Γιατί η Τουρκία έγινε Türkiye

Είναι η μοίρα του αυτού του πουλιού να αντιμετωπίζεται παντού ως ξενόφερτο. Για τους αγγλόφωνους η γαλοπούλα είναι “τουρκικό πτηνό” (turkey), αλλά για τους τουρκόφωνους ινδικό (hindi), όπως άλλωστε και για τους ρωσόφωνους (indyushka) ή τους γαλλόφωνους (dinde), όχι όμως και για τους ελληνόφωνους, που τη θεωρούν γαλλικής προελεύσεως, μολονότι διασώζονται και οι παλαιότεροι όροι “κούρκος” και “διάνος”. Πιο κοντά στην αλήθεια, προκειμένου περί ενός πτηνού του Νέου Κόσμου, φαίνεται να είναι οι Πορτογάλοι, που την αποκαλούν peru.

Δεν είναι πάντως τόσο η πιθανότητα αστείων συγχύσεων με τη συμπαθή γαλοπούλα που επέβαλαν στην κυβέρνηση της γείτονος Τουρκίας την πρωτοβουλία να ζητήσει από τον ΟΗΕ την επίσημη αλλαγή της διεθνούς ονομασίας της χώρας από Turkey σε Türkiye.

Türkiye Cumhuriyeti είναι βεβαίως το όνομα που φέρει η Τουρκική Δημοκρατία από την ημέρα της ίδρυσής της το 1923. Όμως η μετονομασία στους διεθνείς οργανισμούς και μάλιστα στη συγκεκριμένη συγκυρία αποτελεί επιλογή συμβολικής “επανίδρυσης” της χώρας, στα μέτρα του οράματος του Ταγίπ Ερντογάν για τη “Νέα Τουρκία”.

Οπωσδήποτε η αποφυγή εξωνυμίων, τα οποία συχνά ετυμολογούνται από λανθασμένους ή υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, και η υιοθέτηση των όρων με τους οποίους αυτοπροσδιορίζεται μία κοινότητα, αποτελούν την κυρίαρχη τάση στη διεθνή βιβλιογραφία και τα μέσα ενημέρωσης στους καιρούς μας. 
Οι Εσκιμώοι, έτσι, αναφέρονται πλέον σχεδόν πάντα ως Ίνουιτ, οι Λάπωνες ως Σάαμι και οι Τσιγγάνοι ως Ρομά. Όμως, αν για τους λαούς χωρίς κρατική οργάνωση αυτό αποτελεί απλώς μία χειρονομία “πολιτικής ορθότητας”, για τα μέλη του ΟΗΕ κάθε μετονομασία είναι πάντα μια κίνηση με ιδιαίτερο πολιτικό συμβολισμό.

Συχνά τέτοιες μετονομασίες προκύπτουν ως αποτέλεσμα της αποαποικιοποίησης. Η Ροδεσία έγινε Ζιμπάμπουε, η Νυασαλάνδη έγινε Λεσότο και η Κεϋλάνη έγινε Σρι Λάνκα όταν αποτίναξε το βρετανικό στέμμα και μετατράπηκε σε προεδρική δημοκρατία. Ο σάχης Ρεζά Παχλεβί καθιέρωσε για την Περσία τη δεκαετία του ’30 το όνομα Ιράν (γη των Αρίων), κλείνοντας το μάτι στον Άξονα με τον οποίο προσδοκούσε να συμμαχήσει.

Στην Ασία, πάλι, η χούντα της Βιρμανίας υιοθέτησε το 1989 το όνομα Μυανμάρ, με πρόσχημα τον σεβασμό της εθνοτικής ταυτότητας των μειονοτήτων, αλλά χρειάστηκαν τουλάχιστον δέκα χρόνια μέχρι το νέο όνομα να αρχίσει να χρησιμοποιείται από τους πρωταγωνιστές της διεθνούς κοινότητας – και αυτό θεωρήθηκε σημάδι αποδοχής της πορείας εκδημοκρατισμού της χώρας.

Άγνωστο παραμένει αν η πρωτοβουλία του Ερντογάν πρόκειται να συναντήσει αντίστοιχες αντιστάσεις σε επίσημο επίπεδο, αν και οι κοινωνίες θεωρείται βέβαιο ότι θα μείνουν προσκολλημένες στην Turkey που γνώριζαν. Προς το παρόν, παραμονεύουν προβλήματα αρκετά πιο πεζά από τη σύγχυση με τη γαλοπούλα. Η έλλειψη σε πολλές γλώσσες του διακριτικού σημείου που χρειάζεται για να γραφεί το “ü” προοιωνίζεται μεγάλη δυσκολία υιοθέτησης του Türkiye.

Σε κάθε περίπτωση, ο συμβολισμός της μετονομασίας της γείτονος δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Για πολλούς αναλυτές αυτή δεν είναι παρά μία ακόμη παραχώρηση προς τους εθνικιστικές συμμάχους του Ερντογάν και έρχεται, διόλου τυχαία, μία χρονιά πριν από τις προγραμματισμένες εκλογές, αλλά και το ορόσημο της συμπλήρωσης εκατό ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Έχοντας όλη τη φιλοδοξία να περάσει στην ιστορία ως “επανιδρυτής”, ο Ταγίπ Ερντογάν προβαίνει το τελευταίο διάστημα σε αρκετές χειρονομίες rebranding της χώρας του. Τέτοια ήταν ασφαλώς η μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, αλλά και η αντικατάσταση του κόκκινου χρώματος από το τιρκουάζ στους τάπητες των δημόσιων κτηρίων και τις στολές των φρουρών.

Κατά τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται ο ίδιος ο Τούρκος ηγέτης σε εγγυητή της επανεύρεσης μιας “αυθεντικής τουρκικής ταυτότητας” που είχε προηγουμένως καταπιεστεί – και που προφανώς “προδίδεται” από όσους τον αμφισβητούν.

Η Νέα Τουρκία θέλει να γίνεται γνωστή στον κόσμο με τον τρόπο που αυτοαποκαλείται στη γλώσσα της, χωρίς να μπαίνει στον “ταπεινωτικό” κόπο οποιασδήποτε μετάφρασης, που υπενθυμίζει την παγκόσμια δυτική ηγεμονία. Το αν, βέβαια, οι αγέρωχες “ταυτοτικές” διακηρύξεις μπορούν να ανατάξουν λ.χ. την ισοτιμία της λίρας, είναι πολύ διαφορετική συζήτηση. 

Πηγή: capital.gr