Στο Μεσολόγγι έγινε το θαύμα! Στήθηκε το πρώτο και μοναδικό Μουσείο Άλατος στη χώρα αλλά και στον κόσμο ολόκληρο από πλευράς πολυποικιλότητας περιεχομένου και πληροφοριών
Του Νίκου Παπουτσόπουλου
Ήταν το Άλας. Το παιδί της Αλός που γλυκοκοιμόταν μέσα της μέχρι να φύγει το νερό στον ουρανό. Και τότε αναδύθηκε λαμπρό, ολόλευκο, πολύτιμο και ταπεινό. Εδώ, στο Μεσολόγγι, στην Ιερή Πόλη κρυμμένο στα πάλλευκα τηγάνια και στα βουνά των αλυκών του, γράφει η Δέσποινα Κανελλή, διευθύντρια του Μουσείου Άλατος, στον πρόλογο του βιβλίου «Ό,τι είπαμε… νερό και αλάτι», 42ο βιβλίο του Κέντρου Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος» της Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου στα 24 έτη της συνεχούς και αδιάλειπτης λειτουργίας. Μια ιδέα, μια μοναδική έμπνευση πολλές εικόνες και διηγήσεις που ενέπνευσαν τη δημιουργία ενός μοναδικού και πρωτότυπου μουσείου. Του Μουσείου Άλατος που κοσμεί το Μεσολόγγι και τη χώρα. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από το 2007 που θελήσαμε να ακούσουμε τις ιστορίες του και παρακινηθήκαμε ν΄ αρχίσουμε την έρευνα και αναζήτηση. Τρία χρόνια βουτηγμένοι στην ιστορία, στη λογοτεχνία, στην τέχνη, στη γλώσσα, στην επιστήμη, στην παράδοση, στη θρησκεία, σημειώνει η Κανελλή. Και ξαφνιαστήκαμε απ’ όσα μάθαμε. Μάθαμε τόσα πολλά, που θελήσαμε να τα παρουσιάσουμε σε μία έκθεση. Έτσι ξεκίνησε για εμάς το μαγικό ταξίδι στον κόσμο του αλατιού. Χρονική μας αφετηρία το 2010 και τόπος το Ιστορικό Μουσείο «Διέξοδος». Εκεί στήσαμε την πρώτη έκθεση για το αλάτι, και από εκεί ξεκινά το μαγικό ταξίδι στον κόσμο του αλατιού.
Αφορμή για την ίδρυση του μουσείου, η έκθεση «Αλάτι – Ο λευκός θησαυρός», που είχε άριστα διοργανώσει η «Διέξοδος» στους χώρους της, στην πόλη του Μεσολογγίου, το 2010, με σπάνιο πληροφοριακό και εκθεσιακό υλικό ακόμη και για τον εμπλουτισμό ενός ανάλογου θεματικού μουσείου. Ιδιαίτερη επιτυχία είχε σημειώσει η έκθεση της «Διεξόδου», αφού μόλις την τρίμηνη λειτουργία της τίμησαν 7.500 επισκέπτες.
Πρόσκληση για ένα μαγικό ταξίδι στα χρώματα των αλυκών μαζί με εκείνο του αλατιού, αφού οι αλυκές του Μεσολογγίου, γνωστές ήδη από τον 15ο αιώνα, είχαν προσφέρει άριστης ποιότητας προϊόν στην Ευρώπη και πολλές ακόμη χώρες. Ιδιαίτερα στον 16ο και τον 17ο αιώνα ο στόλος του Μεσολογγίου, ο μεγαλύτερος της Ελλάδος την εποχή, πρωταγωνιστεί στις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου. Μεσολογγίτες πλοιοκτήτες μετέφεραν στη Βαλέτα και στο Λιβόρνο, σε λιμένες της νότιας Ευρώπης, ποσότητες άλατος και άλλα είδη διατροφής, ξυλεία και υφάσματα. Στα μέσα του 18ου αιώνα το Μεσολόγγι διαθέτει, σύμφωνα με καταγραφές της εποχής, 48 πλοία χωρητικότητας περίπου 6.500 τόνων. Στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, αντίθετα με τους φόρους και τα δικαιώματα στις παραγωγές σίτου, βρόμης, ελαίου, οίνου σταφίδας και ιχθυοτροφείων, ο σουλτάνος εξαίρεσε από τα νομήματα τις αλυκές.
Στο Μεσολόγγι, μια χούφτα άνθρωποι που μας πίστεψαν, στήσαμε στα 2020 το πρώτο και μοναδικό Μουσείο Άλατος στη χώρα. Αλλά και στον κόσμο ολόκληρο από πλευράς πολυποικιλότητας περιεχομένου και πληροφοριών. Τα αλάτι από την γέννηση του πλανήτη μέχρι τις μέρες μας, αναφέρει η Δέσποινα Κανελλή στο βιβλίο για το αλάτι «Ό,τι είπαμε… νερό και αλάτι», όπου οι λογοτέχνες Κώστας Δρουγαλάς, Ισίδωρος Ζουργός, Γιάννης Καλπούζος, Κώστια Κοντολέων, Μάνος Κοντολέων, Σπύρος Λαμπρίδης, Φιλομήλα Λαπατά, Γιάννης Ξανθούλης, Ελένη Πριοβόλου, Νώντας Τσίγκας, με κείμενα πρωτότυπα μας χαρίζουν τις ιστορίες τους και ανοίγουν τη φαντασία μας για νέους δρόμους και καινούργιες ατραπούς, ενώ με τους πίνακές του (ελαιογραφίες και χαρακτικά) ο Γιάννης Ψυχοπαίδης αποτυπώνει και μεταφέρει τη μοναδική ατμόσφαιρα των αλυκών: αναμνήσεις και εμπειρίες και γεύσεις από τον Νόστο Άνοστο, όπου κάπνιζαν ακόμη τα χαλάσματα, και στον θεόχτιστο βωμό, τον σπαρμένο με αλάτι του Πρίαμου το αίμα δεν είχε στεγνώσει ακόμη απ’ το πικρό του Νεοπτόλεμου μαχαίρι (Κ. Δρουγαλάς), στα όνειρα του Γ. Ξανθούλη και τα μπάνια στη «Νεκρά Θάλασσα», επιβαρυμένη ως γνωστό από αλάτι, όπου και η ευσεβαστάτη πλην περίεργη σύζυγος του ευσεβούς Λωτ έγινε στήλη άλατος, και στις σύγχρονες περιπέτειες σε εστιατόρια και συνταγές και αλατιέρες.
Άλλωστε είναι γνωστό πως ο λευκός θησαυρός της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, το αλάτι, και ακόμη περισσότερο ο ανθός του, το fleur de sel, η «αφρίνα», η ανώτερη ποιότητα της παραγωγής των αλυκών την οποία προτιμούν οι Γάλλοι σεφ και γευσιγνώστες, καθώς οι κρύσταλλοι της αφρίνας της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, με περιεκτικότητα φυσικού χλωριούχου νατρίου 99,5%, τραγανοί και αρωματικοί, είναι μια πραγματική απόλαυση του ουρανίσκου, απαλλαγμένη από οποιοδήποτε πρόσθετο στοιχείο. Εξαιρετικά ευαίσθητη η αφρίνα, μικρό φύσημα του ανέμου τη διαλύει: οι έμπειροι εργάτες της αλυκής την κλέβουν με ιδιαίτερη τέχνη και προσοχή από τον αφρό της θάλασσας μόνον με τα χέρια.
Ανάμεσα στις ποικίλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες του Μουσείου Άλατος, και η συμμετοχή στο διεθνές project Historic Salt-making cities in Europe (Ιστορικές πόλεις που παράγουν αλάτι στην Ευρώπη), στην Πολωνία. Συμμετείχαν είκοσι ιστορικά κέντρα παραγωγής αλατιού από δώδεκα χώρες της Ευρώπης.
Η ιερή πόλη του Μεσολογγίου είναι απόλυτα συνυφασμένη με το αλάτι, όχι μόνο διότι εκατοντάδες οικογένειες ζουν από αυτό, αλλά και διότι στις αλυκές του Μεσολογγίου καλλιεργείται και εξορύσσεται το 65% της ελληνικής παραγωγής. Άλλωστε, μόνο οι έμπειροι αλυκάριοι του Μεσολογγίου γνωρίζουν πώς και πότε θα συλλέξουν, χωρίς μηχανήματα, αλλά μόνο με τα χέρια τους, το καλύτερο αλάτι του κόσμου, υπογραμμίζει ο Νίκος Κορδόσης, ιδρυτής της «Διεξόδου».
Ο επισκέπτης του Μουσείου Άλατος στο Μεσολόγγι, που ίδρυσε η «Διέξοδος», και η αφοσίωση του ιδρυτή της Νίκου Κορδόση για την ανάδειξη και προβολή της Ιερής Πόλης της Ελλάδος, θα πληροφορηθεί για τις 14.000 χρήσεις του, θα γνωρίσει τα είδη των αλατιών, την ποικιλία των χρωμάτων τους και της κοκκομετρίας τους. Θα πληροφορηθεί για τις ενεργείς και εγκαταλειμμένες αλυκές όλης της χώρας. Θα δει έργα τέχνης καλλιτεχνών εμπνευσμένων από το αλάτι, αλλά και τη μοναδική, γνωστή στην Ελλάδα, συλλογή 1.500 αλατιέρων που χρονολογούνται από το 1800 μέχρι τις μέρες μας. Ανεβαίνοντας στο παρατηρητήριο θα παρακολουθήσει τη διαδικασία καλλιέργειας και παραγωγής του αλατιού, θα δει τα παλιά μηχανήματα συγκομιδής του και θα απολαύσει τη μαγεία της λιμνοθάλασσας και τη ζωή των εκατοντάδων σπάνιων πτηνών που ενδημούν στον εξαιρετικό υδροβιότοπο της περιοχής. Επίσης, θα πληροφορηθεί για τις αλυκές όλης της Ελλάδος, αλλά και για την ιστορία των αλυκών Μεσολογγίου που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα.
«Ήταν το Άλας: Μπορεί να ήταν άστρο φωτεινό, να ζήλεψε την θάλασσα και να’ σβησε μεσ’ στα νερά της. Μπορεί να ήταν πετράδι αστραφτερό, να έσπασε, να σκόρπισε σε χίλια κομματάκια στον σκοτεινό βυθό της. Μπορεί να ήταν σκόνη μαγική και ό,τι άγγιζε να άλλαζε ο κόσμος….» γράφει η Δέσποινα Κανελλή και περιγράφει έναν κόσμο που καλύπτει μύθος και ιστορία, που καλύπτουν με νοσταλγία χρώματα της σαλικόρνιας, τα αρώματα της άρμης και της θάλασσας, οι επικλήσεις των πτερωτών οιωνών του εσπερινού μιας ανεπανάληπτης δύσης που χαρίζει υπέροχα χρώματα και μνήμες και που αναπολεί τις ιστορίες της Ιερής Πόλης.
Ήταν το Άλας, που κοσμεί ακόμη βότσαλα και πέτρες και φυτά στις άκρες της ομηρικής περικαλλέας λίμνης καθώς αναδύει τη λαμπρότητητά του πολύτιμο, ολόλευκο μα και ταπεινό, η έμπνευση και ο οδηγός για τη δημιουργία ενός μοναδικού μουσείου στην Ελλάδα.
