Του Απόστολου Αποστόλου*
Εγκρίθηκε η έκθεση Verheyen, με 19 ψήφους υπέρ έναντι 7 κατά, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θέτοντας έτσι την ενιαία ευρωπαϊκή Ιστορία πάνω από την Ιστορία των χωρών της Ε.Ε. Ουσιαστικά ξαναγράφεται η Ιστορία των μελών της Ε.Ε. στην προοπτική ενός ευρωπαϊκού φεντεραλισμού.
Οικοδομείται, με άλλα λόγια, μια νέα Ιστορία, στρογγυλεμένη, με στόχο να αποδυναμωθούν οι ιστορικές αιχμές και να ομογενοποιηθεί ένα ενιαίο ιστορικό αφήγημα, σχεδόν ουδέτερο, ή μια ευρωπαϊκή Ιστορία που θα θυμίζει μυθιστόρημα πολυσέλιδης πεζής αφήγησης με απομυθοποιημένες διαπλοκές εθνικών ηρώων, με άφθονες ερμηνευτικές εξηγήσεις, οι οποίες περισσότερο θα αφυδατώνουν τα ιστορικά γεγονότα, παρά θα τα αναδεικνύουν στις δυναμικές τους.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιστορικής καταγραφής με εθνικό πρόσημο εκ των πραγμάτων θα απαλειφθούν, γιατί η ενιαία ευρωπαϊκή Ιστορία στην προσπάθειά της να έχει ρόλους συντελεστικούς στη δημιουργία της για όλα τα μέλη της θα προβεί σε εξωραϊσμούς ή σε αποδυναμώσεις μνημειακών βιαιοπραγιών.
Η έκθεση Verheyen αναφέρει ότι «επειδή οι μνήμες στην Ευρώπη είναι γεμάτες από συγκρούσεις και διαμάχες, για τον σχηματισμό μιας συλλογικής μνήμης πρέπει να οδηγηθούμε σε διαδικασίες συμβιβασμού με το παρελθόν». Συνεπώς, η ιστορική καταγραφή των γεγονότων θα μπει σε μια ερμηνευτική η οποία θα έχει ως στόχο τον συμβιβασμό και σαφώς έναν αποχρωματισμό των ιστορικών δεδομένων.
Και συνεχίζει η έκθεση Verheyen: «Επιθυμούμε να έχουμε μια σαφή κατεύθυνση για το μέλλον, η οποία και θα ενισχύει την κοινή πορεία για το μέλλον της Ε.Ε.». Έτσι, λοιπόν, στο όνομα ενός κοινού μέλλοντος, όποιες διαφορές ή αξιώσεις (για παράδειγμα, γερμανικές αποζημιώσεις, κατοχικά δάνεια κ.λπ.) θα πρέπει να ξεχαστούν. Και αυτό γιατί οι απαιτήσεις δημιουργούν τριβές, οι οποίες δεν βοηθούν στην ολοκλήρωση ενός κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Ο Ιταλός φιλόσοφος Τζ. Αγκάμπεν τονίζει ότι «για να έχουμε μια αλήθεια με την Ιστορία, θα πρέπει πρώτα να γίνει ένα ξεκαθάρισμα με το παρελθόν». Ωστόσο, η έκθεση Verheyen θέλει να προχωρήσει με γρήγορες διαδικασίες σε μια ομογενοποίηση της Ιστορίας, η οποία για να επιτευχθεί θα πρέπει να συντελεστούν άμβλυνση των γεγονότων και αποφόρτιση των συναισθημάτων, καθώς και εγκατάλειψη δικαίων αξιώσεων και απαιτήσεων.
Προχωρώντας την ανάγνωση της έκθεσης Verheyen, διαβάζουμε επίσης ότι «η Ιστορία δεν αποτελεί το άθροισμα των γεγονότων του παρελθόντος, αλλά το νόημα που παράγεται μετά την εννοιολόγηση και την επεξεργασία των γεγονότων». Ποιοι, όμως, στο εξής θα παραγάγουν το νόημα της Ιστορίας; Και με ποια κριτήρια και προϋποθέσεις θα προσεγγίσουν τα ιστορικά γεγονότα;
Ο Ισραηλινός ιστορικός Γιούβαλ Χαράρι, φίλος του κ. Μητσοτάκη και του Κλάους Σβάμπ, έχει γράψει στον προσωπικό λογαριασμό του στο X ότι «η Ιστορία είναι επικίνδυνη, γι’ αυτό θα πρέπει να ελεγχθεί». Αν η Ιστορία αποτελεί το δημιούργημα του πυραμιδικού συστήματος, ωστόσο στο όνομα της δημοκρατικής πολυφωνίας επιτρέπεται να υπάρχει και άλλη ερμηνευτική κριτική αξιολόγηση των γεγονότων με την ανεύρεση νέων στοιχείων. Στο εξής, η Ιστορία ως «κουλτούρα μνήμης», όπως μας λέει η έκθεση Verheyen, θα πρέπει να είναι μία, ως άλλο Ευαγγέλιο, που δεν θα παραβιάζεται.
Κάτω, λοιπόν, από γενικευμένες κοινωνιολογικές, οικονομικές, θρησκευτικές, βιολογικές, κατηγορίες και έξω από εθνικές πίστεις ή και «ιδεολογικές εξηγήσεις» (που είναι δόκιμο να υπάρχουν, όπως έγραφε ο φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Εμίλ Ντιρκέμ), θα σιδερώνει τη συνείδησή μας η νέα μονογραφική ιστοριογραφία της Ε.Ε. Έτσι, ο ιστορικός θα αρχίζει από μια χλωμή περιγραφή των γεγονότων, ώστε να μη διεγείρει αντιθέσεις των λαών, θα συνεχίζει με κοινωνικά φαινόμενα που θα αναλύουν περιβάλλοντα, αλλά όχι αγωνιστικές κορυφώσεις για την υπεράσπιση κυριαρχιών, και θα καταλήγει στα ψυχολογικά κίνητρα των πρωταγωνιστών και στην ατομική ψυχοσύνθεσή τους.
Ολ’ αυτά θα αποτελούν γενικευμένες εξηγήσεις, οι οποίες θα είναι εν τέλει εξωπραγματικές (Καρλ Πόπερ) ή θα επιβεβαιώνουν ιστορικά γεγονότα συμπτωματικών αποφάσεων (Πολ Ρικέρ). Δηλαδή, θα αφηγούμαστε ιστορικά γεγονότα κατασκευασμένα (Berr, Langlois, Seignobos) και βιογραφικές χρησιμοθηρίες. Ζήτω, λοιπόν, ο ομογενοποιημένος ιστορικός πολιτισμός του Νόρμπερ Ελίας.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
