Όσο η ρωσοουκρανική σύγκρουση μαίνεται τόσο τα «γεράκια» της Ουάσινγκτον επιχειρούν απελπισμένα να εμπλέξουν και τρίτα κράτη στην άσκοπη αιματοχυσία, δημιουργώντας νέες εστίες γεωπολιτικής τριβής με τη Ρωσία – Οι ρωσονατοϊκές σχέσεις εξελίσσονται σε μια απόλυτα μετωπική σύγκρουση Ανατολής – Δύσης
Του Δημήτριου Νικ. Δασκαλάκη*
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η περιοχή της βόρειας Ευρώπης συμβόλιζε την πολιτική και οικονομική διαίρεση του κόσμουσε δύο αντίπαλους πολιτικοστρατιωτικούς συνασπισμούς, τον ανατολικό και τον δυτικό. Επικεφαλής κάθε συνασπισμού ήταν μια υπερδύναμη: οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η ηγέτιδα χώρα του δυτικού μπλοκ, ενώ το ανατολικό μπλοκ τελούσε υπό τον έλεγχο και την επιρροή της πρώην ΕΣΣΔ.
Το χάσμα Ανατολής – Δύσης αποτυπώθηκε ανάγλυφα στα κράτη της βόρειας Ευρώπης, τα οποία «μοιράστηκαν» μεταξύ των δύο ανταγωνιστικών πολιτικών και στρατιωτικών συμμαχιών. Συγκεκριμένα, η Δανία και η Νορβηγία αποτελούσαν μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ η Πολωνία είχε προσχωρήσει στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και οι χώρες της Βαλτικής Θάλασσας (Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία) μετά το τέλος του Β΄ Π.Π. ενσωματώθηκαν στην κραταιά Σοβιετική Ένωση. Η Σουηδία και η Φινλανδία επέλεξαν την οδό της «επιτήδειας ουδετερότητας», αρνούμενες να ενταχθούν στους κυρίαρχους γεωπολιτικούς σχηματισμούς.
Στην ψυχροπολεμική περίοδο, η Βαλτική Θάλασσα είχε προσφυώς χαρακτηριστεί «σοβιετική θάλασσα», ενώ σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά, αφού η συμμετοχή των Βαλτικών Χωρών και της Φινλανδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία (επίκειται και η προσχώρηση της Σουηδίας, που τελεί υπό την αίρεση της επικύρωσης της συμφωνίας ένταξής της από το τουρκικό Κοινοβούλιο) τείνει να τη μεταβάλει σε θαλάσσια ζώνη νατοϊκής επικυριαρχίας, γεγονός που ανατρέπει γεωστρατηγικούς συσχετισμούς και ισορροπίες που είχαν διαμορφωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες.
Το Καλίνινγκραντ είναι πόλη-λιμάνι της Ρωσικής Ομοσπονδίας (στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν προωθημένο ρωσικό θύλακα) που βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, βρέχεται από τη Βαλτική Θάλασσα και κατοικείται αμιγώς από Ρώσους πολίτες.
Η διοικητική περιφέρεια του Καλίνινγκραντ έχει τεράστια γεωπολιτική και στρατηγική σημασία για τη Ρωσία, αφού μέσω αυτής (και της Αγίας Πετρούπολης) εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασής της στη Βαλτική Θάλασσα. Ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου είχε αποκτήσει μείζονα στρατηγική σημασία, καθώς αποτελούσε τον ναύσταθμο του σοβιετικού βαλτικού στόλου. Επιπρόσθετα, στην ευρύτερη περιοχή του Καλίνινγκραντ, η πρώην ΕΣΣΔ είχε εγκαταστήσει μέρος του πυρηνικού της οπλοστασίου σε περίπτωση που εκδηλωνόταν πυρηνική επίθεση από τη Δύση.
Ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ βρίσκεται «σφηνωμένος» ανάμεσα στα πολωνολιθουανικά σύνορα, με αποτέλεσμα να είναι αποκομμένος από την υπόλοιπη ρωσική επικράτεια. Ο εφοδιασμός των κατοίκων με τρόφιμα και αγαθά από τη Ρωσία επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσω μιας σιδηροδρομικής γραμμής, που όμως διέρχεται από το έδαφος της Λιθουανίας.
Όσο η ρωσοουκρανική σύγκρουση μαίνεται με αμείωτη ένταση, προκαλώντας εκατόμβη νεκρών σε αμφότερες τις εμπόλεμες πλευρές, τόσο περισσότερο τα «γεράκια» της Ουάσινγκτον επιχειρούν απελπισμένα να εμπλέξουν και τρίτα κράτη στην άσκοπη αιματοχυσία, δημιουργώντας νέες εστίες γεωπολιτικής τριβής με τη Ρωσία.
Πέρυσι οι Αρχές της Λιθουανίας (μία εκ των τριών Βαλτικών Χωρών, που έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.) αποφάσισαν εν μια νυκτί την απαγόρευση διέλευσης ρωσικών προϊόντων (στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις από την Ε.Ε.) από το έδαφός της, μέσω του οποίου διέρχεται και η μοναδική σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη Ρωσία με την απομακρυσμένη διοικητική της περιφέρεια του Καλίνινγκραντ.
Η πρωτοφανής αυτή απόφαση του Βίλνιους -που προφανώς υπαγορεύθηκε από την εμμονική προσπάθεια των ΗΠΑ για επέκταση του πολέμου- προκάλεσε βαθύ ρήγμα στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών (Ρωσίας – Λιθουανίας), οδηγώντας την εκπρόσωπο Τύπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα να δηλώσει τα εξής: «Εάν η κατάσταση δεν σταθεροποιηθεί τις ερχόμενες μέρες, τότε η Ρωσία θα λάβει σκληρά μέτρα εναντίον της Λιθουανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Συνεπώς, η σοβαρή και ραγδαία επιδείνωση των ρωσολιθουανικών διπλωματικών σχέσεων, που σημειώθηκε με αφορμή την απαγόρευση διέλευσης των ρωσικών προϊόντων από τη λιθουανική επικράτεια με κατεύθυνση το Καλίνινγκραντ, εγείρει πολύ σοβαρές ανησυχίες για την ενδεχόμενη επέκταση του πολέμου, γεγονός που, αν συμβεί, θα φέρει τις σκανδιναβικές ή τις βαλτικές χώρες σε ένοπλη αντιπαράθεση με τη Ρωσική Ομοσπονδία.
Η παγκόσμια ανησυχία επιτείνεται από τη διαπίστωση ότι η Φινλανδία αποτελεί ήδη το 31ο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ η Τουρκία, που εναντιωνόταν στην προσχώρηση της Σουηδίας, ήρε τις τελευταίες επιφυλάξεις της, επομένως οι δύο παραδοσιακά αδέσμευτες σκανδιναβικές χώρες εντάσσονται στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, μια γεωπολιτική εξέλιξη που θα μεταβάλλει την στρατηγική δομή ασφάλειας στην Ευρώπη.
Όμως, η προσχώρηση των δύο μέχρι πρότινος ουδέτερων κρατών (Σουηδία και Φινλανδία) στη ζώνη επιρροής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας θα αυξήσει δραματικά τη γεωπολιτική ένταση και αστάθεια στην ευαίσθητη περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας και της Αρκτικής, δεδομένου ότι η Μόσχα εκλαμβάνει δικαιολογημένα κάθε επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορά της, ως υπαρξιακή απειλή.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί μια άγνωστη στο ευρύ κοινό λεπτομέρεια της γεωγραφίας, η οποία στην παρούσα -γεωπολιτικά εύφλεκτη- συγκυρία αποκτά καθοριστική σημασία: στο μέσον της Βαλτικής Θάλασσας βρίσκεται το νησί Γκότλαντ,που έχει έκταση περίπου 3.000 τ. χλμ. και απέχει 90 χλμ. ανατολικά από την ηπειρωτική χώρα της Σουηδίας και 130 χλμ δυτικά των Βαλτικών Χωρών.
Το Γκότλαντ είναι το μεγαλύτερο νησί της Βαλτικής και αποτελεί τμήμα της σουηδικής επικράτειας, με δεκάδες αμμουδερές παραλίες, μεσαιωνικά τείχη και αγροικίες του 18ου αιώνα. Ως εκ τούτου έχει δικαιολογημένα χαρακτηριστείως το δημοφιλέστερο τουριστικό θέρετρο της βόρειας Ευρώπης.
Η ιδιαιτερότητα του σουηδικού νησιού έγκειται στο γεγονός ότι, ενώ αποτελεί έναν αγροτικό παράδεισο που προσφέρει στους επισκέπτες έναν ήσυχο και ειρηνικό τρόπο ζωής, την ίδια στιγμή θεωρείται ένα από τα στρατηγικότερα σημεία της Ευρώπης, καθόσον απέχει μόλις 250 χλμ από τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ.
Συνεπώς, η επικείμενη επίσημη ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα μεταβάλει το ειδυλλιακό σουηδικό νησί σε προκεχωρημένη στρατιωτική βάση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, από την οποία θα μπορούσε να πλήξει με άνεση και ευκολία πολιτικούς, οικονομικούς και στρατηγικούς στόχους και υποδομές της ρωσικής επικράτειας.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι δημοσίευμα της εφημερίδας «Financial Times» υπαινίσσεται ότι από το νησί Γκότλαντ θα μπορούσε να εκκινήσει ο Γ΄ Π.Π. Και, ως εκ τούτου, εξελίσσεται σε «μήλον της έριδος» μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι η άσκηση κυριαρχίας επ’ αυτού παρέχει το στρατηγικό πλεονέκτημα ελέγχου της θαλάσσιας και εναέριας κυκλοφορίας της Βαλτικής.
Ήδη πληροφορούμαστε ότι η Ουάσινγκτον και η Μόσχα διεξήγαγαν για πρώτη φόρα σε πανεθνικό επίπεδο ασκήσεις πυρηνικού πολέμου, προετοιμάζοντας τους πολίτες για το απευκταίο σενάριο της καταστροφής μεγάλου μέρους των κρίσιμων υποδομών και συστημάτων υποστήριξης της ζωής ύστερα από την εκδήλωση πυρηνικής επίθεσης.
Τη στιγμή που γράφονταν τούτες οι γραμμές περιήλθε σε γνώση μας μια άκρως ανησυχητική είδηση, σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών σημειώνονται σοβαρές αερομαχίες μεταξύ των ρωσικών και αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της Βαλτικής Θάλασσας.
Η δυσάρεστη αυτή πραγματικότητα είναι ικανή να πυροδοτήσει νέα εστία γεωπολιτικής αντιπαράθεσης στην καρδιά της Ευρώπης,μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, καθώς -αν δεν υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία- θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι τα κράτη της βόρειας Ευρώπης και της Βαλτικής θα εμπλακούν στη δίνη ενός ακόμη καταστρεπτικού πολέμου με τη Ρωσική Ομοσπονδία.
Επομένως, με αφορμή την ανεπίλυτη ουκρανική κρίση, οι ρωσονατοϊκές σχέσεις εξελίσσονται σε μια απόλυτα μετωπική σύγκρουση Ανατολής – Δύσης, η οποία θα λάβει τα χαρακτηριστικά ενόςτρομακτικού σε ένταση πολέμου, με πολύ πιθανή ακόμη και τη χρήση «τακτικών» πυρηνικών όπλων, βυθίζοντας ολόκληρη την ανθρωπότητα στην απόγνωση και στον απόλυτο παραλογισμό του αλληλοσπαραγμού, που θα σημαδέψει ανεξίτηλα τον ανθρώπινο πολιτισμό.
*Δικηγόρος Αθηνών
