Ο συμβολισμός της βόμβας κατά της Χιροσίμα

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται από την εκ μέρους των ΗΠΑ  ρίψη της πυρηνικής βόμβας στην ιαπωνική πόλη της Χιροσίμα (6 Αυγούστου 1945). Ακολούθησε, στις 9 Αυγούστου 1945,  η ρίψη ανάλογης πυρηνικής βόμβας στο Ναγκασάκι. Ήταν οι πρώτες και οι, έως σήμερα, μόνες στην παγκόσμια ιστορία των πολέμων. Τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα αθώων και άοπλων ανθρώπων προκάλεσαν τρόμο στους ίδιους τους εκτελεστές. Οι εκρήξεις υπολογίσθηκαν να γίνουν 500-600 μέτρα από το έδαφος για να προκαλέσουν περισσότερα θύματα. Στη Χιροσίμα υπολογίζεται ότι επί τόπου σκοτώθηκαν 70.000 άμαχοι πολίτες. Πολύ περισσότεροι απεβίωσαν από τα τραύματα και από τις συνέπειες της ραδιενέργειας. Χιλιάδες έμειναν ανάπηροι. Στο Ναγκασάκι, λόγω του εδάφους, τα θύματα ήσαν λιγότερα, περίπου 40.000. Συνολικά τα θύματα, κατά και μετά τη ρίψη των βομβών, έφτασαν τις 200.000. 

Η δικαιολογία ότι οι βόμβες έπεσαν γιατί τα θύματα θα ήσαν περισσότερα αν συνεχιζόταν ο πόλεμος δεν ευσταθεί. Ο πόλεμος στην Ευρώπη είχε τελειώσει από τον Μάϊο και στο τελεσίγραφο που έστειλαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους, στις 26 Ιουλίου 1945, από το Πότσνταμ, στην Ιαπωνία δεν σημείωσαν τη χρήση της ατομικής βόμβας και επομένως, το τί θα συνέβαινε αν αρνιόταν, ούτε της έδωσαν χρόνο, ώστε να αποφευχθεί ο φόνος τόσων αθώων υπάρξεων. Οι ΗΠΑ θέλουν, δικαιολογημένα, να ξεχαστεί το γεγονός, που ουσιαστικά ήταν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Όμως παράλληλα, μαζί με την τότε Σοβιετική Ένωση και στα πλαίσια του ψυχρού πολέμου, συνέχισαν τις δοκιμές πυρηνικών βομβών και την αύξηση του οπλοστασίου τους… Οι δοκιμές γίνονταν στην ατόλη Μπικίνι, των νησιών Μάρσαλ, η οποία χαρακτηρίστηκε, λόγω της ραδιενέργειας, ακατάλληλη προς κατοίκηση και οι κάτοικοί της μεταφέρθηκαν σε άλλο νησί…

Ο συμβολισμός της τρομερής καταστροφής στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι και του φόνου με δύο βόμβες 200.000 αμάχων πολιτών είναι προειδοποιητικός. Οι ισχυροί της Γης αντί να επιδίδονται σε ειρηνικά έργα και σε πράξεις αλληλεγγύης προς τους αδυνάτους, χρησιμοποιούν την οικονομική ισχύ τους για να καταστρέψουν τους εχθρούς τους… Παρά την υπογραφή της Συνθήκης περί μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, στις 5 Μαρτίου 1970, οι εξοπλισμοί συνεχίζονται. Έως και το Ιράν πρόσφατα δέχθηκε επιθέσεις από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, κατά πυρηνικών εγκαταστάσεων του, που θεωρείται ότι σε αυτές προετοιμάζει την κατασκευή πυρηνικής βόμβας…

Η Συνθήκη του 1970 έχει υπογραφεί από 189 κράτη, μεταξύ των οποίων οι πέντε μείζονες πυρηνικές δυνάμεις ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Κίνα, που είναι και μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, με δικαίωμα βέτο. Αυτή αποτελείται από τρεις πυλώνες: πρώτος η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, δεύτερος ο πυρηνικός αφοπλισμός και τρίτος η χρήση της πυρηνικής ενέργειας μόνο για ειρηνική χρήση. Παρά τη Συνθήκη οι ΗΠΑ συνέχισαν έως το 1992, τις υπόγειες δοκιμές, ενώ η Βόρεια Κομμουνιστική  Κορέα έκαμε δοκιμή το 2013…Υπολογίζεται ότι σήμερα υπάρχουν 12.241 πυρηνικές κεφαλές. Το 90% το έχουν οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Όμως παρά τη Συνθήκη και πλην των πέντε προαναφερθεισών χωρών, έκτοτε έχουν αποκτήσει πυρηνικά όπλα η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ. 

Η υπενθύμιση χρήσης των πυρηνικών βομβών από μια παντοδύναμη δυτική χώρα προκαλεί τη μελαγχολική σκέψη πως κοντά στον σπουδαίο πνευματικό πολιτισμό και, κυρίως, στα τεχνολογικά επιτεύγματα που ανέπτυξε η Ευρώπη υπήρξε και η μητέρα ανταγωνισμών ισχύος και συμφερόντων. Είναι η περιοχή του κόσμου, όπου υπήρξαν τα περισσότερα εκατομμύρια αθώων θυμάτων από πολέμους μεταξύ των κατοίκων της. Υπενθυμίζουμε μερικούς: 

– Τον εκατονταετή πόλεμο (1337-1453), τον μακροβιότερο πόλεμο μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας, 

– Τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (24 Αυγούστου 1572) στο Παρίσι, όπου εσφάγησαν χιλιάδες Ουγενότων (προτεσταντών).

– Τον τριακονταετή πόλεμο (1618-1648), μεταξύ Ισπανίας και Αυστρίας και Γαλλίας, 

– Τον ογδοηκονταετή πόλεμο της διαδοχής της Μάντοβα (1628-1631),  

– Τον Ολλανδοπορτογαλικό  πόλεμο (1602-1683)

– Τους Ναπολεοντίους πολέμους (1803-1815), που άλλαξαν τη μορφή πολέμου στην Ευρώπη, όπου τα θύματα σε στρατιώτες και πολίτες, ήσαν πάνω από ένα εκατομμύριο.

– Τον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856) μεταξύ από τη μία πλευρά της Ρωσίας και από την άλλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας

– Τον Γαλλοπρωσικό πόλεμο (1870-1871) με νίκη της Πρωσίας, αλλά με θύματα εκατοντάδες χιλιάδες.

– Τον πρώτο πανευρωπαϊκό πόλεμο μεταξύ των κεντρικών δυνάμεων (Γερμανίας, Αυστρίας, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Βουλγαρίας) και των χωρών της Αντάντ (Βρετανίας, Γαλλίας, Σερβίας, Ιταλίας, Βελγίου, Ελλάδος κ.α.), που εξελίχθηκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918). Σε αυτόν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά τα χημικά όπλα, με σκοπό να τραυματίσουν και να σκοτώσουν με δηλητηριώδη αέρια τους εχθρούς.

– Και έρχεται ο δεύτερος πανευρωπαϊκός πόλεμος (Χιτλερικής Γερμανίας και φασιστικής Ιταλίας κατά Πολωνίας και μετά κατά Βρετανίας, Γαλλίας, Ελλάδος κ.α. χωρών), που εξελίχθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο με δεκάδες εκατομμύρια θυμάτων. 

– Το 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, με την ανοχή ή, πιθανότατα, τη συνεργασία των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Συνέπεια αυτής ήταν τα χιλιάδες θύματα και η προσφυγοποίηση 200.000 Ελλήνων κατοίκων, που ζούσαν και είχαν το βιός τους στα κατεχόμενα εδάφη. 

– Παράλληλα οι ευρωπαϊκές χώρες εφάρμοσαν επί αιώνες απάνθρωπη αποικιοκρατία, που προκάλεσε και οξείς ανταγωνισμούς μεταξύ τους. Η αποικιοκρατική πολιτική ήταν εντονότερη από το 1870 έως την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914) και οι επιπτώσεις της φτάνουν στις ημέρες μας.

– Στις ημέρες μας η Ευρώπη μαστίζεται από πολλά προβλήματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει μια επιθετική επεκτατική πολιτική, με ανεξέλεγκτη προσθήκη χωρών. Σκοπός η απομόνωση της Ρωσίας, η οποία απάντησε με την εισβολή της στην Ουκρανία. Μετά τρία χρόνια ο πόλεμος συνεχίζεται, οι εξοπλισμοί αυξάνονται, μια φοβία νέου ευρωπαϊκού πολέμου καλλιεργείται…

Το πρόβλημα με εμάς, τους Ευρωπαίους, είναι ότι δεν διδασκόμαστε τίποτε από το παρελθόν. Επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, που τα αντιμετωπίζουμε, κάθε φορά, με χειρότερο τρόπο. Η αλαζονεία και ο ηδονισμός μας τυφλώνουν. Μετά το 1870 και έως το 1914 για την Ευρώπη ήσαν δεκαετίες ανεμελιάς. Τα κέρδη από τις αποικίες, η κυριαρχία τους που απλωνόταν σε όλο τον κόσμο, η βιομηχανική ανάπτυξη, οι θρίαμβοι της τεχνολογίας και της επιστήμης προκάλεσαν την αυτονόμηση τους από τον Θεό και την παράδοσή τους στην ηδονή στην ξενοιασιά. Η εμπιστοσύνη στο μέλλον ήταν απεριόριστη. Πίστεψαν, πως η «Μπελ Επόκ» (Ωραία Εποχή) θα συνεχιζόταν για πάντα…Το 1910 εκδόθηκε το βιβλίο του δημοσιογράφου Νόρμαν Έϊντζελ «Η Μεγάλη Χίμαιρα», στο οποίο εξέφραζε την βεβαιότητά του ότι δεν πρόκειται να ξανασυμβεί πόλεμος μεταξύ των μεγάλων και ευημερούντων Ευρωπαϊκών κρατών, λόγω του πλούτου και της οικονομικής αλληλεξάρτησης που είχαν…Σε λίγα χρόνια ξεκίνησε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος…

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις εκατόμβες των θυμάτων, αντιληφθέντες την ανάγκη, επί τέλους, η Ευρώπη να ειρηνεύσει σημαντικοί πολιτικοί άνδρες, όπως οι Γάλλοι Μονέ και Σουμάν, ο Ιταλός Ντε Γκάσπερι και ο Γερμανός Αντενάουερ προχώρησαν στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενότητας Άνθρακα και Χάλυβα, που στη συνέχεια εξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά το 1990, η κατάρρευση στην Ευρώπη των κομμουνιστικών καθεστώτων, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και το εκ του θριάμβου των ΗΠΑ και των συμμάχων τους τέλος του ψυχρού πολέμου προκάλεσε ευφορία. Το έργο του Φράνσις Φουκουγιάμα «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος» είναι χαρακτηριστικό της βεβαιότητας που έθρεψε η νέα κατάσταση στην Ευρώπη, ότι πλέον μόνο ευημερία και ειρήνη θα υπάρχει στη γηραιά μας ήπειρο…

Όμως σύντομα οι βεβαιότητες διαψεύσθηκαν. Ο Σάμιουελ Χάντινγκτον με το βιβλίο του «Σύγκρουση των πολιτισμών» έγινε γνωστός με τις θέσεις του περί μιας νέας μεταψυχροπολεμικής παγκόσμιας τάξης. Σε αυτήν προβλέπει σύγκρουση της Ευρώπης με τη Ρωσία και τα υπόλοιπα Ορθόδοξα Κράτη της, τα οποία θεωρεί εκτός Ευρώπης και το Ισλάμ. Βάζει δηλαδή Ορθόδοξο Χριστιανισμό και Ισλάμ απέναντι στην (Δυτική) Ευρώπη… Σήμερα η κατάσταση στην ΕΕ προκαλεί απαισιοδοξία. Οι ψυχικές αρρώστιες του μηδενισμού, της ηδονοκρατίας, της επιβολής των απόψεων των ισχυροτέρων επί των πιο αδυνάτων οδηγούν σε παρακμή και αποδυνάμωση την ΕΕ. Κοινή άμυνα δεν επετεύχθη, κοινή εξωτερική πολιτική δεν συνέβη, το συμφέρον κυριαρχεί, αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών – μελών δεν υπάρχει – παράδειγμα η αντιμετώπιση της Τουρκίας. Την 1η Αυγούστου 2025 η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζ. Μελόνι δέχθηκε να συζητήσει, ή, ακόμη χειρότερα, προκάλεσε συζήτηση στην Κωνσταντινούπολη με τους ηγέτες της Τουρκίας και της Δυτικής Λιβύης για το ζήτημα των παράνομων μεταναστών, ερήμην του εταίρου της Έλληνα πρωθυπουργού. Τόση «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» εκ μέρους της κας Μελόνι, την ώρα μάλιστα που  η Ελλάδα είναι μείζων στόχος παράνομης μετανάστευσης από τη Λιβύη…

Ογδόντα χρόνια μετά τη Χιροσίμα παγκοσμίως συνεχίζονται οι τοπικοί πόλεμοι με χιλιάδες θυμάτων, αυξάνονται οι στρατιωτικές δαπάνες, οι πολεμικές βιομηχανίες ανθούν οικονομικά, οι απειλές για τοπικές ή γενικευμένες συρράξεις αυξάνονται και η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών εκλείπει. Τελικά ο άνθρωπος δεν μαθαίνει από τα λάθη του, ούτε από την Ιστορία. Η Χιροσίμα πάντα είναι επίκαιρη προς διδαχή. Μόνο που οι άνθρωποι αποδεικνύονται ανεπίδεκτοι μαθήσεως…

Δημοσιεύεται στην «Εστία»