ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα και Ν. Κορέα σχεδιάζουν κατασκευή βάσεων στο φεγγάρι
Από τον Νίκο Ζαμπάρα
Το γλαφυρά περιγραφόμενο ταξίδι του Ιουλίου Βερν «Από τη Γη στη Σελήνη» έχει πάψει εδώ και πολλές δεκαετίες να ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας. Το ανθρώπινο πόδι έχει αφήσει το στίγμα του στον φυσικό δορυφόρο της Γης, αλλά πλέον οι τεχνολογικά ισχυρές δυνάμεις του πλανήτη ετοιμάζονται για το επόμενο βήμα τους. Η Σελήνη έχει ήδη γίνει το νέο… πεδίο στόχευσης, με τα σχέδια επί χάρτου να περιλαμβάνουν, πέρα από την κατασκευή βάσεων, αυτήν πυρηνικών σταθμών! Ήδη η Νότια Κορέα έχει προαναγγείλει την πρόθεσή της να οικοδομήσει έως το 2045 σεληνιακή βάση, οι ΗΠΑ έχουν τα δικά τους σχέδια για τη Σελήνη, ενώ στο… παιχνίδι μπαίνουν δυνατά η Ρωσία και η Κίνα.
Οι δύο μεγάλες αυτές δυνάμεις συνεργάζονται στενά για να προχωρήσει το φιλόδοξο διαστημικό εγχείρημα που έχουν θέσει ως στόχο, το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στη Σελήνη, ικανού να καλύψει τις ανάγκες ενός Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού (ILRS). Τον Μάιο του 2025, μάλιστα, οι δύο χώρες προχώρησαν και στην υπογραφή του μνημονίου συμφωνίας (MoU) για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού στη Σελήνη, με τον γενικό διευθυντή της Ρωσικής Διαστημικής Υπηρεσίας Roscosmos, Ντμίτρι Μπακάκοφ, να τονίζει ότι το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου τοποθετείται στην περίοδο 2030-2032.
«Είναι κρίσιμο να εφαρμοστούν όλες οι τεχνολογίες πρώτα στη Γη, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος στο Διάστημα. Ο πυρηνικός σταθμός θα τροφοδοτεί υποδομές που λειτουργούν αυτόνομα και θα μπορούν να υποστηρίξουν την ανθρώπινη άφιξη». Ένα από τα βασικά προβλήματα που καλούνται να επιλύσουν οι επιστήμονες της Κίνας και της Ρωσίας οι οποίοι εμπλέκονται στο πρόγραμμα είναι ο τρόπος ψύξης του πυρηνικού αντιδραστήρα. «Τα περισσότερα από τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν το έργο έχουν λυθεί, εκτός από την εξεύρεση λύσης για την ψύξη του πυρηνικού αντιδραστήρα» είχε αποκαλύψει μέλος της διαστημικής εταιρίας Roscosmos, δίχως όμως από την αποκάλυψη αυτή έως τώρα να υπάρξουν νεότερα στοιχεία, εάν Ρώσοι και Κινέζοι έχουν κατορθώσει να λύσουν αυτόν τον «γόρδιο δεσμό».
Το έργο του ILRS εντάσσεται στο ομοσπονδιακό πρόγραμμα «Space Atom», μια συνεργασία της Roscosmos, του Ινστιτούτου Kurchatov και της Κρατικής Εταιρίας Ατομικής Ενέργειας της Ρωσίας, Rosatom. Η αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας στη Σελήνη δεν αφορά μόνο την παροχή ισχύος, αλλά, όπως τονίζουν τα στελέχη του έργου, είναι θεμελιώδης για την επιβίωση και τη λειτουργία βάσεων σε ακραίες συνθήκες, όπου η ηλιακή ενέργεια δεν επαρκεί πάντα. Ο Pei Zhaoyu, επικεφαλής μηχανικός της κινεζικής αποστολής Chang’e-8, επιβεβαίωσε ότι ο πυρηνικός σταθμός αποτελεί κοινό στόχο με τη Ρωσία για την τροφοδοσία του ILRS. Η αποστολή Chang’e-8 έχει προγραμματιστεί για το 2029 (θα έχει προηγηθεί η αποστολή Chang’e-7, την οποία η Διαστημική Υπηρεσία της Κίνας έχει προαναγγείλει ότι θα πραγματοποιηθεί μέσα στο 2026) και θα συμβάλει καθοριστικά στην καθιέρωση μόνιμης παρουσίας στη σεληνιακή επιφάνεια έως το 2030. Η αποστολή αναμένεται επίσης να αξιολογήσει μεθόδους παραγωγής ενέργειας επιτόπου, με την πυρηνική ενέργεια να αποτελεί βασική επιλογή, αν και εξετάζονται και εναλλακτικές λύσεις.
Όπως σημείωσε ο Wu Weiren, επικεφαλής σχεδιαστής του κινεζικού προγράμματος εξερεύνησης της Σελήνης, «η παροχή ενέργειας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα για το ILRS. Ο σταθμός θα τροφοδοτείται από ηλιακή ενέργεια, ραδιοϊσότοπα και πυρηνικές γεννήτριες, ενώ θα περιλαμβάνει και δίκτυα επικοινωνίας Σελήνης – Γης, καθώς και σεληνιακά οχήματα, δίνοντας έμφαση σε μη επανδρωμένα οχήματα μεγάλης εμβέλειας». Η Ρωσία, τόνισε, έχει πλεονέκτημα, καθώς κατέχει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία στην ανάπτυξη και αποστολή πυρηνικών μονάδων στο Διάστημα.
Η «σύλληψη» της ιδέας έγινε το 2021
Ο οδικός χάρτης για τον Διεθνή Σεληνιακό Ερευνητικό Σταθμό (ILRS) αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2021, όταν Κίνα και Ρωσία γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να προχωρήσουν στην κατασκευή κομματιών μιας ρομποτικής βάσης, τα οποία μετά τις σχετικές δοκιμές στη Γη θα μεταφερθούν στη Σελήνη. Οι εκτιμήσεις κατά την πρώτη τότε αποκάλυψη των σχεδίων έκαναν λόγο για πέντε εκτοξεύσεις πυραύλων υπερβαρέος φορτίου, οι οποίες από τότε είχαν προσδιοριστεί ότι θα είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν στις αρχές του 2030.
Αξιωματούχοι της Κίνας, μάλιστα, είχαν αποκαλύψει τότε την πρόθεση της χώρας να κάνει το βήμα παραπέρα, σχεδιάζοντας πρόσθετες εκτοξεύσεις που θα επιτρέψουν την περαιτέρω επέκταση της σχεδιαζόμενης βάσης, συνδέοντάς την με έναν διαστημικό σταθμό σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και δύο κόμβους που βρίσκονται στον ισημερινό της Σελήνης και στην απέναντι πλευρά της. Πρόκειται για ένα εκτεταμένο μοντέλο, το οποίο μπορεί να θέσει τα θεμέλια για επανδρωμένες προσγειώσεις στον Άρη, και το όλο project θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως το 2050.
Οι «μάχες» της διαστημικής ενέργειας μεταφέρονται στον νότιο σεληνιακό πόλο
Οι ιδιαίτερες συνθήκες της Σελήνης, όπως οι παρατεταμένες νύχτες, η απουσία ατμόσφαιρας και οι μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, απαιτούν αξιόπιστες και μακροπρόθεσμες πηγές ενέργειας για να υποστηρίξουν τη λειτουργία των εγκαταστάσεων του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού. Η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να προχωρήσει στην κατασκευή του πυρηνικού αντιδραστήρα θέτοντας ως χρονικό όριο το 2035, αν και το Πεκίνο ακόμα δεν έχει επισημοποιήσει την επικύρωση των ημερομηνιών του σχεδίου. Παρ’ όλα αυτά, η ένταξη της πρότασης στην ομιλία του Pei Zhaoyu, επικεφαλής μηχανικού της κινεζικής αποστολής Chang’e-8, ενώπιον αξιωματούχων από 17 χώρες και διεθνείς οργανισμούς που υποστηρίζουν το ILRS, δείχνει ουσιαστική υποστήριξη από την Κίνα.
Ήδη, στο κινεζικό πρόγραμμα συμμετέχουν επιστήμονες από την Αίγυπτο, το Πακιστάν, τη Βενεζουέλα, την Ταΐλάνδη και τη Νότια Αφρική, χώρες με τις οποίες η Ρωσία διευρύνει όλο και περισσότερο τις εμπορικές και ενεργειακές σχέσεις της.
Την ίδια ώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιταχύνουν τις προσπάθειες επιστροφής στη Σελήνη μέσω του προγράμματος Artemis της NASA. Οι ΗΠΑ, αν και είναι η μόνη χώρα που έχει προσεδαφίσει ανθρώπους στη Σελήνη (1972), δεν έχουν πραγματοποιήσει επανδρωμένη αποστολή από τότε. Η NASA, πάντως, σχεδιάζει το 2027 να επαναφέρει δύο αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια, με απώτερο στόχο τη δημιουργία βάσης, ενώ το αμερικανικό πλάνο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών στην επιφάνεια της Σελήνης και τη διανομή ενέργειας μέσω αγωγών και καλωδίων –
σχέδια, τα οποία πάντως προσώρας φαίνεται να «κολλάνε» στις διαθέσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος πρότεινε πρόσφατα περικοπές δαπανών στη χρηματοδότηση της NASA, που ανέρχονται σε περίπου 6 δισεκατομμύρια δολάρια. Το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ πάντως… σώθηκε από τη Γερουσία, νομοσχέδιο της οποίας περιόρισε σημαντικά τις περικοπές του Λευκού Οίκου και έδωσε «ανάσα» στο πρόγραμμα Artemis και στην αποστολή του, ενώ η επιτροπή πιστώσεων ήταν εκείνη που απέρριψε κατηγορηματικά την αρχική πρόταση του προέδρου Τραμπ να τερματίσει το project!
Το στοίχημα των πόρων
Κεντρικό σημείο και για τα δύο προγράμματα -το ρωσοκινεζικό ILRS και το αμερικανικό Artemis- είναι ο νότιος πόλος της Σελήνης. Η περιοχή αυτή διαθέτει υποσχόμενους πόρους, όπως κρατήρες με συνεχή σκιά που ενδέχεται να περιέχουν παγωμένο νερό, καθώς και σημεία σχεδόν συνεχούς ηλιακής ακτινοβολίας, που ευνοούν την παραγωγή ενέργειας.
Ο Wu Weiren έχει δηλώσει ότι έως το 2035 θα έχει κατασκευαστεί ένα λειτουργικό μοντέλο του ILRS με έδρα τον νότιο πόλο. Η αποστολή Chang’e-8 και οι προηγούμενες της Κίνας εντάσσονται σε αυτόν τον οδικό χάρτη, ενώ επίκειται και η έναρξη του «Έργου 555», μια πρωτοβουλία συνεργασίας με 50 χώρες, 500 επιστημονικά ιδρύματα και 5.000 ερευνητές για την ενίσχυση του ILRS.
Ανάπτυξη
Το διαστημικό πρόγραμμα της Κίνας έχει αναπτυχθεί με ραγδαίους ρυθμούς τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Από την επανδρωμένη αποστολή Shenzhou 5 το 2003 μέχρι την προσεδάφιση του ρομποτικού οχήματος Chang’e-3 στη Σελήνη και την αποστολή ρόβερ στον Άρη, η Κίνα έχει εδραιώσει τη θέση της ως βασική διαστημική δύναμη – έχει ήδη ανακοινώσει σχέδια για επανδρωμένη αποστολή στον Άρη έως το 2033. Η εγκατάσταση πυρηνικού σταθμού στη Σελήνη θα αποτελέσει κομβικό σημείο καμπής για την εξερεύνηση του Διαστήματος. Θα μπορούσε να επιτρέψει μεγάλες επιχειρησιακές μονάδες, παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας, και ενδεχομένως διαστημική μεταφορά φορτίου σε πλανητική κλίμακα.
Από την πλευρά των φυσικών πόρων, η Σελήνη διαθέτει πολύτιμα ορυκτά, όπως οξείδια μετάλλων, πυρίτιο, τιτάνιο, μέταλλα σπάνιων γαιών και κοιτάσματα αλουμινίου. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι η πιθανή ύπαρξη ηλίου-3, ενός ισοτόπου που δεν υπάρχει στη Γη και θα μπορούσε, σύμφωνα με τον Κινέζο επιστήμονα Ouyang Ziyuan, «να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της ανθρωπότητας για 10.000 χρόνια».
Δημοσιεύεται στην «κυριακάτικη δημοκρατία»
