εφαρμόζοντας την προπαγανδιστική τεχνική της τριγωνοποίησης (triangulation), επικαλέσθηκε «εξωθεσμικούς παράγοντες που επιχειρούν να αλλοιώσουν την λειτουργία της δημοκρατίας», προφητεύοντας ότι «εφόσον συνεχίσουν να το επιχειρούν, θα υποστούν για μία ακόμη φορά μια συντριπτική ήττα, αλλά στο γήπεδο της πολιτικής, στο γήπεδο της αλήθειας, στο γήπεδο της καθαρότητας».
Εδώ πρόκειται για την δόλια τακτική της υπεκφυγής (equivocation), σύμφωνα με την οποία οι πολιτικοί, προκειμένου να μην απαντήσουν ευθέως στις ερωτήσεις που τους υποβάλλουν, υπεκφεύγουν μέσω μιας πολιτικής τοποθέτησης, στρέφοντας αντεπιτιθέμενοι τα βέλη τους σε έναν εξωτερικό παράγοντα ή στο αντίπαλο πολιτικό κόμμα.
Όποιος χρησιμοποιεί τις λέξεις του εχθρού άθελά του τις τονίζει, χτίζοντας στο μυαλό των ανθρώπων το ανεπιθύμητο νοητικό πλαίσιο (framing). Έτσι, το ανατριχιαστικό λογοπαίγνιο με το μπάζωμα και τα μπάζα είναι πιθανό να συμβάλει ώστε οι δύο αυτές λέξεις να εγχαραχθούν στην μνήμη των πολιτών και να λειτουργούν ως σήματα. Υπό το πρίσμα του συμπεριφορισμού, το φαινόμενο αυτό καλείται «αρνητική ενίσχυση» (negative reinforcement).
Επομένως, ο κ. Φλωρίδης ενδέχεται να ενίσχυσε αυτό που ήθελε να απαλείψει!
*Πρ. Αναπλ. Καθηγητής Νομικής Σχολής ∆.Π.Θ.
Δημοσιεύεται στη «δημοκρατία»
