Περί «παραθύρου ευκαιρίας» και «εκδικητικής πραγματικότητας» 

Του Ευθ. Π. Πέτρου

Αδυνατούμε να κατανοήσουμε την αισιοδοξία την οποία εκφράζει η κ. Ντόρα Μπακογιάννη για το “παράθυρο ευκαιρίας” το οποίο ισχυρίζεται ότι υπάρχει για την εξεύρεση λύσεως στα ελληνο-τουρκικά. Το σκεπτικισμό μας άλλωστε τον εκφράσαμε και αμέσως μετά την επίσκεψη Γεραπετρίτη στην Άγκυρα, αφού το μόνο που είδαμε ήταν η αναβίωσις του πνεύματος της Μαδρίτης, το οποίο είχε αποτελέσει την κορωνίδα της αποτυχίας της πολιτικής Σημίτη. Δεν βλέπουμε σήμερα τίποτε διαφορετικό από τότε. Απεναντίας, από τουρκικής πλευράς, οι όροι έχουν διαφοροποιηθεί επί τα χείρω. Σε ένα από τα δημοσιοποιηθέντα αποσπάσματα της συνεντεύξεως που έδωσε η κ. Μπακογιάννη στην “Οικονομική Επιθεώρηση”, αναφέρει:  “Το 80%των Ελλήνων πιστεύει ότι, όταν ο Ερντογάν ήρθε και μίλησε για αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης, αυτό συνέβη για πρώτη φορά. Η πραγματικότητα είναι ότι, από την ημέρα της υπογραφής της, για τη Συνθήκη της Λωζάννης υπήρξε στην Τουρκία τεράστια αμφισβήτηση. Με δεδομένα όλα αυτά, και με επίγνωση ποιον έχουμε ως συνομιλητή, προσέρχεται η Ελλάδα σ’ αυτή τη συζήτηση. Χωρίς αυταπάτες και ψευδαισθήσεις. Αλλά αντιλαμβανόμενη ότι τα συμφέροντα στη φάση αυτή είναι ισχυρά ως προς την προσπάθεια, τουλάχιστον, επίλυσης της διαφοράς”. 

Δεν το αμφισβητούμε. Πράγματι αντιρρήσεις για την Συνθήκη της Λωζάννης διατυπώνονταν στην Τουρκία, ήδη από την επομένη της υπογραφής της. Ποτέ όμως κατά το παρελθόν δεν είχαν γίνει μοχλοί ασκήσεως εξωτερικής πολιτικής, ποτέ κατά το παρελθόν δεν ετίθεντο από τον αρχηγό του τουρκικού Κράτους και ποτέ κατά το παρελθόν δεν είχε γίνει διαστρέβλωσις της ερμηνείας των όρων της, όπως κάνουν σήμερα οι Τούρκοι συνδέοντας την κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου με την αποστρατιωτικοποίησή τους. Δεν ακούσαμε κανέναν Ταγίπ Ερντογάν και κανέναν Χακάν Φιντάν να αλλάζει αυτήν την ρητορική. Πώς λοιπόν μπορεί στην Αθήνα να έχουμε αυταπάτες ως προς την στάση της Τουρκίας; Όσο για τα “συμφέροντα” που είναι “ισχυρά στην φάση αυτή” ποια είναι άραγε αυτά; Και κατά τι είναι σήμερα ισχυρότερα από ότι ήσαν το 1997 που συνομολογήθηκε η συμφωνία της Μαδρίτης ή το 2016 που έγινε η προσπάθεια του Αλέξη Τσίπρα για προσέγγιση με την Άγκυρα; 

Μπορεί η Ελλάς να βλέπει ότι κοινό συμφέρον και των δύο χωρών είναι να υπάρξει μια επίλυσις των προβλημάτων μας με την Τουρκία, δεν είναι όμως καθόλου βέβαιον ότι την ίδια άποψη έχουν και στην εκείθεν του Αιγαίου χώρα. Εκεί θεωρούν επίλυση προβλημάτων την υποχώρηση της Ελλάδος και την αποδοχή των διεκδικήσεών τους. Αυτό δεν μας φαίνεται και τόσο καλή βάσις για την έναρξη συνομιλιών. 

Θα σημειώσουμε δε, ότι τόσο κατά το 1997 όσο και κατά το 2016, ήταν η εμμονή της Τουρκίας στις παράλογες διεκδικήσεις της που εν τέλει οδήγησε σε ναυάγιο τις προσπάθειες συνδιαλλαγής. “Η πραγματικότητα εκδικείται τους πολιτικούς” αναφέρει σε άλλο σημείο η κ. Μπακογιάννη. Πράγματι, εκδικήθηκε και τον κ. Σημίτη και τον κ. Τσίπρα. Γιατί να υποθέσουμε ότι σήμερα θα γίνει κάτι διαφορετικό; Σε ποια δεδομένα μπορεί να στηρίζεται η αντίληψις ότι μπορεί σήμερα τα ίδια δεδομένα να οδηγήσουν σε μια διαφορετική εξέλιξη; Σε μια διαφορετική πραγματικότητα; 

Πόσω μάλλον που σήμερα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Υπάρχει ήδη ένα τετελεσμένο που λέγεται τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Κατά την άποψη της Τουρκίας, η οποία το θεωρεί ισχυρό, αυτό, σε περιοχές της νοτίου Κρήτης, περιορίζει την Ελλάδα στα έξι μίλια των χωρικών της υδάτων. Η παραδοχή από την Άγκυρα της ακυρότητος του μνημονίου θα ήταν μια σημαντική κίνησις καλής θελήσεως. Δεν το έκανε όμως. Και τούτο σημαίνει ότι ούτε στο ζήτημα της οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών (το μοναδικό που αναγνωρίζει η Ελλάς ως ελληνο-τουρκική διαφορά) υπάρχει κοινή αντίληψις ή κοινό σημείο εκκινήσεως. Δεν έχουν σταματήσει άλλωστε οι δηλώσεις Τούρκων επισήμων που δεικνύουν ότι ουδόλως έχει αλλάξει η αντίληψίς τους ως προς την πραγματικότητα στο Αιγαίο. Ακρογωνιαίος λίθος των διεκδικήσεών τους παραμένει η απαίτησις για αποστρατιωτικοποίηση. 

Είναι προφανές ότι σε πολλούς από αυτούς τους παραλογισμούς η Τουρκία θα υποχωρήσει. Η ρητορική της αυτή διατυπώνεται προκειμένου να της δώσει περιθώρια ελιγμών σε μια διαπραγμάτευση. Θα παραιτηθεί από τις επιθετικές δηλώσεις της και θα περιμένει αντίστοιχες υποχωρήσεις και από εμάς. Και τότε τι θα κάνουμε; Σε ποιο σημείο θα υποχωρήσουμε. Πού έχουμε δημιουργήσει “χώρο ελιγμών” για να μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε αισία έκβαση σε μια διαπραγμάτευση; Και το σημείο αυτό είναι δυστυχώς διαχρονική παθογένεια της Ελλάδος. Δεν φταίνε η κ. Μπακογιάννη και ο κ. Γεραπετρίτης που η Ελλάς έμεινε προσκολλημένη στην αντίληψη του “δεν διεκδικούμε”. Έτσι όμως δεν πάμε σε διαπραγμάτευση, ούτε μπορεί να ελπίζουμε σε αισία κατάληξη συνομιλιών. Αυτή δυστυχώς, είναι η πραγματικότητα.