Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έκανε χρήση ενός σημαντικού εργαλείου των κεντρικών τραπεζών, δηλαδή αυτού του αιφνιδιασμού. Αντί για αύξηση των βασικών επιτοκίων κατά 0,25 της μονάδας, όπως διαβεβαίωνε η επικεφαλής της ΕΚΤ, κυρία Κριστίν Λαγκάρντ, σε ομιλίες της μέχρι πρόσφατα, η άνοδος τελικά ήταν διπλάσια.
Πίσω από την αιφνιδιαστική αυτή κίνηση, για αρκετούς αναλυτές, κρύβονται οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία, με την παραίτηση Ντράγκι. Εξελίξεις που την τελευταία εβδομάδα πήραν διαφορετικές τροπές, με οριακή νίκη στην ψήφο εμπιστοσύνης, που δεν βοηθούσαν στο βασικό πρόβλημα της Ευρωζώνης εν μέσω πληθωριστικών πιέσεων και πολιτικής ανόδου επιτοκίων.
Διότι το πρόβλημα, με την αλλαγή της νομισματικής πολιτικής, είναι η Ιταλία, με το τεράστιο δημόσιο χρέος, τις τεράστιες αναχρηματοδοτήσεις, τις βραχυπρόθεσμες διάρκειες και την άνοδο των spread σε υψηλότερα επίπεδα και από τα ελληνικά.
H απόφαση της ΕΚΤ
Υπάρχει και η τεχνοκρατική ερμηνεία της κίνησης της ΕΚΤ για αύξηση επιτοκίων κατά 0,5 της μονάδας, αντί της προαναγγελθείσας ανόδου κατά 25 μονάδες βάσης. Η ερμηνεία αυτή οδηγεί αρκετούς αναλυτές στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούμε πλέον να βασιζόμαστε στις κατευθύνσεις που δίνουν οι κεντρικές τράπεζες για τα επόμενα βήματα στη νομισματική πολιτική. Εδώ υπάρχει και ο αντίλογος. Οι αγορές, με τις διαβεβαιώσεις για αύξηση επιτοκίων κατά 0,25 της μονάδας, είχαν τιμολογήσει το κόστος χρήματος στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες διάρκειες, ενώ ο πληθωρισμός εξακολουθούσε να πλησιάζει απειλητικά το 9%.
Η πολιτική ερμηνεία, όμως, δίνει περισσότερες πρακτικές εξηγήσεις που αγγίζουν περισσότερο το μακροοικονομικό περιβάλλον και τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης χρέους, ξεκινώντας από τον ευρωπαϊκό Νότο.
Πρώτον, υπήρχαν ήδη αρκετές φωνές στο συμβούλιο της ΕΚΤ που ζητούσαν αύξηση επιτοκίων 0,5 της μονάδας, καθώς μικρότερη άνοδος είχε προεξοφληθεί και δεν αρκούσε να αντιμετωπίσει τις πληθωριστικές πιέσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Δεύτερον, η ΕΚΤ θα έπρεπε να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της δείχνοντας πυγμή και αποφασιστικότητα για την επίτευξη του στόχου για πληθωρισμό στο 2% με ό,τι χρειαστεί. Η λογική που επικράτησε ήταν ότι μόνο η ανακοίνωση της πρόθεσης για άνοδο των επιτοκίων επέφερε αύξηση των spread και δεν ήταν αρκετή να ενισχύσει την ισοτιμία του ευρώ, ανοίγοντας την πόρτα για περισσότερο εισαγόμενο πληθωρισμό. Οπότε, αφού θα γινόταν η αύξηση, ας ήταν αρκετή και να δίνει ισχυρό μήνυμα στις αγορές, πείθοντας ότι η ΕΚΤ θα καταπολεμήσει τον πληθωρισμό. Δηλαδή να μειώσει τις πληθωριστικές προσδοκίες.
Συμβιβασμός
Όλα αυτά, ίσως, να μην είχαν αποφασιστεί εάν δεν είχε επέλθει συμφωνία, σε τεχνοκρατικό και, κυρίως, σε πολιτικό επίπεδο, για το εργαλείο παρέμβασης στις αγορές ομολόγων για εξομάλυνση των spread. Ήταν μια βασική προϋπόθεση προκειμένου η ΕΚΤ να είναι ελεύθερη να ανεβάζει τα επιτόκια και να προχωρά σε αυστηρότερη νομισματική πολιτική, χωρίς τον φόβο για χρηματοπιστωτική κρίση, με κύρια πηγή κινδύνου τις χώρες με υψηλό χρέος, με πρώτη σε σειρά κινδύνου την Ιταλία.
Ο πολιτικός συμβιβασμός κατέληξε σε ένα εργαλείο παρέμβασης το οποίο θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα όπου υπάρχουν διαταραχές (άνοδος των spread), αλλά με όρους, ικανοποιώντας τη Γερμανία και τα “γεράκια” της ΕΚΤ. Με τη διαφορά ότι οι όροι αυτοί δεν απαιτούν την επιτήρηση ή τη συμφωνία από δημοσιονομικές αρχές, την Κομισιόν ή τον ESM. Απλώς αποτελούν γενικά κριτήρια, τα οποία ήδη υπάρχουν και στηρίζονται σε ήδη αποφασισμένα πορίσματα διαφόρων οργανισμών. Όπως, για παράδειγμα, να μη βρίσκεται μια χώρα σε καθεστώς υπερβολικού ελλείμματος, να μην είναι σε επιτήρηση, το χρέος της να είναι βιώσιμο και να εμφανίζει ισχυρές μακροοικονομικές και δημοσιονομικές πρακτικές. Και όλα αυτά θα στηρίζονται σε υφιστάμενες αναλύσεις της Κομισιόν, του ESM και του ΔΝΤ. Η ΕΚΤ απλώς θα τις λαμβάνει υπόψη και θα ενεργεί αυτόνομα. Έτσι, η Ιταλία, που αποτελεί το βασικό πρόβλημα, πληροί όλους τους παραπάνω όρους.
Το ιταλικό χρέος
Πρακτικά, δημοσιονομικοί όροι −έστω και με τη μορφή light μνημονίου ή επιτήρησης− δεν ήταν επιθυμητοί, ούτε εφικτοί. Το ιταλικό χρέος έχει επενδυτική βαθμίδα, σε αντίθεση με την Ελλάδα. Όμως, ανέρχεται σε 2,3 τρισ. ευρώ και αντιστοιχεί στο 151% του ΑΕΠ (έναντι 394 δισ. ευρώ και 193% του ΑΕΠ της Ελλάδας). Η μέση διάρκεια του ιταλικού χρέους είναι 7,1 έτη, ενώ του ελληνικού είναι 20,1 έτη. Επίσης, το 80% του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια των κρατών-πιστωτών, έναντι του ιταλικού, όπου το 100% είναι στα χέρια ιδιωτών επενδυτών.
Οι λήξεις χρέους της Ιταλίας φέτος ανέρχονται σε 346 δισ. ευρώ, όσο περίπου το δημόσιο χρέος της Ελλάδος. Οι λήξεις της Ελλάδας ανέρχονται σε 20 δισ. (εκ των οποίων τα έντοκα είναι γύρω στα 12 δισ. ευρώ). Η κεντρική τράπεζα της Ιταλίας ανακοίνωσε ότι μέχρι το τέλος του έτους θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει ομόλογα ύψους 222 δισ. ευρώ, χαρακτηρίζοντας μάλιστα το spread των 2 μονάδων πάνω από τις αποδόσεις των 10ετών γερμανικών ομολόγων ως υπερβολικό. Την Πέμπτη, όταν ανακοινώθηκε η απόφαση της ΕΚΤ, το spread των 10ετών ιταλικών ομολόγων, σε σχέση με την απόδοση των αντίστοιχων γερμανικών, υποχώρησε στις 244 μονάδες βάσης (είχε φτάσει κοντά στις 370 μ.β.), ενώ των ελληνικών στις 234 μονάδες βάσης.
Η αποτελεσματικότητα του ελιγμού της ΕΚΤ, της αύξησης των επιτοκίων και του νέου εργαλείου, απομένει να αξιολογηθεί στην πράξη, καθώς εμπλέκονται κι άλλοι παράγοντες, όπως μακροοικονομικές και συναλλαγματικές μεταβλητές, μαζί με τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην ανάπτυξη, στην ισοτιμία του ευρώ που κρίνει την ανταγωνιστικότητα, αλλά και στα ζητήματα με το ρωσικό φυσικό αέριο.
Πηγή: capital.gr
